Giáo án ngữ văn 8 kết nối tiết: Văn bản 2 - Lai tân

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về tác giả

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập cho HS

Dựa vào phần nội dung chuẩn bị ở nhà, GV yêu cầu HS trả lời các câu hỏi sau:

+ Trình bày hiểu biết của em về tác giả Hồ Chí Minh?

- Em hãy trình bày xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác của văn bản

- Bài thơ thuộc thể thơ nào? Nêu những dấu hiệu giúp em nhận biết được điều đó

- Văn bản có mấy phần? Hãy nêu nội dung của từng phần

Bước 2: Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ

-   Các nhóm thảo luận để vẽ sơ đồ tóm

tắt những nội dung chính về tác giả và tác phẩm

Bước 3: HS tiến hành thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện 1 nhóm lên bảng vẽ sơ đồ, yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Hồ Chí Minh (1890-1969) là vị lãnh tụ tài ba, vĩ đại, danh nhân văn hóa thế giới. 

-  Văn thơ Hồ Chí Minh là di sản tinh thần vô giá, là một bộ phận gắn bó hữu cơ với sự nghiệp cách mạng vĩ đại của Người. Văn thơ của Người có tác dụng to lớn đối với quá trình phát triển của cách mạng Việt Nam, đồng thời có vị trí đặc biệt quan trọng trong lịch sử và đời sống tinh thần của dân tộc

2. Tác phẩm

- Xuất xứ: Đây là bài thứ 96 nằm trong tổng số 133 bài ở tập thơ “Nhật kí trong tù”

- Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được sáng tác trong khoảng bốn tháng đầu của thời gian Hồ Chí Minh bị giam giữ tại các nhà tù của bọn Quốc dân đảng Trung Quốc ở Quảng Tây.

- Thể thơ: Bài thơ thuộc thể thơ tứ tuyệt Đường luật. Cơ sở để nhận biết điều đó là bài thơ có bốn câu, mỗi câu bảy chữ; có luật (nguyên tác luật bằng, bài thơ dịch luật trắc); có niêm (niêm giữa câu 2 và 3); gieo vần chân ở các câu chẵn; nhịp câu thơ được ngắt chẵn trước lẻ sau (2/2/3 hoặc 4/3)

- Bố cục: 2 phần

+ Phần 1 (3 câu đầu): Thực trạng của chính quyền Lai Tân

+ Phần 2 (còn lại): Thái độ châm biếm, mỉa mai của tác giả

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Thực trạng của chính quyền Lai Tân

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Dựa vào văn bản cùng với phần chuẩn bị ở nhà, GV chia lớp thành 4 nhóm để trả lời các câu hỏi sau:

- Em hãy nhận xét về giọng điệu của ba câu thơ đầu?

- Trong ba câu đầu, bộ máy quan lại ở Lai Tân được miêu tả như thế nào? Những người được nhắc đến ở đây là ai và họ có làm đúng chức năng, phận sự của mình không?

- Theo em, huyện trưởng “chong đèn” để làm việc gì?

- Em hãy rút ra nhận xét về bức tranh hiện thực của chính quyền Lai Tân trong ba câu đầu

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

Hs làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp và  yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức

- GV cho HS đại diện các nhóm lên báo cáo kết quả

II. Tìm hiểu chi tiết

1. Thực trạng của chính quyền Lai Tân

“Ban trưởng nhà giam ngày ngày đánh bạc

Cảnh trưởng tham lam ăn tiền phạm nhân bị áp giải

Huyện trưởng chong đèn làm việc công”

- Ba câu đầu là giọng điệu tự sự,  tác giả lần lượt kể về “công việc” của các nhà chức trách

- Các nhân vật được nhắc đến trong ba câu thơ đầu gồm ban trưởng nhà giam, cảnh trưởng và huyện trưởng. Họ là những công chức, viên chức thuộc bộ máy chính quyền, những người thuộc giai tầng thống trị trong xã hội. Tuy có chức vụ cao là vậy nhưng những gì họ làm hàng ngày đã cho thấy họ không làm đúng chức năng của mình:

+ Ban trưởng: Trông coi tù nhưng ngày ngày đánh bạc

+ Cảnh sát trưởng: Giải người nhưng tham lam ăn tiền của phạm nhân

+ Huyện trưởng: Lo công việc công nhưng “chong đèn” làm việc riêng

Ở đây, việc huyện trưởng phải “chong đèn” cho thấy nhân vật này đang thực hiện công việc của mình. Tuy nhiên, dù “chăm chỉ” như vậy nhưng trong địa bàn mà ông ta quản lí thì ngay cả những người làm công tác an ninh trật tự cũng vi phạm pháp luật, chỉ lo toan tính mưu lợi. Vậy việc làm huyện trưởng “chong đèn” ám chỉ công việc mà ông ta đang làm không phải là việc có ích mà là một công việc mờ ám nào đó

- Mục đích công việc đáng ra phải làm theo chức trách là giữ trật tự, an ninh cho xã hội, nhưng mục đích những việc thường làm trên thực tế lại là đánh bạc, kiếm ăn, làm những việc bất hợp pháp để trục lợi, thoả mãn nhu cầu cá nhân

-> Nhận xét: Chính những kẻ đại diện cho chính quyền, cho luật pháp lại ngang nhiên vi phạm pháp luật. Ở một nơi có chức năng để cảm hóa con người nhưng với thực trạng như thế kia thì nó là nhà tù kiểu gì cũng là điều ai cũng có thể hiểu. Một kiểu nhà tù như vậy với những kẻ cai tù như vậy thì liệu thiên hạ có thái bình thực sự hay không?

=> Chỉ bằng ba câu thơ kể, tả bình thản, bộ máy lãnh đạo của huyện Lai Tân đã hiện ra một cách rõ nét với những mặt tiêu cực, từ đó làm nổi bật lên sự thối nát của chính quyền huyện. Sự ngược đời đến từ bản chất công việc và những gì họ làm hằng ngày đã chỉ ra tính lố bịch, làm lộ rõ sự xấu xa của ban trưởng, cảnh trưởng từ đó tạo tiếng cười trào phúng trực diện nhằm vào những đối tượng này

2. Thái độ châm biếm, mỉa mai của tác giả

“Lai Tân y cựu thái bình thiên”

(“ Lai Tân vẫn thái bình như xưa”)

Câu thơ kết bình luận, đánh giá sự việc đã được kể. Theo mạch tự sự thì câu thơ cuối mang nội dung phê phán nhưng tác giả kết luận ngược.