Giáo án và PPT Ngữ văn 8 chân trời Bài 6: Qua Đèo Ngang (Bà Huyện Thanh Quan)

VĂN BẢN 2: QUA ĐÈO NGANG

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV sử dụng KT đặt câu hỏi để hỏi HS, sau đó kết nối với nội dung của tiết đọc – hiểu văn bản.

- HS chia sẻ những hiểu biết của bản thân về Đèo Ngang.

GV: Trước khi vào nội dung của tiết học này, cô mời các em đến với một số hình ảnh sau. Các em chú ý quan sát những hình ảnh và cho cô biết:

- Những hình ảnh này nói về địa danh nào?

- Chia sẻ những hiểu biết của em về địa danh này.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

- Hãy đọc và nêu những nét nổi bật về cuộc đời – sự nghiệp của Bà Huyện Thanh Quan? Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu của ông?

Sản phẩm dự kiến:

Bà Huyện Thanh Quan, tên thật là Nguyễn Thị Hinh, sinh năm 1805 tại Hà Nội và mất năm 1848. Bà là một nhà thơ nổi tiếng trong văn học Việt Nam. Dù thân phận nữ nhi, bà thể hiện tài năng thi phú không thua kém bất cứ bậc nam nhân nào. Thơ của bà đầy chất nhạc và họa, ngôn từ điêu luyện, cảnh và vật rất đỗi trữ tình. Bà thể hiện lòng yêu mến cảnh quan thiên nhiên, đất nước và tâm sự u hoài trước thế sự đổi thay. Một số tác phẩm tiêu biểu của bà gồm:

Thăng Long thành hoài cổ

Qua chùa Trấn Bắc

Qua Đèo Ngang

Hoạt động 2: Văn bản “Qua đèo ngang”

- Yêu cầu HS hoạt động cá nhân và trả lời câu hỏi.

? Nêu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ.

? Bài thơ này được làm theo thể thơ gì. 

Sản phẩm dự kiến:

a. Đọc, tóm tắt và tìm hiểu chú thích

b. Tìm hiểu chung về tác phẩm

- Hoàn cảnh sáng tác: Được sáng tác khi bà đang trên đường vào Huế nhậm chức và dừng chân nghỉ tại đèo Ngang.

- Thể loại: Thơ thất ngôn bát cú.

Đặc điểm của thể loại thể hiện trong văn bản:

Hoạt động 3: Nét độc đáo của bài thơ thể hiện qua hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ 

GV chia học sinh thành 4 nhóm

- Nêu những nét độc đáo của bài thơ thể hiện qua hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ?

- Cách ngắt nhịp của câu thơ thứ bảy có gì đặc biệt? Cách ngắt nhịp đó giúp em hình dung như thế nào về tâm trạng của tác giả?

- Theo em, đại từ “ta” trong câu thơ cuối được hiểu như thế nào?

- Tình cảm của tác giả thể hiện qua câu thơ cuối là gì?

Sản phẩm dự kiến:

Nét độc đáo của bài thơ thể hiện qua hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ.

- Thời gian: bóng xế tà

- Hình ảnh: cỏ, cây, đá, lá, hoa

- Từ láy: lom khom, lác đác

- Điệp từ: chen

Khung cảnh hoang vắng nhưng đầy sức sống của thiên nhiên Đèo Ngang và sự lặng lẽ, đìu hiu của đời sống con người. Qua đó làm nổi bật tâm trạng cô đơn, rợn ngợp trước thiên nhiên bao la của tác giả.

- Biện pháp tu từ:

+ Biện pháp đảo ngữ: Cặp câu 3 – 4. Tác dụng: nhấn mạnh vào sự nhỏ bé của con người trước thiên nhiên rộng lớn. Cảnh vật và con người dường như có sự xa cách khiến cho không khí càng thêm hoang vu, cô quạnh. Từ đó, làm rõ tâm trạng cô đơn, lẻ loi và nhớ nước, thương nhà của tác giả. 

+ Biện pháp nhân hoá: Cặp câu 5 – 6. Tác dụng: nhấn mạnh sức sống mạnh mẽ của thiên nhiên, đối lập với sự thiếu sức sống của bức tranh sinh hoạt nơi xóm núi.

 Tình cảm, cảm xúc của tác giả

- Ngắt nhịp Dừng chân đứng lại/trời/non/nước (4/1/1/1). 

tâm trạng: ngập ngừng khi dừng chân, rồi quyết định đứng lại để có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp của Đèo Ngang lúc xế tà. Tác giả cảm thấy cô đơn, rợn ngợp khi nhận ra mình nhỏ bé trước thiên nhiên hùng vĩ “trời, non, nước”.

- Câu: Một mảnh tình riêng, ta với ta

+ Từ ngữ đặc sắc: mảnh tình.

+ Cách diễn đạt độc đáo: ta với ta.

 Mạch cảm xúc có sự vận động: từ nỗi buồn do ngoại cảnh tác động đến tâm trạng nhớ nước, thương nhà và cuối cùng là sự cô đơn khi đối diện với chính mình, không có đối tượng để chia sẻ.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Hình ảnh trung tâm của bài thơ là gì?

A. Cỏ cây

B. Mây núi

C. Đất nước

D. Đèo Ngang

Câu 2.  Những từ nào  gợi lên cảm giác hoang vắng, quạnh hiu của đèo Ngang?

A. Lác đác

B. Lom khom

C. Quốc quốc

D. Gia gia

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: D

Câu 2: A

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Em hãy hệ thống lại nội dung bài học theo đặc trưng thể loại bằng sơ đồ tư duy?

Câu 2: Em hãy viết đoạn văn (từ 10-15 dòng) nêu cảm nhận của em về khung cảnh thiên nhiên ở đèo Ngang?