Giáo án PPT dạy thêm Ngữ văn 9 Chân trời bài 10: Ôn tập thực hành tiếng Việt

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI GIẢNG NGỮ VĂN!

KHỞI ĐỘNG

Theo em, quá trình phát triển ngôn ngữ (từ mới và nghĩa mới) có vai trò như thế nào?

Ngôn ngữ là tấm gương phản chiếu đời sống văn hóa, công nghệ, và tư duy con người.

Từ mới và nghĩa mới

Diễn đạt chính xác các khái niệm, sự kiện và thay đổi trong xã hội.

Cung cấp công cụ để con người truyền đạt thông tin phức tạp hoặc khái niệm mới hiệu quả hơn.

• Làm giàu ngôn ngữ, tư duy linh hoạt, mở rộng khả năng sáng tạo.
• Các thế hệ, nền văn hóa khác nhau hiểu nhau hơn, bảo tồn các giá trị truyền thống qua các lớp nghĩa.

Bài 10: Tiếng vọng những ngày xưa

Ôn tập thực hành tiếng Việt

SỰ PHÁT TRIỂN CỦA NGÔN NGỮ: TỪ MỚI VÀ NGHĨA MỚI

NỘI DUNG BÀI HỌC

01

NHẮC LẠI KIẾN THỨC

02

LUYỆN TẬP

01

NHẮC LẠI KIẾN THỨC

• Sự phát triển của ngôn ngữ là gì?
• Những từ ngữ mới và những nghĩa mới thường xuất hiện như thế nào?

Sự phát triển của ngôn ngữ

Ngôn ngữ luôn biến đổi không ngừng, đặc biệt là ở phương diện từ vựng.

Sự phát triển của từ vựng thường diễn ra theo hai cách sau:

Xuất hiện từ ngữ mới.

Xuất hiện nghĩa mới.

Những từ ngữ mới thường xuất hiện để biểu đạt những sự vật, hiện tượng mới như Internet, marketing, trí tuệ nhân tạo, truyền hình số,...

Từ ngữ mới thường được tạo ra theo hai cách

Cấu tạo từ những yếu tố, chất liệu theo quy tắc đã có sẵn trong hệ thống ngôn ngữ (trí tuệ nhân tạo, điện thoại thông minh, lớp học ảo,...).

Vay mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài (Internet, marketing, AIDS,...).

Những nghĩa mới thường được tạo ra nhờ các phương thức chuyển nghĩa như: ẩn dụ, hoán dụ,...

Ví dụ: hàng chợ, xe bãi, cơm bụi, chữa cháy, lên ngôi,...

02

LUYỆN TẬP

Nhiệm vụ 1

Trả lời các câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1: Trong Tiếng Việt, chúng ta dùng từ mượn của ngôn ngữ nào là nhiều nhất?

D. Tiếng Hán.

B. Tiếng La-tinh.

C. Tiếng Anh.

A. Tiếng Pháp.

Câu 2: Sự xuất hiện của từ "AIDS" trong tiếng Việt là ví dụ cho hiện tượng nào?

B. Vay mượn từ ngữ nước ngoài.

D. Tạo từ ghép.

C. Chuyển nghĩa.

A. Tạo từ mới từ chất liệu có sẵn.

Câu 3: Từ “Thuyền” trong các câu thơ và ca dao sau, từ nào được dùng theo nghĩa gốc?

C. Thuyền nan một chiếc ở đời/ Tắm mưa chải gió trong vời Hàn Giang.

D. Những ngày không gặp nhau/ Biển bạc đầu thương nhớ/ Những ngày xa cách nhau/ Lòng thuyền đau rạn vỡ.

B. Cha mẹ cho em sang chuyến đò nghiêng /Thuyền chòng chành đôi mạn, em ôm duyên trở về.

A. Thuyền về có nhớ bến chăng?/ Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.

Câu 4: Hai phương thức chủ yếu phát triển nghĩa của từ ngữ là:

D. Ẩn dụ và hoán dụ.

B. So sánh và hoán dụ.

C. So sánh và ẩn dụ.

A. So sánh và nhân hóa.

Câu 5: Cách nào là tạo từ ngữ mới để làm cho vốn từ ngữ tăng lên?

B. Dùng các tiếng có sẵn ghép lại với nhau.

D. Đưa vào một từ ngữ mới với vỏ ngữ âm mới hoàn toàn.

C. Đưa vào từ ngữ có sẵn nhiều lớp nghĩa hoàn toàn mới.

A. Chuyển lớp nghĩa ban đầu của từ sang một lớp nghĩa đối lập.

02

LUYỆN TẬP

Nhiệm vụ 2

Hoàn thành bài tập

?

Câu 1: Bên cạnh nghĩa gốc, các từ ngân hàng, cổng, gạo cội, lăn tăn còn có nghĩa chuyển mới xuất hiện. Hãy xác định nghĩa mới của mỗi từ và đặt câu với từ được dùng theo nghĩa mới đó.

?

Câu 2: Tìm từ ngữ mới trong tiếng Việt được hình thành theo hai cách sau (mỗi cách tìm 2 từ ngữ):

a. Tạo từ ngữ mới trên cơ sở những từ ngữ có sẵn trong tiếng Việt.

b. Tiếp nhận từ ngữ tiếng nước ngoài.

?

Câu 3: Đọc các đoạn thơ sau trong bài Mưa xuân và thực hiện yêu cầu nêu ở dưới:

a. Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay

Hoa xoan lớp lớp rụng vơi đầy

Hội chèo làng Đặng đi ngang ngõ,

Mẹ bảo: “Thôn Đoài hát tối nay”.

b. Lòng thấy giăng tơ một mối tình

Em ngừng thoi lại giữa tay xinh

Hình như hai má em bừng

Có lẽ là em nghĩ đến anh.

(1) Xác định nghĩa của những từ ngữ in đậm trong các đoạn thơ.

(2) Cho biết nghĩa nào là nghĩa chuyển của từ ngữ đa nghĩa.

?

Câu 4: Tìm các từ ghép Hán Việt trong những câu dưới đây, chỉ ra nghĩa của mỗi từ ghép Hán Việt tìm được và nghĩa của mỗi yếu tố cấu tạo nên chúng.

a)

Tái sinh chưa dứt hương thề,

Làm thân trâu ngựa, đền nghì trúc mai.

(Nguyễn Du)

b)

Khi nhận được đường chuyền của thằng Phước, tôi lướt xuống sút vào gôn đội nó một quả tuyệt đẹp thì nó la toáng lên bảo tôi việt vị.

(Nguyễn Nhật Ánh)

Gợi ý

Câu 1

Nghĩa mới của các từ:

Ngân hàng

Cổng

Gạo cội

Lăn tăn

kho lưu trữ (thông tin, đề thi, máu,...).

Đặt câu: Từ năm học này, trường tôi bắt đầu xây dựng ngân hàng đề thi.

Câu 1

Nghĩa mới của các từ:

Ngân hàng

Cổng

Gạo cội

Lăn tăn

Thiết bị dùng để đồng bộ việc chuyển dữ liệu giữa đơn vị xử lí trung tâm của máy tính với các thiết bị ngoại vi (như máy in, chuột, modem,...) hoặc giữa các máy tính với nhau trong một mạng máy tính.

Cổng thông tin điện tử (portal) là trang thông tin tích hợp các kênh thông tin, các dịch vụ và ứng dụng theo một phương thức thống nhất, thông qua một điểm truy cập duy nhất.

Câu 1

Nghĩa mới của các từ:

Ngân hàng

Cổng

Gạo cội

Lăn tăn

Đặt câu:

• Máy tính của bạn kết nối với máy chiếu bằng cổng VGA hay cổng HDMI?
• Cổng thông tin điện tử là kênh cung cấp thông tin thống nhất, tập trung của cơ quan nhà nước trên môi trường mạng.

Câu 1

Nghĩa mới của các từ:

Ngân hàng

Cổng

Gạo cội

Lăn tăn

• Rất giỏi, rất có tài nghệ, do đã có thâm niên trong nghề (thường dùng trong lĩnh vực nghệ thuật, thể thao).
• Đặt câu: Anh ấy là một diễn viên gạo cội.

Câu 1

--------------- Còn tiếp ---------------