Giáo án ngữ văn 10 cánh diều tiết: Văn bản 1. Kiêu binh nổi loạn

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

NV1: Tìm hiểu Tri thức ngữ văn

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc ở nhà phần Kiến thức ngữ văn trang 33 và phân công thảo luận, thuyết trình theo nhóm:

Nhóm 1: so sánh đặc điểm của Tiểu thuyết và truyện ngắn.

Nhóm 2: Điểm nhìn nghệ thuật là gì? So sánh đặc điểm, ưu nhược điểm của người kể chuyện hạn tri và toàn tri

+ Nhóm 3: Trình bày tìm hiểu về nhóm tác giả Ngô gia văn phái.

+ Nhóm 4: Tìm hiểu về tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí và đoạn trích Kiêu binh nổi loạn.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm xem lại nội dung thuyết trình đã chuẩn bị theo phân công.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm báo cáo kết quả.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

- GV bổ sung đặc điểm của tiểu thuyết:

+ Tính văn xuôi: mô tả khối lượng nội dung lớn, dung chứa hiện thực toàn vẹn và tái hiện

+ Tính đa dạng sắc độ thẩm mỹ:  mô tả sự pha trộn hài hòa của các màu sắc nội dung như: đẹp, xấu, thiện, ác, bi, hài,...

= Tính hư cấu: cho phép tái hiện thời gian, không gian, nhân vật

+ Tính phản ánh toàn vẹn đời sống:  là khả năng phản ánh hiện thực khách quan một cách đầy đủ và sinh động

+ Tính tổng hợp: cho phép dung nạp các phong cách nghệ thuật của các thể loại văn học khác

+ Có nhiều loại tiểu thuyết khác nhau:

●       Tiểu thuyết trinh thám: thường xoay quanh các tội ác, vụ án hoặc bí ẩn đời sống nào đó cần được khám phá, giải quyết và tìm ra thủ phạm

●       Tiểu thuyết giả tưởng: các thế giới tưởng tượng ở tương lai, phép thuật, thần tiên hoặc các thế giới không có thật

●       Tiểu thuyết tình cảm: là dòng truyện kể tập trung vào tình yêu lãng mạn của đôi lứa

●       Tiểu thuyết lịch sử: là dòng văn học tự sự mô tả câu chuyện hư cấu xảy ra tại các thời điểm có thật trong lịch sử nhân loại

●       Tiểu thuyết hư cấu hiện thực: là dòng văn học tường thuật một sự việc hư cấu xoay quanh những nhân vật hư cấu nhưng tồn tại cùng dòng thời gian và thế giới ngày nay.

I. Tìm hiểu chung

1. Thể loại tiểu thuyết và truyện ngắn

2. Điểm nhìn nghệ thuật, người kể chuyện, hạn tri, người kể chuyện toàn tri

- Điểm nhìn nghệ thuật là thuật ngữ dùng để chỉ vị trí quan sát của người kể chuyện trong tương quan với nhân vật, sự việc được trần thuật.

- Người kể chuyện hạn tri thường là người kể chuyện theo ngôi kể thứ nhất. Người kể chuyện hạn tri thường trực tiếp tham dự hoặc chứng kiến các sự việc xảy ra trong truyện nên vị trí quan sát, miêu tả, trần thuật,... bị giới hạn. Vì người kể chuyện đồng thời là một nhân vật trong truyện nên không biết được những diễn biến trong suy nghĩ, cảm xúc của các nhân vật khác; thường bày tỏ quan điểm và thái độ chủ quan khi thuật chuyện.

+ Ưu điểm là tạo được hiệu quả về tính trực tiếp như đang chứng kiến các sự việc xảy ra ở hiện trường, có cơ hội để đi sâu khai thác thế giới nội tâm nhân vật - người kể.

+ Hạn chế trong việc phản ánh toàn cảnh bức tranh xã hội, môi trường hoạt động và tâm lí của các nhân vật khác.

- Người kể chuyện toàn tri thường là người kể chuyện theo ngôi thứ ba. Người kể chuyện toàn tri không trực tiếp tham gia câu chuyện nhưng là người quan sát toàn năng, biết hết tất cả mọi việc; biết rõ hoàn cảnh, lai lịch, cảm giác, suy nghĩ và hành động của các nhân vật.

+ Ưu điểm: rất linh hoạt và được dùng rất rộng rãi. Bởi lẽ, trần thuật từ điểm nhìn toàn tri giúp người đọc biết được nhiều thông tin hơn, rõ hơn về nhân vật và sự việc so với việc kể chuyện từ điểm nhìn hạn tri.

+ Hạn chế: người đọc ít có được cảm giác kết nối trực tiếp, gần gũi với nhân vật như trần thuật từ điểm nhìn hạn tri.

3. Tác giả

- Ngô gia văn phái là một nhóm tác giả Việt Nam gồm 20 tác giả thuộc 9 thế hệ trên dưới 200 năm, từ đầu thế kỷ thứ 17 đến đầu thế kỷ thứ 20.

- Quê quán: Họ thuộc dòng họ Ngô Thì ở làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc huyện Thanh Trì, Hà Nội).

- Phong cách nghệ thuật:

+ Thiết tha, trong trẻo nhưng sâu lắng

+ Pha chút hài hước dí dỏm.

- Tác phẩm chính: Hoàng Lê nhất thống chí là tác phẩm tiêu biểu nhất, Đại Nam Quốc túy, Hoàng Việt hưng long chí, …

4. Tác phẩm

* Tác phẩm:

- Hoàng Lê nhất thống chí là tác phẩm viết bằng chữ Hán theo hình thức tiểu thuyết chương hồi.

- Nội dung chính của Hoàng Lê nhất thống chí phản ánh thời kì lịch sử khoảng 30 năm, từ khi Trịnh Sâm lên ngôi chúa (1768) đến lúc Nguyễn Ánh lên ngôi vua (1802). Tác phẩm tái hiện một cách phong phú, sinh động bức tranh xã hội trong thời kì khủng hoảng triền miên, dẫn đến sự sụp đổ của các tập đoàn phong kiến Lê - Trịnh và khí thế quật khởi, tinh thần quyết liệt chống thù trong giặc ngoài của phong trào khởi nghĩa Tây Sơn do Nguyễn Huệ đứng đầu.

* Đoạn trích:

- Thuộc Hồi thứ hai của tác phẩm, kể chuyện kiêu binh nổi loạn, giết Quận Huy Hoàng Đình Báo, phế Trịnh Cán, lập Trịnh Tông lên ngôi chúa.