Giáo án ngữ văn 7 cánh diều tiết: Thực hành tiếng việt – Bài 7 thơ

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Xác định khái niệm ngữ cảnh

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS nêu lại và phân tích một số ví dụ về ngữ cảnh và nghĩa của từ trong ngữ cảnh.

- Sau đó, GV gợi ý để HS nhắc lại khái niệm ngữ cảnh nêu ở phần Kiến thức ngữ văn.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS suy nghĩa và thực hiện yêu cầu.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời một số HS đại diện lớp tình bày, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chuẩn kiến thức è Ghi lên bảng

Nhiệm vụ 2: Xác định nghĩa của từ dựa vào ngữ cảnh

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, hướng dẫn đọc yêu cầu và làm bài tập số 1 trong SGK trang 25: Dựa vào ngữ cảnh, xác định nghĩa của từ “quả” và cụm từ “quả non xanh” trong khổ thơ cuối bài thơ Mẹ và quả (Nguyễn Khoa Điềm).

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc và hoàn thành bài tập cá nhân.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời một số HS giơ tay để trả lời, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chuẩn kiến thức è Ghi lên bảng

Nhiệm vụ 3: Tìm và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, hướng dẫn HS đọc yêu cầu và làm bài tập số 2 trong SGK trang 26:

+ Tìm biện pháp tu từ được sử dụng trong các dòng thơ ở bài Những cánh buồm của nhà thơ Hoàng Trung Thông. + Nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó đối với việc miêu tả sự vật. .

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc và hoàn thành bài tập một cách độc lập.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời một số HS trình bày đáp án, các nhóm khác lắng nghe và bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chuẩn kiến thức è Ghi lên bảng.

Nhiệm vụ 3: Phân tích tác dụng của dấn chấm lửng

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm, đọc yêu cầu và làm bài tập số 3 trong SGK trang 26: Chỉ ra tác dụng của dấu chấm lửng trong những câu dưới đây.

- GV chia lớp thành 4 nhóm, mỗi nhóm sẽ thảo luạn hoàn thành một trong 4 câu a, b, c, d. Sau khi hoàn thành xong câu của nhóm mình có thể làm sang những câu còn lại.

+ Nhóm 1: câu a

+ Nhóm 2: câu b

+ Nhóm 3: câu c

+ Nhóm 4: câu d

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc và hoàn thành bài tập theo phân công của từng nhóm.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm lần lượt theo thứ tự lên trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình theo câu được phân công, yêu cầu cả lớp lắng nghe và nhận xét.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV đánh giá HS thực hiện nhiệm vụ, chốt kiến thức, kết luận è Ghi lên bảng.

1. Bài tập xác định khái niệm ngữ cảnh

- Ngữ cảnh là những từ ngữ, câu đứng trước hoặc đứng sau yếu tố ngôn ngữ đó, đồng nghĩa với văn cảnh.

- Ngữ cảnh còn là hoàn cảnh, tình huống giao tiếp (gồm chủ thể, đối tượng; mục đích giao tiếp; thời gian, nơi chốn diễn ra hoạt động giao tiếp), đồng nghĩa với tình huống, bối cảnh.

2. Bài tập 1: Xác định nghĩa của từ dựa vào ngữ cảnh

- Về nghĩa gốc (nghĩa cụ thể), từ quả vốn biểu thị bộ phận của cây do nhuỵ hoa phát triển thành, bên trong thường chứa hạt.

- Tuy nhiên, ở khổ thơ cuối của bài thơ Mẹ và quả (Nguyễn Khoa Điềm), từ này được dùng với nghĩa chuyển: biểu thị kết quả / thành quả của công việc nhất định (gồm cả thành quả là con người được nuôi dạy, được giáo dục, đào tạo).

è Phù hợp với nghĩa chuyển của từ quả như đã chỉ ra, cụm từ quả non xanh trong khổ thơ trên biểu thị những người con chưa thực sự trưởng thành, chưa hoàn thiện như sự mong chờ, ước muốn của người mẹ.

3. Bài tập 2: Tìm và phân tích tác dụng của biện pháp tư từ

- Ở hai dòng thơ Cha lại dắt con đi trên cát mịn / Ánh nắng cháy đầy vai sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ cảm giác (chuyển đổi cảm giác).

- Cảm giác về ánh nắng không được miêu tả bằng các từ chỉ trạng thái vốn có của nó (soi, chiếu, toả) mà được thể hiện bằng từ chảy vốn chỉ cảm giác về trạng thái di chuyển thành dòng của các chất lỏng.

- Tác dụng: Nhờ đó mà ánh nắng được miêu tả một cách cụ thể, sinh động, đầy ấn tượng.

4. Bài tập 3: Phân tích tác dụng của dấu chấm lửng.

a) Dấu chấm lửng dùng để tỏ ý còn nhiều tấm gương chưa được liệt kê hết.

b) Dấu chấm lửng được dùng để thể hiện lời nói bỏ dở.

c) Dấu chấm lửng dùng để làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ biểu thị nội dung bất ngờ: ngợp.

d) Có ba dấu chấm lửng:

- Hai dấu chấm lửng đầu tiên được dùng để thể hiện lời nói ngập ngừng, ngắt quãng vì người nói bất ngờ và không đồng tình trước mệnh lệnh vô lí của cấp trên.

- Dấu chấm lửng thứ ba thể hiện lời nói bị bỏ dở.