- Nhận biết được đặc điểm và tác dụng của các biện pháp tu từ nói quá, nói giảm nói tránh; vận dụng được những biện pháp này vào đọc, viết, nói và nghe.

Năng lực
Năng lực chung

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác...

Năng lực riêng biệt:

- Năng lực nhận diện, xác định nghĩa từ Hán Việt.

Phẩm chất:

- Có ý thức vận dụng kiến thức về từ Hán Việt vào giao tiếp và tạo lập văn bản.

THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
Chuẩn bị của GV

- Giáo án;

- Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;

- Bảng phân công nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp;

- Bảng giao nhiệm vụ học tập cho học sinh ở nhà;

Chuẩn bị của HS: SGK, SBT Ngữ văn 7, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

KHỞI ĐỘNG
Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập của mình. HS khắc sâu kiến thức nội dung bài học.
Nội dung: GV trình bày vấn đề.
Sản phẩm: câu trả lời của HS.
Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS suy nghĩ và trả lời câu hỏi: Cách dùng từ “đi”và “thôi” trong câu sau được hiểu là gì?

Bác đã đi rồi sao Bác ơi?

Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời

Bác Dương thôi đã thôi rồi

Nước mây man mác ngùi ngùi lòng ta.

(Nguyễn Khuyến - Khóc Dương Khuê)

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo cặp, đặt câu, suy nghĩ để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 2 – 3 cặp HS trả lời câu hỏi trước lớp.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt đáp án: Cụm từ “đi” và “thôi” biểu thị cái chết → Nói giảm, nói tránh.

- GV dẫn vào bài học: Bài học hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu về biện pháp tu từ nói giảm, nói tránh.

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu biện pháp tu từ nói giảm, nói tránh

Mục tiêu: Nhận biết được đặc điểm và tác dụng của các biện pháp tu từ nói quá, nói giảm – nói tránh; vận dụng được những biện pháp này vào đọc, viết, nói và nghe.
Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi liên quan đến phó từ.
Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS.
Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc phần Kiến thức Ngữ văn và trả lời câu hỏi:

+ Nói quá là gì? Nói giảm, nói tránh là gì?

+ Tác dụng của BPTT.

- Gv yêu cầu HS quan sát ví dụ và chỉ ra BPTT:

● mười bảy bẻ gãy sừng trâu

● Cách mấy tháng sau, đứa con lên sài bỏ đi để chị ở lại một mình (Nguyễn Khải)

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc ngữ liệu, lắng nghe câu hỏi, suy nghĩ để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 2 – 3 HS trả lời trước lớp.

Dự kiến sản phẩm:

- Bằng biện pháp nói quá, thành ngữ mười bảy bẻ gãy sừng trâu khẳng định sức mạnh phi thường của thanh niên (tiêu biểu là tuổi mười bảy).

- Trong câu: “Cách mấy tháng sau, đứa con lên sài bỏ đi để chị ở lại một mình.” (Nguyễn Khải), cụm từ bỏ đi là cách nói giảm - nói tránh để biểu thị cái chết của nhân vật đứa con. Cách nói giảm - nói tránh ở câu này nhằm tránh gây cảm giác quá đau buồn khi nói về nỗi đau của người mẹ (nhân vật chị) trước việc mất người thân.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

I. Nói quá, nói giảm – nói tránh

- Nói quá (khoa trương) là biện pháp tu từ dùng cách phóng đại mức độ, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả nhằm gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.

- Nói giảm nói tránh (nhã ngữ) là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, khéo léo nhằm tránh gây cảm giác quá đau buồn, nặng nề hoặc tránh sự thô tục, thiếu lịch sự.