Giáo án chuyên đề Công nghệ 12 Lâm nghiệp Thuỷ sản Cánh diều Bài 4: Vai trò, thành tựu và triển vọng của công nghệ sinh học trong thuỷ sản

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS tìm hiểu nội dung mục 1,  hoạt động nhóm (6-8 HS) trả lời câu hỏi (SGK – tr25):

- Công nghệ sinh học trong thủy sản là gì?

- Công nghệ sinh học trong thủy sản có vai trò như thế nào?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập: 

- HS nghiên cứu nội dung mục 1 và thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 1-2 HS trả lời câu hỏi.

- Các nhóm khác theo dõi và bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức và kết luận. 

- GV lưu ý giải thích và bổ sung thêm ví dụ để làm rõ khái niệm cho HS:

Công nghệ tam bội ở thực vật ứng dụng trong thuỷ sản; kĩ thuật PCR được sử dụng rộng rãi trên người và động vật được ứng dụng trong chẩn đoán bệnh thuỷ sản; công nghệ enzyme trong sản xuất thức ăn trên người và động vật được sử dụng trong sản xuất thức ăn thuỷ sản,...; nền tảng sinh vật sống như vi sinh vật, động vật thuỷ sản giai đoạn giống, ấu trùng,...; tổ chức sống như trứng, tinh trùng động vật thuỷ sản,...

- GV chuyển sang nội dung tiếp theo.

1. KHÁI NIỆM VỀ CÔNG NGHỆ SINH HỌC TRONG THỦY SẢN

- Công nghệ sinh học trong thuỷ sản là việc kết hợp các công nghệ và quy trình kĩ thuật hiện đại với nền tảng các sinh vật sống hoặc các tổ chức sống vào quá trình nghiên cứu và sản xuất thuỷ sản.

- Công nghệ sinh học có vai trò quan trọng trong phát triển nuôi trồng thuỷ sản bền vững và hiệu quả, đặc biệt như trong lĩnh vực sinh sản và chọn, tạo giống, sản xuất thức ăn, xử lí môi trường và kiểm soát dịch bệnh.

Tư liệu về ứng dụng công nghệ sinh học trong thủy sản:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS tìm hiểu nội dung mục 2, hình 4.1 SGK  tr. 25 – 27, thảo luận nhóm và hoàn thành phiếu học tập số 1.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập: 

- HS nghiên cứu nội dung mục 2, quan sát Hình 4.1 và thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 1-2 HS trả lời câu hỏi.

- Các nhóm khác theo dõi và bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức và kết luận. 

- GV làm rõ và giải thích thêm cho HS:

+ Trong sinh sản và chọn, tạo giống thủy sản: 

• Đối với từng vai trò: (1) Chủ động được con giống thuỷ sản, tăng số lượng và chất lượng đàn giống. GV giải thích thêm: trước đây do chưa chủ động được sản xuất giống tôm, người nuôi tôm xác định thời điểm thuỷ triều có con giống tôm để lấy nước vào ao. Mật độ giống thu được phụ thuộc vào lượng con giống đi vào theo con nước, vì vậy hoàn toàn không chủ động được hoạt động sản xuất; con giống cá mè, trôi trắm chép trước đây được vớt ở ven các con sông lớn vào mùa lũ; (2) Lựa chọn được con giống mang tính trạng tốt cho sản xuất thuỷ sản. GV lấy ví dụ thêm: Khi ứng dụng chỉ thị phân tử vào quá trình chọn giống làm tăng tỉ lệ fillet trên cá hồi vân, các nhà khoa học ở Mỹ đã rút ngắn thời gian chọn lọc đàn cá bố mẹ từ 2 đến 3 năm xuống còn 3 tuần, giúp tăng hiệu quả sản xuất lên từ 30 đến 50% so với phương pháp chọn giống theo thế hệ.

• Về thành tựu: sinh sản nhân tạo thành công giống tôm sú khoảng năm 1985 – 1990; giống cá tra khoảng năm 1997 – 2000; nhiều loài thuỷ hải sản quý, hiếm khác cũng được sinh sản nhân tạo thành công như trạch chấu, hải sâm, tôm càng xanh,...

+ Sản xuất thức ăn thủy sản

• Khô đậu nành giàu protein được sử dụng nhiều trong sản xuất thức ăn chăn nuôi tuy nhiên các loài tôm, cá khó tiêu hoá protein khô đậu nành. Nguyên liệu này cần được lên men để các loài vi sinh vật chuyển hoá protein khó tiêu hoá thành dễ tiêu hoá cho động vật thuỷ sản.

• Sinh sản nhân tạo thành công giống tôm sú khoảng năm 1985 – 1990; giống cá tra khoảng năm 1997 – 2000; nhiều loài thuỷ hải sản quý, hiếm khác cũng được sinh sản nhân tạo thành công như trạch chấu, hải sâm, tôm càng xanh,...

+ Xử lí môi trường nuôi 

• Chất thải phát sinh trong quá trình nuôi chủ yếu là từ thức ăn thừa, phân cá tôm, ammonia và các chất bài tiết khác. Vi sinh vật đã được đưa vào hệ thống nuôi để phân huỷ chất thải trong nước và nền đáy, giúp chất lượng nước luôn đảm bảo, phù hợp cho các đối tượng nuôi.

+ Phòng, kiểm soát bệnh tật

• Việc chẩn đoán phát hiện chính xác bệnh là vấn đề rất quan trọng nhằm đưa ra được biện pháp điều trị phù hợp. Ví dụ: khi cá nhiễm kí sinh trùng, cần sử dụng hoá chất tắm, khử trùng; khi nhiễm khuẩn, cần sử dụng loại kháng sinh phù hợp; khi nhiễm virus cần có biện pháp cách li cá khoẻ và tăng cường khả năng miễn dịch cho cá. Phòng bệnh hiệu quả có vai trò rất quan trọng trong kiểm soát bệnh thuỷ sản, do khi cá tôm đã đã nhiễm bệnh việc điều trị bệnh rất khó, phức tạp và hiệu quả thấp.

• Tại Việt Nam, vaccine phòng bệnh cho cá đã được ứng dụng để phòng bệnh virus trên cá biển, việc ứng dụng vaccine trên các đối tượng nuôi khác còn hạn chế. Trong khi đó, sử dụng kĩ thuật PCR chẩn đoán bệnh đã được ứng dụng trên hầu hết các đối tượng nuôi thuỷ sản.

- GV chuyển sang nội dung tiếp theo.

2. VAI TRÒ VÀ MỘT SỐ THÀNH TỰU CỦA CÔNG NGHỆ SINH HỌC TRONG THỦY SẢN

Đáp án phiếu học tập số 1 về vai trò và một số thành tựu của công nghệ sinh học trong thủy sản được đính kèm phía dưới hoạt động 2.

Một số bộ kit test chẩn đoán, phát hiện tác nhân gây bệnh

Một số loại acid béo mạch cao nối đôi (HUFA)

Quy trình tách chiết glucosamine từ vỏ tôm

ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

..................