Giáo án và PPT Ngữ văn 8 chân trời Bài 10: Đề đền Sầm Nghi Đống (Hồ Xuân Hương)

VĂN BẢN 2: ĐỀ ĐỀN SẦM NGHI ĐỐNG

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Theo em, khi đến những ngôi đến người ta thường có thái độ như thế nào?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Em hãy nêu một số nét về tác giả Hồ Xuân Hương?
• Xác định bố cục của văn bản? Xác định nội dung từng phần?
• Xác định nội dung chính của văn bản?
• Xác định giọng đọc và đọc văn bản?

Sản phẩm dự kiến:

1. Tác giả

- Hồ Xuân Hương (không rõ năm sinh, năm mất), sống vào khoảng cuối thế kỉ XVIII, nửa đầu thế kỉ XIX, có tài liệu ghi quê bà ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Hồ Xuân Hương nổi tiếng với những sáng tác thơ bằng chữ Nôm, tổng cộng khoảng hơn 50 bà, nội dung bênh vực, đề cao phụ nữ (ví dụ: Tự Tình II, Bánh trôi nước, Mời trầu,…) đồng thời đả kích thói đạo đức giả, hợm hĩnh, khoe khoang,…(Ví dụ: Mắng học trò dốt I, Thiếu nữ ngủ ngày, Đèo Ba Dội,…)

2. Tác phẩm

- Bố cục: 2 phần

+ Phần 1 (2 câu đầu): Thái độ của tác giả đối với ngôi đền quan Thái Thú.

+ Phần 2 (2 câu cuối): Nhà thơ khẳng định vai trò của người phụ nữ.

- Giọng đọc: đanh thép, thách thức.

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1: Hai câu đầu: Thái độ của nhà thơ đối với đền thờ Sầm Nghi Đống.

GV đặt câu hỏi: Tìm những từ ngữ, hình ảnh, thể hiện thái độ của tác giả khi đến đền Sầm Nghi Đống. Đó là thái độ gì? Dựa vào cước chú lý giải nguyên nhân này?

Sản phẩm dự kiến:

- Sầm Nghi Đống – tên tướng giặc nhà Thanh – đã thất trận ở nước ta vào mùa xuân năm 1789. Thể theo truyền thống nhân đạo, cũng là vì mối bang giao của hai dân tộc, vua Quang Trung cho phép lập đền thờ. Tên Thái thú họ Sầm đâu có thể ngờ được rằng sau này có một nữ sĩ đã qua đây và

“Ghé mắt trông ngang thấy bảng treo”

Nhà thơ không nhìn thẳng, cũng không thèm quay sang để nhìn rõ mà chỉ là nhìn nghiêng, nhìn chéo, có thể chỉ là liếc qua. Ngôi đền đối với bà chẳng là cái gì cả, chỉ là nhân thể đi qua thì ghé mắt nhìn xem nó ra sao. Cách nhìn ấy cho ta thấy ngay thái độ ngạo mạn của nhà thơ độc nhất vô nhị này.

Và nhờ cái bảng treo, nữ sĩ mới biết đây là đền Thái Thú

“Kìa đền Thái Thú đứng cheo leo”

Nhà thơ có vẻ ngạc nhiên: “Kìa”. Hóa ra đó là đền sầm Nghi Đống, quận Thái Thú xâm lược. Ngôi đền được xây trên cao, nhưng nó chẳng tạo ra được sự uy nghi, hùng vĩ đối với nữ sĩ, không thể khiến bà đứng ngước lên một cách kính cẩn mà bà chỉ thấy nó “đứng cheo leo”. Câu thơ đem đến cho người đọc cảm giác ngôi đền đó chẳng có gì vững chãi, đàng hoàng. Chữ “kìa” đầu câu, còn nói lên điều kinh ngạc của nhà thơ: đối với con người này, tại sao lại lập đền thờ? Tại sao lại biến ông ta thành “thần thánh”? Thực ra ở y có gì đáng thờ như vậy đâu!...

Hoạt động 2: Hai câu sau: Nhà thơ khẳng định vai trò của người phụ nữ.

GV đặt câu hỏi: Tác giả đã nêu ra giả định gì trong hai câu thơ cuối?Những từ ngữ nào nói lên giả định của tác giả? Đó là giả định gì? Đặt trong bối cảnh XHPK, với thân phận là phụ nữ, lời giả định đó góp phần bộc lộ điều gì về nhà thơ?

Sản phẩm dự kiến:

- Đem chính mình ra so sánh với một ông thần là một điều “báng bổ bất kính”, nhưng còn coi mình hơn ông thần ấy thì sự bất kính lên đến đỉnh cao.

- Đại từ ngôi thứ nhất “đây” thường dùng để xưng hô trong trường hợp những người ngang hàng, hoặc là thân mật hoặc là coi thường. Đối với những người được thờ cúng coi như thánh, thần mà xưng như thế thì rất “xược”.

- Ý thơ thật là độc đáo và táo bạo! Nhà thơ đã lột trần chân tướng và giá trị của sầm Nghi Đống không đáng mặt nam nhi! Chưa cần nói đến tội hắn là một kẻ xâm lược mà ngay việc cầm quân của hắn cũng tỏ ra không đủ tài, đủ sức chỉ huy, đến nỗi quân sĩ bị đối phương đánh tan tác, cuối cùng cũng phải treo cổ tự tử cho khỏi nhục! Kẻ “anh hùng” đã từng trận mạc đang được thờ trong đền kia thực ra tài năng không bằng một người đàn bà! Chỉ cần với từ “há bấy nhiêu”. Hồ Xuân Hương đã chỉ ra nghiệp một đời của “quan Thái thú” thảm hại đến nhường nào.

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Bài Đề đền Sầm Nghi Đống của tác giả?

A. Hồ Xuân Hương

B. Hồ Quỳnh Hương

C. Xuân Quỳnh

D. Nguyễn Du

Câu 2. Đền Sầm Nghi Đống ở đâu

A. Đào Duy Từ, Hoàn Kiếm, Hà Nội

B. Nguyễn Gia Thiều, Hoàn Kiếm, Hà Nội

C. Thành phố Hồ Chí Minh

D. Vĩnh Phúc

Câu 3: Nội dung chính của bài thơ:

A. Bài thơ là một khát vọng được bình đẳng, khát vọng lập nên sự nghiệp anh hùng vẻ vang của một người phụ nữ.

B. Thái độ "bất kính” của bà là một thách thức đối với ý thức trọng nam khinh nữ, thách thức với các "sự nghiệp anh hùng" của nam nhi, thách thức đối với thần linh.

C. Bài thơ thể hiện mạnh mẽ nhu cầu giải phóng cá tính của con người, bất chấp các ước lệ ràng buộc của xã hội phong kiến.

D. Cả 3 đáp án trên

Câu 4: Vì sao tác giả sử dụng từ "cheo leo" trong câu “Kìa đền Thái Thú đứng cheo leo”

A. Tác giả mang đến cảm giác ngôi đền đó chẳng có gì vững chãi, đàng hoàng

B. Tác giả mang đến cảm giác ngôi đền hoang sơ

C. Tác giả mang đến cảm giác ngôi đền hùng vĩ, vững chãi

D. Cả 3 đáp án trên

Câu 5: Vì sao tác giả sử dụng từ "kìa" trong câu “Kìa đền Thái Thú đứng cheo leo”

A. Nói về sự yêu thích

B. Thích thú

C. Ngạc nhiên 

D. Vui mừng

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Hãy viết một đoạn văn ngắn để bày tỏ suy nghĩ của em về nghệ thuật trào phúng được sử dụng trong thơ TNBCĐL?

Câu 2: Viết đoạn văn (5-7 câu) trình bày cách hiểu của em về vị trí của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến?