Ngày soạn: …/…/…

Ngày dạy: …/…/….

BÀI 1: THƠ VÀ TRUYỆN THƠ

…………………………..

Môn: Ngữ văn 11 – Lớp:

Số tiết: 12 tiết

MỤC TIÊU CHUNG BÀI 2

• Nhận biết và vận dụng những hiểu biết về đặc điểm của truyện thơ dân gian và truyện thơ Nôm ( cốt truyện, nhân vật, người kể chuyện, độc thoại nội tâm, bút pháp, ngôn ngữ…) để đọc hiểu đoạn trích truyện thơ dân tộc thiểu số, truyện thơ Nôm. Vận dụng những hiểu biết về thơ trữ tình ( giá trị thẩm mỹ của một số yếu tố như ngôn từ, hình thức bài thơ thể hiện trong văn bản, ý nghĩa, tác dụng của yếu tố tự sự trong thơ…) để đọc hiểu thơ dân gian, thơ văn học viết.
• Nhận biết phân tích được đặc điểm tác dụng của biện pháp tư từ lặp cấu trúc trong viết và nói tiếng việt.
• Biết viết bài nghị luận xã hội và trình bày ý kiến đánh giá, bình luận về một tư tưởng, đạo lí.
• Trân trọng những giá trị nhân văn, góp phần giữ gìn, phát huy bản sắc của di sản văn học dân tộc.

Ngày soạn: …/…/…

Ngày dạy: …/…/….

TIẾT    : VĂN BẢN 1: SÓNG

1. MỤC TIÊU
2. Mức độ yêu cầu cần đạt

• Phân tích và đánh giá được chủ đề, tư tưởng, thông điệp mà tác giả muốn gửi đến người đọc
• Nhận biết và phân tích được những biện pháp tu từ nghệ thuật sử dụng trong tác phẩm.

2. Năng lực

Năng lực chung

• Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, trao đổi giữa các cá nhân, các nhóm.

Năng lực riêng

• Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản Sóng.
• Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về tác phẩm Sóng
• Năng lực hợp tác trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung và nghệ thuật, ý nghĩa của văn bản.
• Năng lực phân tích, so sánh đặc điểm nghệ thuật của văn bản với các văn bản khác có cùng chủ đề.

3. Phẩm chất

• Biết trân trọng và thể hiện quan điểm cá nhân

1. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
2. Chuẩn bị của giáo viên

• Giáo án
• Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi
• Tranh ảnh về nhà văn hình ảnh
• Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp
• Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà

2. Chuẩn bị của HS: SGK, SBT Ngữ Văn 11, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn bài học, vở ghi.

• TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

1. KHỞI ĐỘNG
2. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập từ đó khắc sâu kiến thức nội dung bài học Sóng
3. Nội dung: GV đặt câu hỏi gợi mở vấn đề đối với HS
4. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.
5. Tổ chức thực hiện

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

• GV đặt câu hỏi: Em đã từng đọc tác phẩm nào của Xuân Quỳnh chưa? Dựa vào ảnh minh hoạt em có nhận xét gì về quan điểm sáng tác của bà?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

• HS nghe và suy nghĩ trả lời

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

• GV mời một số HS đứng dậy trả lời câu hỏi

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

• GV nhận xét đánh giá
• GV dẫn dắt vào bài: Nếu như Xuân Diệu được mệnh danh là ông hoàng thơ tình với những vần thơ chất chứa yêu thương nồng nàn thì Xuân Quỳnh lại được coi là bà hoàng tình ca. Những vần thơ của bà chất chứa yêu thương, sự mong mỏi khát khao hạnh phúc mãnh liệt. Một trong số những tác phẩm đó không thể nào bỏ qua hình tượng Sóng trong tác phẩm cùng tên của nữ thi sĩ. Qua hình tượng Sóng – Xuân Quỳnh đã bộc lộ khát khao hạnh phúc đến mãnh liệt của mình. Trong bài học hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về tác phẩm Sóng để phần nào hiểu được những mong mỏi đến tột cùng đó của bà – Bài 1- Tiết 1 – Sóng.

1. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Đọc văn bản

1. Mục tiêu: Nắm được những thông tin về thể loại, đặc điểm thể loại và đọc văn bản Sóng
2. Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi liên quan đến thể loại và văn bản Sóng.
3. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS và kiến thức HS tiếp thu được liên quan đến văn bản Sóng
4. Tổ chức thực hiện:

Hoạt động 2: Khám phá văn bản

1. Mục tiêu: Nhận biết và phân tích được văn bản Sóng
2. Nội dung: Sử dụng SGK chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời các câu hỏi liên quan đến văn bản Sóng
3. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS và kiến thức HS tiếp thu được liên quan đến văn bản Sóng
4. Tổ chức thực hiện

1. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
2. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức về văn bản Sóng đã học
3. Nội dung: Sử dụng SGK, kiến thức đã học để trả lời các câu hỏi liên quan
4. Sản phẩm học tập: Câu trả lời HS chọn
5. Tổ chức thực hiện

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Nhiệm vụ 1: Chọn đáp án đúng nhất cho các câu hỏi sau:

Câu 1: Bài thơ Sóng được Xuân Quỳnh sáng tác ở vùng biển nào?

1. Sầm Sơn - Thanh Hóa
2. Cô Tô - Quảng Ninh.
3. Diêm Điền - Thái Bình
4. Vân Đồng - Quảng Ninh

Câu 2: Thông tin nào sau đây không chính xác khi nói về tiểu sử nhà thơ Xuân Quỳnh?

1. Tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh.
2. Quê ở tỉnh Hà Tây, lớn lên ở Hà Nội.
3. Ngay từ khi còn nhỏ đã làm thơ.
4. Năm 1955, làm diễn viên múa trong đoàn văn công.

Câu 3: Bài thơ Sóng có thể chia tối cục thành mấy phần?

1. 2
2. 3
3. 4
4. 5

Câu 4: Câu thơ nào dưới đây không được trích ra từ bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh?

1. "Khi hai đứa cầm tay".
2. "Sóng bắt đầu từ gió".
3. "Ôi con sóng ngày xưa".
4. "Mây vẫn bay về xa".

Câu 5: Năm sinh năm mất của nhà thơ Xuân Quỳnh là:

1. 1942
2. 1941
3. 1943
4. 1940

Câu 6: Bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh là:

1. Lời đoạn tuyệt của một người phụ nữ với người yêu của mình.
2. Lời oán thán của một tâm hồn phụ nữ bị phụ bạc trong tình yêu.
3. Lời tự bạch của một tâm hồn phụ nữ đang yêu.
4. Lời khuyên nhủ của một người phụ nữ hạnh phúc trong tình yêu đối với các cô gái trẻ.

Câu 7: Bài thơ nào sau đây trong số các bài thơ của Xuân Quỳnh đã được phổ nhạc?

1. Anh.
2. Sóng.
3. Tự hát.
4. Thuyền và biển.

Câu 8: Tập thơ nào sau đây không phải của Xuân Quỳnh?

1. Hoa trên đá.
2. Gió Lào cát trắng.
3. Tự hát.
4. Hoa dọc chiến hào.

Câu 9: Đánh giá nào sau đây là hợp lí khi nhà thơ Xuân Quỳnh ước muốn được “Thành trăm con sóng nhỏ”:

1. Đó là ước mơ ngông cuồng, phi lí.
2. Ước muốn vì tuyệt vọng, bất lực, trước giới hạn đời người.
3. Ước muốn thành sóng để trốn kiếp làm người.
4. Ước muốn của những người có tình yêu lớn, muốn được trường tồn với tình yêu.

Câu 10: Tâm hồn người phụ nữ trong bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh?

1. Sôi nổi, đắm say
2. Trắc trở, lo âu
3. Lắng sâu, đằm thắm
4. Hồn hậu, chân thành, nhiều lo âu và luôn da diết trong khát vọng đời thường

tế.

Câu 11: Giữa "sóng" và "em" trong bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh có mối quan hệ như thế nào?

1. "Sóng" là hóa thân của "em", "em" với "sóng" hòa tan từ đầu đến cuối bài.
2. Là một đôi "tình nhân" trong tưởng tượng.
3. Là một cặp hình ảnh song hành, quấn quýt.
4. Là một cặp hình ảnh đối lập, chia cách.

Câu 12: Bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh được in trong tập thơ:

1. Lời ru trên mặt đất.
2. Hoa cỏ may.
3. Tơ tằm - Chồi biếc.
4. Hoa dọc chiến hào.

Nhiệm vụ 2:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ

Trong văn học có nhiều câu thơ bài thơ dùng hình tượng “sóng” và “biển” để nói về tình yêu. Hãy sưu tầm những câu thơ và bài thơ đó.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: HS báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

• GV mời một số HS lên trình bày sự chuẩn bị của mình.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực nhiệm vụ học tập

• GV chữa bài tập nhận xét và chuẩn bị kiến thức

1. Trắc nghiệm

1. Viết

• Gợi ý:

Một số bài thơ có sử dụng hình ảnh “sóng” và “biển”:

Sóng Biển

Sóng bạc đầu..nhưng vẫn còn rất trẻ

Cả muôn đời..luôn mạnh mẽ khát khao

Giữa khơi xa..sóng chẳng thể khi nào

Quên tình nghĩa..không vào bên bờ cát

Cứ như thế..vẫn rì rào sóng hát

Bản tình ca..khao khát được yêu thương

Giữa khơi xa..thăm thẳm đến vô thường

Lòng biển nhớ..những canh trường trăn trở

Và như thế..bình minh đầy duyên nợ

Sóng dâng trào..như sợ mất tình xưa

Ôm vào lòng..chẳng biết thiếu hay thừa

Mà mải miết..sớm trưa và vội vã

Bờ cát vẫn..dành tình thương tất cả

Dẫu muôn đời..sóng nghiêng ngả nơi đâu

Từ bình minh..và những lúc đêm thâu

Bờ với sóng..dẫu bạc đầu vẫn thế.

 Quốc Phương

Biển và Nỗi nhớ

Anh có biết biển chính là hơi thở

Thuở ngày xưa quê ngoại tuổi còn thơ

Chiều hương quê một thuở vẫn đi về

Tình biển mặn theo em bao kỷ niệm

Anh có biết những chiều buồn bên biển

Nhớ tuổi thơ ngày ấy chẳng quay về

Giờ mình em trên khắp nẻo sơn khê

Sóng cũng buồn vọng về bao nỗi nhớ

Em yêu biển một đời em yêu lắm

Vỗ về em bao đêm thức đợi chờ

Biển chơi vơi sầu theo câu tình lỡ

Nỗi niềm trao con sóng thủy triều vơi

Biển vẫn xanh như ngày ấy anh ơi

Theo tháng ngày chốn xa xôi em gửi

Thuyền anh đi đã phôi pha dịu vợi

Em lại ngồi sầu lặng đợi tình anh

Chỉ có biển hiểu lòng em đêm lạnh

Đón chờ người bao lượt giữa trùng khơi

Đếm cô đơn trong thương nhớ bồi hồi

Đời biển lặng hãy thôi đừng nổi sóng…

Phú Sĩ

1. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
2. Mục tiêu: Vận dụng kiến thức đã học để phân tích đoạn thơ sau
3. Nội dung: Sử dụng kiến thức đã học để viết đoạn văn
4. Sản phẩm học tập: bài tập hoàn thành của HS
5. Tổ chức thực hiện

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Cảm nhận của em về đoạn thơ sau:

“Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ

Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể

Ôi con sóng ngày xưa

Và ngày sau vẫn thế

Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ”

( Sóng – Xuân Quỳnh)

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: HS báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

• GV gọi 1 vài HS đứng dậy trình bày bài làm của mình.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực nhiệm vụ học tập

• GV chữa bài tập nhận xét và chuẩn bị kiến thức
• GV gợi ý:

Tình yêu là đề tài muôn thuở của thi ca, là nguồn cảm hứng bất tận của bao thi sĩ. Nếu tình yêu cháy bỏng và cao thượng trong thơ Pu-skin, thăng trầm triết lí trong thơ Ta-go và nồng nàn mãnh liệt trong thơ Xuân Diệu, chân quê mộc mạc dưới ngòi bút Nguyễn Bính thì bước vào trong thơ Xuân Quỳnh, nó lại mang một dáng hình rất khác. Tình yêu trong thơ Xuân Quỳnh gắn liền với niềm khát vọng của một trái tim người phụ nữ luôn khát khao hạnh phúc đời thường. Nỗi khát vọng tình yêu ấy được bộc lộ mãnh liệt qua hai khổ thơ đầu bài thơ "Sóng":

Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ

Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể

Ôi con sóng ngày xưa

Và ngày sau vẫn thế

Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ

Mở đầu bài thơ, Xuân Quỳnh đã miêu tả những trạng thái đối cực của sóng: “dữ dội” và “dịu êm”, “ồn ào” và “lặng lẽ”, qua đó nêu ra quy luật của tình yêu. Mượn hình tượng sóng, người phụ nữ trong bài thơ đang tự nhận thức và dũng cảm đối diện với những biến động trong lòng mình, chân thành bộc bạch không hề giấu giếm những cung bậc cảm xúc và niềm khao khát trong tình yêu. Nét đối cực của sóng giống như người con gái khi yêu, đầy khó hiểu:

“Em bảo anh đi đi

Sao anh không đứng lại

Em bảo anh đừng đợi

Sao anh vội về ngay”

Khi biển động bão tố phong ba, sóng ầm ầm dữ dội. Lúc trời yên biển lặng, sóng lại trở về trạng thái lặng lẽ dịu êm. Giống như tâm hồn người phụ nữ khi yêu, lúc dữ dội mãnh liệt, khi lại dịu dàng nữ tính. Người con gái khi yêu là vậy, luôn mang trong mình nhiều đối cực, mâu thuẫn nhưng lại thống nhất bởi trái tim yêu chân thành, mãnh liệt.

Sóng trong thơ Xuân Quỳnh là tiếng nói của tâm hồn người phụ nữ chân thành và khát khao mãnh liệt được yêu và dâng hiến trọn vẹn cho tình yêu, cho nên:

“Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể”

Sông và bể nằm trong dòng chảy của sóng. Nhưng sóng chỉ thực sự được sống đúng nghĩa khi đến với bể mênh mông rộng lớn. Hành trình sóng tìm ra "tận" bể chính là hành trình tìm kiếm chính mình của người phụ nữ, hành trình nhận thức giá trị đích thực của tình yêu. Cũng giống như sóng, tâm hồn người phụ nữ đang yêu không chấp nhận sự tầm thường, nhỏ hẹp mà luôn luôn hướng tới sự lớn lao, cao cả, sẵn sàng vượt qua những trở ngại để  kiếm tìm những tâm hồn đồng điệu và vươn tới một tình yêu đích thực, bền vững hơn. Khác với người phụ nữ xưa, người phụ nữ trong thơ Xuân Quỳnh đã dám chủ động đến với tình yêu để được sống là chính mình.

Đứng trước biển lớn, Xuân Quỳnh cảm nhận rõ nét sự vĩnh hằng, bất diệt của sóng:

“ Ôi con sóng ngày xưa

Và ngày sau vẫn thế

Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ ”

Từ cảm thán "Ôi" được cất lên chân thành từ trái tim thổn thức yêu thương. Hình ảnh đối lập "ngày xưa" - "ngày sau" càng nhấn mạnh nét riêng của sóng. Năm tháng trôi qua, dù cho bao lâu đi nữa thì những con sóng ngoài biển khơi vẫn cất lên những bài ca bất tử của chính nó. Nó vẫn là nó không hề đổi thay giữa lòng biển cả. Từ rất lâu, sóng đã xôn xao, ồn ào như vậy và ngàn năm sau, sóng vẫn rạo rực vỗ về thế kia. Cũng như sóng, khát vọng tình yêu mãi mãi cháy bỏng, bồi hồi trong trái tim con người, nhất là tuổi trẻ.

“Hãy để trẻ con nói cái ngon của kẹo

Hãy để tuổi trẻ nói hộ tình yêu"

Sóng ở đây không đơn thuần chỉ là sóng biển nữa, nó còn là sóng của tâm hồn, của tình yêu - tình yêu của trái tim trẻ đang bồi hồi, đang thổn thức trong lồng ngực. Khát vọng tình yêu cháy bỏng mãnh liệt đang trào dâng trong lòng nữ sĩ. Đứng trước biển, trước những con sóng ào ạt vỗ bờ, dòng cảm xúc trong lòng nữ sĩ cũng chợt trào dâng. Xuân Quỳnh khẳng định chân lí: Khát vọng tình yêu là vĩnh viễn. Nó thường trực trong tâm hồn mỗi con người, đặc biệt là tuổi trẻ, khiến người ta trẻ lại, sưởi ấm tuổi trẻ của chúng ta. Con người không thể sống mà không có yêu.

Có thể nói, với việc sử dụng thành công những hình ảnh ấn dụ, đối lập tương phản, đoạn thơ đã thể hiện chân thực những sắc thái phong phú, phức tạp mà chân thực của tình yêu. Thể thơ 5 chữ với những dòng thơ thường không ngắt nhịp, sự đắc đổi các thanh bằng trắc ở cuối mỗi câu thơ, khổ thơ, những từ ngữ trùng điệp, những cặp từ sóng đôi hô ứng xô đuổi nhau đã tạo nên âm hưởng dào dạt nhịp nhàng, gợi nhịp điệu những con sóng miên man, bất tận, vô hạn vô hồi, khi ào ạt trào dâng, lúc dịu êm. Mượn nhịp điệu của sóng biển nhà thơ đã diễn tả sâu sắc, tinh tế nhịp đập trái tim của người con gái đang bồi hồi, rạo rực và suy tư, khát khao một tình yêu đích thực.

Qua đó, gợi cho chúng ta nhiều suy nghĩ về khát vọng tình yêu của tuổi trẻ. Đó là những khát vọng mãnh liệt, chân thành. Không còn giữ thế bị động, khi yêu thương trào dâng, trái tim trẻ sẵn sàng từ bỏ những thứ tầm thường nhỏ hẹp để tìm kiếm tình yêu bao ra, rộng lớn hơn. Khao khát yêu thương và cũng khao khát được khám phá chính mình.

Với những thành công về cả nội dung và nghệ thuật, hai khổ thơ mở đầu đã góp phần đưa "Sóng" trở thành bài thơ tiêu biểu xuất sắc nhất của nữ sĩ Xuân Quỳnh, khẳng định tài năng của bà. Đồng thời, đó cũng là viên ngọc còn sáng mãi theo thời gian của văn học dân tộc viết về tình yêu. Để rồi thời gian trôi đi, ngọc càng mài càng sáng, minh chứng cho khát vọng tình yêu vô cùng mãnh liệt của trái tim người phụ nữ hiện đại.

• Hướng dẫn về nhà

+ Ôn tập bài học về nhà Sóng

+ Soạn bài : Lời tiễn dặn