Giáo án ôn tập Ngữ văn 6 Kết nối tri thức bài 7: Văn bản "Thạch Sanh"

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp, nêu khái niệm và một số yếu tố của truyện cổ tích.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

Truyện cổ tích

Truyện cổ tích là loại truyện dân gian có nhiều yếu tố hư cấu, kì ảo, kể về số phận và cuộc đời của các nhân vật trong những mối quan hệ xã hội. Truyện cổ tích thể hiện cái nhìn về hiện thực, bộc lộ quan niệm đạo đức, lẽ công bằng và ước mơ về một cuộc sống tốt đẹp hơn của người lao động xưa.

Một số yếu tố của truyện cổ tích

- Truyện cổ tích thường kể về những xung đột trong gia đình, xã hội, phản ánh số phận của các cá nhân và thể hiện ước mơ đổi thay số phận của chính họ.

- Nhân vật trong truyện cổ tích đại diện cho các kiểu người khác nhau trong xã hội, thường được chia làm hai tuyến: chính diện (tốt, thiện) và phản diện (xấu, ác).

- Các chi tiết, sự việc thường có tính chất hoang đường, kì ảo.

- Truyện được kể theo trật tự thời gian tuyến tính, thể hiện rõ quan hệ nhân quả giữa các sự kiện.

- Lời kể trong truyện cổ tích thường mở đầu bằng những từ ngữ chỉ không gian, thời gian không xác định. Tùy thuộc vào bối cảnh, người kể chuyện có thể thay đổi một số chi tiết trong lời kể, tạo ra nhiều bản kể khác nhau ở cùng một cốt truyện.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp, nêu thể loại, nhân vật, ngôi kể, PTBĐ và bố cục của truyện.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt các câu hỏi, yêu cầu HS suy nghĩ, trả lời:

+ Thạch Sanh đã ra đời và lớn lên như thế nào?

+ Thạch Sanh đã trải qua mấy thử thách? Đó là những thử thách nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV3:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp, trả lời câu hỏi:

+ Em có nhận xét gì về nhân vật Lý Thông?

+ Nêu một số chi tiết thần kỳ và ý nghĩa của chúng.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV4:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm, tổng kết về nội dung, ý nghĩa và nghệ thuật của truyện.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Kiến thức chung

- Thể loại: Thuộc truyện cổ tích kể về người dũng sĩ tài năng dũng cảm.

- Nhận vật:

+  Nhân vật chính: Thạch Sanh

+ Nhân vật phụ: Mẹ con Lí Thông, vua, công chúa…

- Ngôi kể: ngôi thứ ba

- PTBĐ: tự sự

- Bố cục: 4 phần:

§  Đoạn 1: Từ đầu  mọi phép thần thông: Sự ra đời và lớn lên của Thạch Sanh.

§  Đoạn 2: Tiếp  phong cho làm quận công: Thạch Sanh chiến thắng Chằn Tinh, bị Lý Thông cướp công.

§  Đoạn 3: Tiếp  Hoá kiếp thành bọ hung: Thạch Sanh đánh nhau với đại bàng, cứu công chúa và con trai vua Thuỷ Tề; Lý Thông bị trừng phạt.

§  Đoạn 4: Phần còn lại: Hạnh phúc đến với Thạch Sanh.

II. Kiến thức trọng tâm

1. Nhân vật Thạch Sanh

a. Sự ra đời và lớn lên của Thạch Sanh

- Nhà nghèo, sống một mình, làm nghề đốn củi kiếm ăn.

 gần gũi với nhân dân, có nguồn gốc từ nhân dân lao động.

b. Những thử thách và chiến công của Thạch Sanh

- TS đã trải qua 4 thử thách :

1. TS bị mẹ con Lý Thông lừa đi canh miếu thờ để thế mạng.  TS giết chết chằn tinh.

2. TS xuống hang diệt đại bàng cứu công chúa, bị Lý Thông lừa lấp cửa hang  TS cứu thái tử con vua Thủy tề và được vua Thủy tề tặng cây đàn thần.

3. Hồn chằn tinh và đại bàng bày mưu báo thù, Thạch Sanh bị bắt hạ ngục.  Tiếng đàn của Thạch sanh chữa khỏi bệnh cho công chúa, TS được giải oan và kết hôn cùng công chúa.

4. Hoàng tử 18 nước chư hầu kéo quân sang đánh.  TS gảy đàn, quân 18 nước chư hầu xin hàng.

 Qua các thử thách, TS đã bộc lộ nhiều phẩm chất đáng quý:

+ Thật thà chất phác,

+ Dũng cảm, tài giỏi,

+ Nhân ái, yêu hoà bình.

2. Nhân vật Lí Thông

Tính cách của LT bộc lộ qua các hành động :

- Gian trá, xảo quyệt

- Tàn nhẫn, vô lương tâm:

- Tiểu nhân, bạc nhược, thấp hèn

3. Ý nghĩa của một số chi tiết thân kì

- Tiếng đàn ... là đại diện cho công lý, thể hiện ước mơ về lẽ công bằng trong xã hội và tinh thần yêu hoà bình của nhân dân ta.

- Niêu cơm dù nhỏ nhưng ăn mãi không hết thể hiện ước mơ về một cuộc sống no ấm, tượng trưng cho tấm lòng nhân ái, tư tưởng yêu hoà bình của nhân dân ta.

 Các chi tiết tưởng tượng kì ảo mang lại cho truyện màu sắc thần kì, đồng thời thể hiện sự tư tưởng của nhân dân : những người hiền lành, lương thiện sẽ luôn nhận được sự giúp đỡ.

4. Kết thúc truyện

- TS cưới công chúa, lên làm vua.

- Mẹ con LT bị sét đánh chế

 Kết thúc có hậu thể hiện ước mơ công lý xã hội (ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác) và ước mơ của nhân dân về sự đổi đời

III. Tổng kết

1. Nội dung – Ý nghĩa

* Nội dung: Thạch Sanh là truyện cổ tích về người dũng sĩ diệt chằn tinh, đại bàng cứu người...

- Ý nghĩa: Truyện thể hiện ước mơ, niềm tin của nhân dân về công lý xã hội, sự chiến thắng cuối cùng của những con người chính nghĩa lương thiện.  

2. Nghệ thuật

- Chi tiết tưởng tượng kì ảo

- Khéo kết hợp huyền thoại và thực tế (cốt lõi sự thực lịch sử với những yếu tố hoang đường)

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 1

1. Nêu những đặc điểm khác thường của các con vật kì ảo trong truyện Thạch Sanh:

2. Điều gì có thể xảy ra nếu công chúa không bị câm sau khi được Lý Thông kéo lên từ hang của đại bàng và đưa về cung?

3. Nêu đặc điểm, tác dụng của các đồ vật kì ảo trong truyện Thạch Sanh:

4. Kết thúc truyện, Thạch Sanh được nhà vua gả công chúa và nhường ngôi cho. Với cách kết thúc đó, tác giả dân gian muốn thể hiện điều gì?

5. Em hãy viết một đoạn văn phát biểu cảm nghĩ của mình sau khi học xong truyện Thạch Sanh (khoảng 6 – 8 câu).

STT

Tên con vật kì ảo

Những đặc điểm khác thường

1

Trăn tinh

- Có nhiều phép lạ, thường ăn thịt người.

- Khi chết, vẫn còn hồn ma hãm hại Thạch Sanh.

2

Đại bảng

-  Cắp và nhốt được công chúa và thái tử con vua Thủy Tề.

- Khi chét, vẫn còn hồn ma hãm hại Thạch Sanh.

STT

Tên đồ vật kì ảo

Đặc điểm, tác dụng

1

Cung tên vàng

- Do Thạch Sanh giết trăn tinh, trăn tinh để lại bên mình một bộ cung tên bằng vàng.

- Bắn những vật từ xa, cụ thể là bắn đại bàng.

2

Cây đàn

- Do vua Thủy Tề tặng cho Thạch Sanh.

- Làm cho công chúa cười nói vui vẻ.

- Làm cho quân sĩ mười tám nước chư hầu kéo sang đánh lại bủn rủn tay chân, không còn nghĩ gì được tới chuyện đánh nhau nữa.

3

Niêu cơm

- Do Thạch Sanh dọn ra để đãi quân sĩ mười tám nước chư hầu.

- Ăn mãi không hết.

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 2

Câu 1: Chi tiết nào sau đây nói lên sự ra đời khác thường của chàng Thạch Sanh.

A. Do Ngọc Hoàng sai Thái tử xuống đầu thai làm con.

B. Thạch Sanh sớm  mồ côi, phải sống trong túp lều cũ dưới gốc đa làm nghề đốn củi. 

C. Thạch Sanh được thiên thần dạy cho đủ các môn võ nghệ và mọi phép thần thông.

D. Tất cả đều đúng.

Câu 2: Truyện Thạch Sanh thể hiện ước mơ gì của nhân dân lao động ?

A. Sức mạnh của nhân dân.

B. Công bằng xã hội.

C. Cái thiện chiến thắng các ác.

D. Tất cả đều đúng.

Câu 3: Người mẹ mang thai Thạch Sanh trong hoàn cảnh nào?

A. Cha mẹ Thạch Sanh nghèo nhưng tốt bụng, được Ngọc Hoàng thương tình sai thái tử xuống đầu thai làm con.

B. Người mẹ hái củi trong rừng vào một hôm nắng to, bà khát nước và uống nước trong một cái máng, từ đó bà mang thai.

C. Người mẹ ra đồng thấy một bàn chân to liền ướm thử và mang thai.

D. Người mẹ nằm mộng thấy một vị tiên gõ đôi đũa thần vào người, khi tỉnh dậy thì phát hiện mình có thai.

Câu 4: Trước khi được kết hôn với công chúa, Thạch Sanh phải trải qua mấy thử thách?

Câu 5: Câu nào dưới đây không nói về hoàn cảnh của Thạch Sanh khi chàng lớn lên?

A. Mồ côi cả cha lẫn mẹ, sống lủi thủi trong một túp lều dựng dưới gốc đa.

B. Được vợ chồng bá hộ thương tình nhận làm con nuôi.

C. Cuộc sống rất nghèo khổ, gia tài chỉ có một lưỡi búa do cha để lại.

D. Được Ngọc Hoàng sai người xuống dạy võ nghệ.

Câu 6: Trong truyện Thạch Sanh, vì sao Lí Thông muốn làm bạn với Thạch Sanh?

A. Vì thương cảm cho số phận mồ côi của Thạch Sanh.

B. Vì muốn được che chở cho Thạch Sanh.

C. Vì thấy Thạch Sanh khỏe mạnh, có Thạch Sanh ở cùng sẽ đem lại nhiều lợi ích.

D. Vì Lí Thông cũng có hoàn tương tự như Thạch Sanh.

Câu 7: Trong truyện Thạch Sanh, chi tiết nào sau đây không mang tính tưởng tượng?

A. Thạch Sanh được sinh ra là do Ngọc Hoàng sai thái tử xuống đầu thai.

B. Người mẹ mang thai trong nhiều năm mới sinh ra Thạch Sanh,

C. Khi Thạch Sanh lớn lên, các vị tiên trên trời xuống dạy võ nghệ và các phép biến hóa.

D. Thạch Sanh mồ côi cả cha lẫn mẹ, sống trong một túp lều tranh cạnh cốc đa.

Câu 8: Chi tiết tiếng đàn và niêu cơm đãi quân sĩ mười tám nước chư hầu đã thể hiện điều gì ở nhân dân?

A. Tấm lòng nhân đạo, yêu chuộng hòa bình và hóa giải hận thù bằng lẽ phải, chính nghĩa.

B. Thể hiện lòng tự hào dân tộc.

C.  Thể hiện lòng nhân ái, nhân đạo của dân tộc.

D. Tư tưởng cầu hòa, mong muốn chấm dứt chiến tranh bằng sự thua nhường quân giặc.

Câu 9: Thạch Sanh đã nhận được báu vật gì sau khi giết chết chằn tinh?

Câu 10: Trong truyện Thạch Sanh, hồn của các con vật bị Thạch Sanh tiêu diệt đã bày ra âm mưu gì để hại chàng?

A. Ăn trộm của cải của vua mang giấu ở gốc đa rồi đổ tội cho Thạch Sanh.

B. Vu khống cho Thạch Sanh tội giết người.

C. Đốt nhà của Thạch Sanh.

D. Bắt cóc con gái của vua để đổ tội cho Thạch Sanh.

Câu 11: Chi tiết nào dưới đây không phải là việc làm của Thạch Sanh trong truyện?

A. Giết chằn tinh để giải cứu cho dân chúng.

B. Giết đại bàng để giải cứu cho công chúa và con trai vua Thủy tề.

C. Giết hổ thành tinh để giải thoát cho những người bị nó bắt.

D. Đánh bại quân mười tám nước chư hầu.

Câu 12: Chủ đề của truyện Thạch Sanh là gì?

Câu 13: Việc Thạch Sanh dùng tiếng đàn để cảm hóa quân mười tám nước chư hầu và thết đãi họ bằng niêu cơm thần có ý nghĩa gì?

A. Thể hiện tinh thần yêu nước, yêu hòa bình và tấm lòng nhân đạo của nhân dân ta.

B. Cho quân các nước chư hầu thấy được sức mạnh và sự giàu có của nhân dân ta.

C. Thể hiện sự tài giỏi của Thạch Sanh.

D. Thể hiện ước mơ công lí: những người đi xâm lược nhất định sẽ thất bại, những người yêu chuộng hòa bình sẽ thắng lợi.

Câu 14: Hình ảnh niêu cơm ăn hết lại đầy trong truyện Thạch Sanh không thể hiện ý nghĩa nào?

A. Khát vọng chung sống hòa bình và tình bác ái, khoan dung của dân tộc ta.

B. Thể hiện mơ ước về một quốc gia giàu mạnh, quân đội hùng cường để có thể tự bảo vệ đất nước trước lũ giặc ngoại xâm hung bạo.

C. Thể hiện tài năng phi thường của Thạch Sanh, không chỉ khiến quân giặc quy hàng mà còn “tâm phục, khẩu phục”.

D. Ước mơ về cuộc sống đầy đủ, no ấm, sung túc của nhân dân.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

D

D

A

C

B

C

D

A

B

A

C

D

A

B