Giáo án và PPT Ngữ văn 11 kết nối Bài 9: Cộng đồng và cá thể (Trích Thế giới như tôi thấy – An-be Anh-xtanh - Albert Einstein)

BÀI 9: LỰA CHỌN VÀ HÀNH ĐỘNG

VĂN BẢN 3: CỘNG ĐỒNG VÀ CÁ THỂ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời:  Hãy chia sẻ những suy nghĩ chân thật về bản thân và niềm mong muốn một môi trường sống có thể giúp bạn phát huy được năng lực của mình.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Đọc – hiểu văn bản

GV đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm hiểu: 

• Trình bày những thông tin về tác giả và xuất xứ của văn bản “Cộng đồng và cá thể”.

• Xác định bố cục của văn bản “Cộng đồng và cá thể”.

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả và xuất xứ của văn bản Cộng đồng và cá thể.

 a. Tác giả Anh-xtanh

- An-be Anh-xtanh (1879 - 1955) là nhà vật lí lí thuyết người Đức, trở thành công dân Mỹ năm 1940, được nhìn nhận là một trong những nhà bác học vĩ đại nhất mọi thời đại, có tầm ảnh hưởng lớn lao trong nhiều lĩnh vực, từ khoa học đến tư tưởng, tôn giáo và chính trị. 

- Ông được trao giải Nô-ben Vật lí năm 1921 cho những cống hiến đối với vật lí lí thuyết, đặc biệt là cho sự khám phá ra định luật của hiệu ứng quang điện.

- Anhxtanh là một thiên tài trí tuệ khoa học khiến cho thế giới kính nể. Chính ông là người đặt nền móng cho ngành vật lý hiện đại. Với những phát minh khoa học của mình, Anhxtanh đã đưa ra giả thuyết chủng tộc, chính trị, chiến tranh. Những gì ông làm được đã chứng minh Anh-xtanh là duy nhất và không thể tìm được thứ hai.

b. Xuất xứ văn bản

- Văn bản Cộng đồng và cá thể là tiểu luận trích từ Thế giới như tôi thấy – một cuốn sách quan trọng thể hiện những tư tưởng của An-be Anh-xtanh về nhiều vấn đề lớn của khoa học, đời sống; công bố lần đầu vào năm 1931 ở Đức, tái bản (có bổ sung) năm 1955 ở Mỹ, sau đó được dịch ra rất nhiều thứ tiếng khác trên thế giới.

2. Bố cục của văn bản

Có 2 phương án chia bố cục: 

- Phương án 1: 

+ Đoạn 1: Từ đầu đến “những đánh giá về anh ta. (Sự chi phối tự nhiên của cộng đồng đến cá thể).

+ Đoạn 2: Tiếp đó đến “một cách tương đối giữa cá nhân với cộng đồng” (Vai trò tích cực của cá thể đối với việc xây dựng

cộng đồng).

+ Đoạn 3: Còn lại (Chiều hướng phát triển của mối quan hệ giữa cộng đồng và cá thể trong “thời đại chúng ta đang sống”).

- Phương án 2: 

+ Đoạn 1: Gồm hai đoạn đầu của phương án chia bố cục thứ nhất (Bàn luận chung về mối quan hệ giữa cộng đồng và cá thể). + Đoạn 2: Còn lại (Phân tích đặc điểm của mối quan hệ giữa cộng đồng và cá thể trong “thời đại chúng ta đang sống”).

Hoạt động 2: Khám phá văn bản.

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu và phân tích nội dung của văn bản Cộng đồng và cá thể 

GV đưa ra câu hỏi: 

• Xác định nội dung trọng tâm của văn bản và nêu các căn cứ cho phép bạn xác định như vậy.

• Toát lên từ mạch ngầm văn bản là những đòi hỏi đối với mỗi cá nhân và đối với cả cộng đồng. Hãy làm rõ những đòi hỏi đó và nêu suy nghĩ của bạn.

• Mặc dù chưa thoả mãn với những điều còn tồn tại trong thời đại này, tác giả vẫn tin vào tương lai tốt đẹp của nền văn minh nhân loại. Cơ sở để xác lập niềm tin ấy là gì?

Sản phẩm dự kiến:

1. Nội dung trọng tâm của văn bản

- Nội dung trọng tâm của văn bản là:

+ Bàn về mối quan hệ giữa cộng đồng và cá thể. => Căn cứ vào lí lẽ: một cộng đồng lành mạnh là một cộng đồng gắn liền với tính độc lập của những cá thể cũng như với sự liên kết bên trong của xã hội.

+ Nhận diện những biến động tiêu cực của mối quan hệ đó trong xã hội hiện đại. => Tác giả đề cập đến những thực trạng của xã hội: mật độ dân số ở các nước văn minh hiện quá cao, trong khi tỉ lệ người có tư chất thủ lĩnh giảm sút; sự thiếu hụt cá tính trong lĩnh vực nghệ thuật; trong chính trị, không chỉ thiếu người cầm lái mà sự độc lập về tinh thần và ý thức về lẽ phải của dân chúng cũng không còn đủ mạnh nữa

+ Chỉ ra một số nhân tố tích cực đảm bảo cho sự phát triển hài hoà của mối quan hệ giữa cộng đồng và cá thể trong tương lai. => Dựa vào việc tác giả đề cập đến việc phân công lao động có kế hoạch ngày càng cấp thiết đảm bảo về vật chất cho từng cá thể, là một lợi thế cho sự phát triển nhân cách. 

2. Những đòi hỏi đối với mỗi cá nhân và đối với cả cộng đồng

- Trên cơ sở phân tích bản chất mối quan hệ hai chiều giữa cộng đồng và cá thể, tác giả đã nêu những đòi hỏi rất cao đối với cả hai phía. 

+ Phía cá thể: Mỗi người phải luôn nhớ mình là thành viên của một cộng đồng lớn mà thiếu nó, bản thân anh ta không thể tồn tại. Vì vậy, mọi suy nghĩ, việc làm của cá thể phải được soi xét thường trực bằng câu hỏi: Anh đã “giúp ích được bao nhiêu cho sự tồn tại của người khác”? Tuy nhiên, để việc “giúp ích” nêu trên đạt hiệu quả, mỗi cá thể phải không ngừng sáng tạo, suy nghĩ, phải thể hiện được cá tính và sự độc lập về tinh thần" của mình. + Phía cộng đồng: Cả cộng đồng cần ý thức được rằng sức mạnh của nó gắn với sự sáng tạo của từng cá thể, vì vậy, nó cần phải coi trọng việc giải phóng sức sáng tạo của cá nhân, nhìn thấy sự “tách bạch một cách tương đối giữa cá nhân và cộng đồng”, thực hiện việc “phân công lao động có kế hoạch” để mang lại sự đảm bảo vật chất cho từng cá thể, mở đường cho những sáng tạo, đột phá của cá thể. 

=> Với việc nêu những đòi hỏi đối với cả cá thể và cộng đồng một cách thẳng thắn, tác giả đã cho người đọc thấy được tầm bao quát rất lớn của ông về vấn đề cũng như lương tri sáng suốt của một nhà khoa học chân chính luôn hứng về sự phát triển hài hòa của xã hội, của đời sống nhân loại.

3. Niềm tin của tác giả vào tương lai tốt đẹp của nền văn minh nhân loại

- Tác giả tin tưởng rằng việc phân công lao động có kế hoạch sẽ giúp cho cộng đồng khỏe mạnh trở lại và hi vọng các sử gia tương lai sẽ nhìn những biểu hiện bệnh tật đương thời như chứng cảm cúm trẻ con – một chứng bệnh diễn ra trong một giai đoạn ngắn và thường xuyên bắt gặp, do tốc độ chuyển đổi quá nhanh mà ra. 

- Chứng bệnh ấy hoàn toàn có thể được chữa và khắc phục, đó là biểu hiện của tư duy tích cực của tác giả khi nhìn nhận vấn đề khi chúng ta nhìn ra vấn đề, phát hiện ra nguyên nhân thì chắc chắn sẽ có giải pháp phù hợp để giải quyết.

…………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Đáp án nào không phải bằng chứng làm sáng tỏ luận điểm khởi đầu của văn bản về mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng?

A. Chúng ta ăn thức ăn người khác trồng, mặc quần áo người khác may, sống trong nhà người khác xây.

B. Những gì ta tin tưởng đều do người khác bày ra.

C. Ngôn ngữ chúng ta dùng do người khác tạo ra.

D. Nước uống chúng ta có được là do người khác cung cấp.

Câu 2: Trong văn bản, điều đầu tiên tạo nên giá trị của một con người trong cộng đồng được nhắc tới là gì?

A. Tình cảm  giúp ích được bao nhiêu cho sự tồn tại của người khác.

B. Suy nghĩ và hành động  giúp ích được bao nhiêu cho sự tồn tại của người khác.

C. Tình cảm, suy nghĩ và hành động của anh ta giúp ích được bao nhiêu cho sự tồn tại của người khác.

D. Kinh tế và quyền lực  giúp ích được bao nhiêu cho sự tồn tại của người khác.

Câu 3: Ý nào cho thấy vai trò quan trọng của cộng đồng đối với mỗi cá nhân?

A. Chỉ cá thể đơn lẻ mới có tư duy và tạo ra những giá trị mới cho xã hội.

B. Một cá thể đơn lẻ sẽ không thể phát triển nếu thiếu mảnh đất dinh dưỡng của cộng đồng.

C. Nếu không có cá thể sáng tạo, suy nghĩ và phán xét độc lập thì xã hội không thể phát triển cao được.

D. Chỉ cá thể đơn lẻ mới tạo ra những quy phạm đạo đức để đời sống cộng đồng hướng theo.

Câu 4: Tư duy tích cực của tác giả được thể hiện qua những lí lẽ nào dưới đây? Chọn đáp án đúng nhất.

A. Việc phân công lao động đang ngày càng trở nên một đòi hỏi cấp thiết và sẽ đảm bảo về vật chất cho từng cá thể. 

B. Việc phân công lao động có kế hoạch đang ngày càng trở nên một đòi hỏi cấp thiết và sẽ đảm bảo về vật chất cho từng cá thể.

C. Việc phân công lao động sẽ giúp mỗi cá thể có thời gian và sức lực dư ra, đảm bảo cho sự phát triển về nhân cách.

D. Việc phân công lao động có kế hoạch đang ngày càng trở nên một đòi hỏi cấp thiết và sẽ đảm bảo về vật chất cho từng cá thể, giúp mỗi cá thể có thời gian và sức lực dư ra, đảm bảo cho sự phát triển về nhân cách.

Câu 5: Vấn đề chính của văn bản Cộng đồng và cá thể là gì?

A. Mối quan hệ giữa cộng đồng và cá thể không thể tách rời.

B. Mối quan hệ gắn bó, tác động lẫn nhau của cá thể và cộng đồng.

C. Sự đối lập về mặt lợi ích giữa cá thể và cộng đồng.

D. Sự xung đột, bất đồng về tư duy của cá thể và cộng đồng.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Câu 1: Những nhận định khái quát của tác giả về “thời đại mà chúng ta đang sống” được phát biểu từ khoảng giữa thế kỉ XX. Hiện nay, những nhận định đó có còn phù hợp với thực tế nữa không? Vì sao?

Câu 2: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu những điều bạn thấy cần nghĩ tiếp cùng An-be Anh-xtanh về vấn đề “Cộng đồng và cá thể”.