Giáo án và PPT Ngữ văn 8 chân trời Bài 9: Thực hành tiếng Việt

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: 

CÂU KỂ, CÂU HỎI, CÂU KHIẾN, CÂU CẢM;

 CÂU KHẲNG ĐỊNH, CÂU PHỦ ĐỊNH

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV tổ chức trò chơi “Ai nhanh hơn” thời gian 5 phút, GV đặt câu hỏi. 

- GV trình chiếu các câu hỏi trắc nghiệm với nội dung xoay quanh các ví dụ về các kiểu câu. HS bằng sự hiểu biết của mình sẽ nhận biết hoặc đoán các đáp án đúng.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Khái niệm

GV lần lượt đặt câu hỏi:

• Em hãy trình bày khái niệm, chức năng, hình thức, ví dụ của câu hỏi, câu khiến, câu cảm, câu kể.

Sản phẩm dự kiến:

a) Câu hỏi

- Chức năng: Dùng để hỏi thông tin

- Về hình thức: Câu hỏi thường có các từ nghi vấn: ai, gì, nào, sao, đâu, bao giờ, mấy, bao nhiêu, à, ư, hả, chứ, có,…không, đã…chưa, hoặc từ hay (nối các vế có quan hệ lựa chọn). Khi viết câu hỏi thường kết thúc bằng dấu chấm hỏi.

- Ví dụ: Hôm qua, cô có giao bài tập về nhà?

b) Câu khiến

- Khái niệm: Câu khiến là câu dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo, ngăn cấm.

- Hình thức: Khi viết câu khiến thường kết thúc bằng dấu chấm than nhưng có thể kết thúc bằng dấu chấm (nếu ý cầu khiến không được nhấn mạnh)

- Ví dụ: “Đừng có đi đâu đấy” (Kim Lân), “Con nín đi!” (Nguyên Hồng)

c) Câu cảm

- Khái niệm: Câu cảm là câu dùng để biểu lộ trực tiếp cảm xúc của người nói.

- Hình thức: Câu cảm thường có các từ ngữ cảm thán như: a, ôi, than ôi, hỡi ơi, trời ơi, chao ôi, thay, biết bao, biết chừng nào…Khi viết câu cảm thường kết thúc bằng dấu chấm than.

Ví dụ: “Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất” (Phạm Duy Tốn)

d) Câu kể

- Khái niệm: Câu kể là câu được dùng để trình bày (trần thuật, miêu tả, nhận định,…) về sự vật, sự việc.

- Hình thức: Câu kể không có hình thức của câu hỏi, câu khiến, câu cảm. Khi viết, câu kể thường được kết thúc bằng dấu chấm hoặc đôi khi bằng dấu chấm than, dấu chấm lửng.

Hoạt động 2. Một số lưu ý

GV đặt câu hỏi: Trong những trường hợp nào không dùng câu hỏi, câu kể? Cho ví dụ minh họa.

Sản phẩm dự kiến:

a) Câu hỏi

- Trong một số trường hợp câu hỏi không dùng để hỏi mà dùng để cầu khiến, cảm thán hay khẳng định, phủ định.

Ví dụ: “San chả làm nội trợ mãi rồi đấy ư?” (Nam Cao) không được dùng để hỏi mà dùng để khẳng định

b) Câu kể

- Trong một số trường hợp, câu có đặc điểm hình thức của câu kể không được dùng để kể mà chủ yếu để cầu khiến.

- Ví dụ: “Trời sắp mưa đấy!” được dùng để nhắc nhở, yêu cầu (cất quần áo hoặc các thứ phơi bên ngoài vào nhà)

…..

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Câu cầu khiến là câu như thế nào?

A. Là câu có những từ cầu khiến như: hãy, đừng, chớ,...đi, thôi, nào...hay ngữ điệu cầu khiến 

B. Là câu có những từ để hỏi như: phải không, đúng không,...hay ngữ điệu để hỏi

C. Là câu có những từ biểu đạt cảm xúc như: ôi, chao, trời ơi,...

D. Tất cả các đáp án trên

Câu 2: Các chức năng tiêu biểu của câu cầu khiến là gì?

A. Dùng để ra lệnh hoặc sai khiến

B. Dùng để yêu cầu hoặc đề nghị

C. Dùng để van xin hoặc khuyên bảo

D. Cả A, B, C đều đúng

Câu 3: Dòng nào dưới đây nói đúng nhất dấu hiệu nhận biết câu cảm thán ?

A. Sử dụng từ ngữ nghi vấn và dấu chấm hỏi ở cuối câu.

B. Sử dụng ngữ điệu cầu khiến và dấu chấm than ở cuối câu.

C. Sử dụng từ ngữ cảm thán và dấu hiệu chấm than ở cuối câu.

D. Không có dấu hiệu hình thức đặc trưng.

Câu 4: Câu cầu khiến: " Đừng hút thuốc nữa nhé! " dùng để:

A. Khuyên bảo

B. Ra lệnh

C. Yêu cầu

D. Cả A, B, C

Câu 5: Câu cầu khiến sau dùng để làm gì?

“Đi nhanh thôi cậu.”

A. Yêu cầu

B. Khuyên bảo

C. Ra lệnh

D. Đề nghị

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:

..."Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai là ngày khai trường lớp Một của con. Mẹ sẽ đưa con đến trường, cầm tay con dắt qua cánh cổng, rồi buông tay mà nói: "Đi đi con! hãy can đảm lên! thế giới này là của con, bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra." 

Có bao nhiêu câu cầu khiến trong đoạn văn trên?

Câu 2: Hình thức nào để nhận diện câu cầu khiến trong những câu sau:

“Đang ngồi viết thư, tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào:

- Mở cửa!”