Giáo án KHTN 9 Chân trời bài 20: Giới thiệu về hợp chất hữu cơ

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1 : GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổ chức lớp với 4 nhóm, mỗi nhóm bầu ra nhóm trưởng và thư kí.

- GV yêu cầu mỗi nhóm tìm hiểu, thu thập thông tin kết hợp quan sát các hình trong sgk, trả lời câu hỏi:

Quan sát các hình 20.1, 20.2, em hãy cho biết các hợp chất hữu cơ nhất nhiết phải có nguyên tố nào?

Hình 20.1 Một số sản phẩm chứa hợp chất hữu cơ

Hình 20.2 Một số sản phẩm, nguyên liệu chứa hợp chất vô cơ.

- GV giới thiệu các hợp chất cũng có chứa carbon nhưng không phải là hợp chất hữu cơ như:

+ Oxide của carbon: CO, CO₂

+ Acid: H₂CO₃

+ Muối carbonate và hydrocarbonate

+ Muối carbide: CaC₂, Al₄C₃,...

- GV yêu cầu HS nêu khái niệm của hợp chất hữu cơ

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm 4, hoàn thành phiếu học tập số 1:

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

-  HS quan sát hình, đọc thông tin trong bài để thực hiện yêu cầu của GV.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết); ghi lại những HS tích cực, những HS chưa tích cực để điều chỉnh.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 - 3 HS xung phong trả lời.

* Đáp án phiếu học tập số 1:

1. Trong các hợp chất trên, hợp chất hữu cơ là saccharose (C₁₂H₂₂O₁₁), propane (C₃H₈) và chloroform (CHCl₃)

2. Xung quanh các em có rất nhiều hợp chất hữu cơ như trong thực phẩm, gas đun nấu, than đá, cơ thể sinh vật,...

+ Ethylic alcohol là hợp chất hữu cơ có công thức hoá học C₂H₅OH, được dùng làm nguyên liệu (cồn đốt), chạy một số động cơ,...) nguyên liệu ( pha chế đồ uống chứa cồn, sản xuất giấm ăn,...)

+ Gas dùng trong đun nấu có chứa các hợp chất hữu cơ như propane (C₃H₈), butane (C₄H₁₀),...

3. Chất hữu cơ X là methane, công thức hoá học là CH₄, khối lượng phân tử là 16 amu.

Một số tính chất của methane:

+ Tính chất vật lí: chất khí, không màu, không mùi, không vị, dễ bắt cháy tạo ngọn lửa màu xanh, hoá lỏng ở 162^oC, hoá rắn ở -183^oC.

+ Ứng dụng: nấu ăn và sưởi ấm,..làm nguyên liệu sản xuất hydrogen, methanol, acetic acid,...

- Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá câu trả lời của HS, đưa ra kết luận về khái niệm hợp kim.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

1. Hợp chất hữu cơ, hoá học hữu cơ.

1.1 Tìm hiểu khái niệm hợp chất hữu cơ

- Các hợp chất hữu cơ nhất thiết phải có nguyên tố carbon.

- Khái niệm: hợp chất hữu cơ là hợp chất của carbon trừ một số hợp chất như các oxide của carbon, muối carbonate,...

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1 : GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổ chức lớp với 4 nhóm, mỗi nhóm bầu ra nhóm trưởng và thư kí.

- GV yêu cầu mỗi nhóm tìm hiểu, thu thập thông tin kết hợp quan sát các hình trong sgk, hoàn thành phiếu học tập số 2 

- GV yêu cầu HS đọc nội dung trong sgk, suy nghĩ trả lời các câu hỏi sau:

+ Trong hợp chất hữu cơ, hoá trị của H, C, O là bao nhiêu? Mỗi liên kết giữa hai nguyên tử được biểu diễn như thế nào? 

+ Mỗi công thức phân tử sẽ cho bao nhiêu công thức cấu tạo? Vì sao?

+  Loại liên kết trong phân tử hợp chất hữu cơ là loại liên kết gì? Giữa hai nguyên tử carbon, có thể tồn tại các liên kết nào?

+ Hãy phân loại các mạch carbon.

- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm đôi trả lời câu hỏi luyện tập:

Acetone là hợp chất hữu cơ được sử dụng để sản xuất chất tẩy rửa, làm dung môi trong nhiều ngành công nghiệp,...

Hãy viết công thức phân tử và công thức cấu tạo thu gọn của acetone

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

-  HS quan sát hình, đọc thông tin trong bài để thực hiện yêu cầu của GV.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết); ghi lại những HS tích cực, những HS chưa tích cực để điều chỉnh.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 - 3 HS xung phong trả lời.

* Đáp án phiếu học tập số 2 dưới HĐ2

* Đáp án câu hỏi luyện tập

Công thức phân tử của: C₃H₆O

Công thức cấu tạo thu gọn: 

CH₃ – CO – CH₃ 

- Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá câu trả lời của HS, đưa ra kết luận về khái niệm hợp kim.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

2. Công thức phân tử, công thức cấu tạo.

- Công thức phân tử là công thức dùng để biểu diễn thành phần nguyên tố và số nguyên rử của các nguyên tố trong hợp chất hữu cơ. 

- CTPT thường được viết theo thứ tự C,H,O,N,...

- Công thức cấu tạo là công thức dùng để biểu diễn trật tự liên kết và cách thức liên kết giữa các phân tử.

- Công thức cấu tạo gồm có công thức cấu tạo đầy đủ và công thức cấu tạo thu gọn (không biểu diễn liên kết giữa H và C, H và O,..)

VD: 

- Trong hợp chất hữu cơ, hoá trị của H, C, O tương ứng là I, IV, II. Mỗi liên kết giữa hai nguyên tử được kí hiệu bằng một nét gạch (-) để biểu diễn một đơn vị hoá trị.

- Mỗi công thức phân tử có thể có một hoặc nhiều công thức cấu tạo do trật tự sắp xếp giữa các nguyên tử khác nhau.

VD: 

CH₄O có 1 công thức cấu tạo là :

CH₃ – OH 

C₂H₆O có hai công thức cấu tạo:

CH₃ – CH₂ – OH và CH₃ – O – CH₃ 

(ethylic alcohol)       (dimethyl ether)

Liên kết giữa hai nguyên tử trong hợp chất hữu cơ hầu hết là liên kết cộng hoá trị. 

- Liên kết giữa 2 nguyên tử carbon có thể là liên kết đơn (C – C ) hoặc liên kết đôi (C=C) hoặc liên kết ba.

- Một số loại mạch carbon:

+ Mạch hở, không phân nhánh

C – C – C – C 

+ Mạch hở, phân nhánh

+ Mạch vòng

Kết luận

- Công thức phân tử là công thức cho biết thành phần nguyên tố và số nguyên ử của mỗi nguyên tố có tring hợp chất hữu cơ.

- Công thức cấu tạo là công thức biểu diễn liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử, cho biết trật tự liên kết và cách thức liên kết giữa các nguyên tử.