Giáo án và PPT Ngữ văn 11 kết nối Bài 8: Sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN PHI NGÔN NGỮ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời câu hỏi:

Trình bày hiểu biết của bạn về vai trò phương tiện phi ngôn ngữ trong các văn bản thông tin.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về lý thuyết

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu lý thuyết về đặc điểm của văn bản dạng inforgraphic

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Trình bày khái niệm inforgraphic là gì? 
• Có những dạng inforgraphic nào? 
• Theo bạn, để thiết kế một inforgraphic cần những bước cơ bản nào?
• Bạn thường dùng web hoặc ứng dụng nào để thiết kế inforgraphic?

Sản phẩm dự kiến:

Khái niệm

-  Infographic còn được gọi là đồ hoạ thông tin – một văn bản có sự kết hợp hài hoà giữa ngôn ngữ với hình ảnh, sơ đồ, bảng biểu...Theo cách thiết kế của infographic, những thông tin cốt lõi sẽ được hiển thị thành những kí hiệu, sơ đồ, biểu đồ, biểu tượng,... Infographic có thể truyền tải các ý tưởng đầy đủ và hiệu quả, tác động trực tiếp đến người đọc, người xem.

Một số dạng inforgraphic cơ bản

– Infographic thông tin (được dùng để giải thích một khái niệm hoặc mô tả tổng quan về một chủ đề).

- Infographic dòng thời gian (mô tả các mốc thời gian của một sự kiện).

- Infographic so sánh (đối chiếu thông tin về hai đối tượng theo một số tiêu chí nhất định).

- Infographic phân cấp (sắp xếp thông tin theo cấp độ từ cao nhất đến thấp nhất).

- Infographic sơ yếu lí lịch (tóm tắt thông tin về một cá nhân phục vụ cho một mục đích cụ thể).

Những bước khi thiết kế infographic

- Xác định chủ đề: Dựa trên đối tượng, mục đích và nội dung muốn truyền tải tới người đọc.

- Lên ý tưởng thực hiện: Lựa chọn dạng infographic, phác thảo sơ bộ bố cục trình bày.

- Thu thập các thông tin: Tìm kiếm thông tin về đối tượng, lựa chọn các thông tin cần thiết phù hợp với dạng infographic.

- Thiết kế: Lựa chọn yếu tố ngôn ngữ và phi ngôn ngữ (hình ảnh, sơ đồ, kí hiệu,...) phù hợp, màu sắc hài hoà, bố cục cân đối. Có thể thiết kế trên giấy hoặc sử dụng các phần mềm để thiết kế trên máy tính.

- Quảng bá và chia sẻ: Tuỳ vào đối tượng và mục đích thiết kế để chia sẻ trong lớp hoặc trên các phương tiện truyền thông.

Những web hoặc phần mềm thiết kế inforgraphic

- Canva.

- Powerpoint.

- Easel.ly.

- Venngage.

- Visualize.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Bài 1: Trong những văn bản đọc của Bài 8 – Cấu trúc của văn bản thông tin, ngoài việc biểu đạt bằng ngôn ngữ, còn có các phương tiện biểu đạt nào khác? Nêu ví dụ và cho biết mỗi phương tiện đó có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung của văn bản.

Bài 2: Quan sát hai văn bản sau và trả lời các câu hỏi:

a. Những thông tin chính nào được trình bày trong văn bản Ứng dụng của trí tuệ nhân tạo? Các thông tin được sắp xếp theo trình tự và bố cục như thế nào? Phân tích hiệu quả sử dụng phối hợp giữa phương tiện ngôn ngữ và phi ngôn ngữ trong văn bản (đối chiếu với cách thể hiện thông tin của văn bản Trí thông minh nhân tạo).

b. Văn bản Huy Cận: Nhà thơ lớn của thơ Việt Nam hiện đại trình bày những thông tin chính nào về tác giả Huy Cận? So với nội dung trình bày về Huy Cận ở Bài 2 – Cấu tử và hình ảnh trong thơ trữ tình (sách giáo khoa Ngữ văn 11, tập một), cách thể hiện thông tin của văn bản này có điểm gì khác biệt?

c. Hai văn bản trên được gọi là infographic (đồ hoạ thông tin). Theo bạn, có thể sử dụng hình thức trình bày này vào những hoạt động nào trong học tập?

Sản phẩm dự kiến:

Bài 1:- Văn bản “Nữ phóng viên đầu tiên”: hình ảnh của Manh Manh nữ sĩ giúp người đọc hình dung cụ thể và chân thực hơn về chân dung của nữ phóng viên mạnh mẽ, tài giỏi ấy.

- Văn bản “Trí thông minh nhân tạo”: sơ đồ về sự phát triển của trí thông minh nhân tạo, thể hiện sự phát triển nhanh chóng của công nghệ mặc dù đây chỉ là những dự đoán của tác giả. 

- Văn bản “Pa-ra-lim-pích (Paralimpic): Một lịch sử chữa lành những thương”: hình ảnh Gắt-mừn và thế hệ những vận động viên đầu tiên ở giải đấu cho ta cảm nhận được sự vui vẻ, tích cực của những vận động viên khuyết tật, thấy được ý nghĩa to lớn của thế vận hội này.

Bài 2: 

a. Văn bản Ứng dụng của trí tuệ nhân tạo

+ Ở văn bản Trí thông minh nhân tạo, tác giả cung cấp các thông tin về trí thông minh (trí tuệ) nhân tạo từ các phương diện: lịch sử phát triển, phân loại, các quan điểm trái chiều, tác động và dự đoán những viễn cảnh có thể xảy ra, trình bày theo các ý chính, ý phụ bằng phương tiện ngôn ngữ và có minh hoạ bằng sơ đồ.

+ Ở văn bản Ứng dụng của trí tuệ nhân tạo, tác giả tập trung giới thiệu khái niệm trí tuệ nhân tạo và ứng dụng của trí tuệ nhân tạo trong các lĩnh vực, với cách trình bày trực quan, ngắn gọn, có sự phối hợp màu sắc, hình ảnh, biểu tượng, ngôn ngữ.

=> Như vậy, nếu văn bản Trí thông minh nhân tạo nghiêng về việc đưa ra các thông tin đa dạng, toàn diện về vấn đề thì văn bản Ứng dụng của trí tuệ nhân tạo lại chú trọng làm nổi bật các thông tin cốt lõi nhất về đối tượng.

b. Những thông tin chính về tác giả Huy Cận được trình bày trong văn bản Huy Cận: Nhà thơ lớn của thơ Việt Nam hiện đại là: tiểu sử, các tập thơ tiêu biểu có hình ảnh minh họa, giải thưởng, đóng góp…

- So với nội dung trình bày về Huy Cận ở Bài 2 – Cấu tứ và hình ảnh trong thơ trữ tình (sách giáo khoa Ngữ văn 11, tập một), cách thể hiện thông tin của văn bản này có điểm khác biệt là sự sinh động, cụ thể và rõ ràng hơn, giúp người đọc dễ nắm bắt thông tin và tiếp nhận thông tin một cách hứng thú hơn.

c. Hai văn bản trên được gọi là infographic (đồ hoạ thông tin), có thể sử dụng hình thức trình bày này vào những hoạt động trong học tập như: tổng kết theo thể loại, ghi nhớ lý thuyết, thuyết trình về một vấn đề,…

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Chọn một trong hai yêu cầu sau để thiết kế một infographic:

+ Tóm tắt những thông tin chính về một tác giả văn học có tác phẩm được học trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 11

+ Tóm tắt những thông tin chính của một văn bản được học ở Bài 8 – Cấu trúc của văn bản thông tin.