Giáo án ôn tập Ngữ văn 6 Kết nối tri thức bài 9: Thực hành tiếng việt

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS làm việc theo cặp, yêu cầu HS nhắc lại kiến thức về từ mượn.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Nhắc lại kiến thức

1. Từ mượn

- Từ mượn là từ có nguồn gốc từ một ngôn ngữ khác.

- Từ vay mượn tiếng Hán

- Từ mượn ngôn ngữ châu Âu được việt hoá gần như hoàn toàn: cà phê, cà vạt, săm, lốp.

- Từ mượn được viết nguyên dạng hoặc viết tách từng âm tiết, giữa các âm có gạch nối

- Tránh lạm dụng từ mượn để không gây khó hiểu, khó chịu cho người nghe.

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 1

1. Tìm và điền một số từ mượn từ tiếng Hán và tiếng Anh trong hai văn bản Trái Đất – cái nôi của sự sống và Các loài chung sống với nhau như thế nào? vào bảng dưới đây:

2. Em hãy nêu một số lí do dẫn đến hiện tượng vay mượn từ trong tiếng Việt.

3. Em hãy giải thích một số yếu tố trong từ ghép mượn từ tiếng Hán:

- Tồn (trong tồn tại)

- Phát (trong phát triển)

- Cá (trong cá thể)

4. Em hãy nêu phương án thay thế một số từ mượn trong câu “Các fan cuồng thực sự phấn khích, hân hoan khi thấy idol của mình xuất hiện trên cửa chiếc chuyên cơ vừa đáp xuống phi trường” bằng các từ ngữ quen thuộc hoặc dễ hiểu hơn:

5. Đặt câu với 3 từ ghép có yếu tố tuyệt mang nghĩa như tuyệt trong tuyệt chủng.

Từ mượn tiếng Hán

Từ mượn tiếng Anh

Từ đơn

Từ ghép

Nguyên dạng

Phiên âm

- Thủy

- Kim

- Mộc

- Thổ

- Hỏa

- Hiện

- Loài

- Ozone

- Walt Disney

- Simba

- Mufasa

- biome

- Ô – dôn

- Oan – Đi-xnây

- Xim-ba

- Mu-pha-sa

- bai-ôm

Từ cần thay

Từ ngữ dùng để thay thế

Từ mượn từ tiếng Anh

- fan cuồng

- idol

- người hâm mộ

- thần tượng

Từ mượn từ tiếng Hán

- chuyên cơ

- phi trường

- máy bay

- sân bay

1. Từ mượn là gì?

2. Khi sử dụng từ mượn trong giao tiếp hằng ngày, chúng ta cần lưu ý điều gì?

3. Em hãy chỉ ra từ mượn gốc Hán và từ mượn gốc ngôn ngữ phương Tây trong đoạn trích sau:

Chiếc smartphone đã trở thành một ô cửa nhỏ dẫn người ta thoát khỏi sự buồn chán của bản thân. Nhưng càng kết nối, càng online, thì cái đám đông rộn ràng kia lại càng làm chúng ta cô đơn hơn. Chỗ này một cái like, chỗ kia một cái mặt cười, khắp nơi là những câu nói cụt lủn, phần lớn các tương tác trên mạng hời hợt và vội vã.

(Đặng Hoàng Giang, Bức xúc không làm ta vô can, NXB Hội Nhà văn, 2015)

4. Giải thích nghĩa của các từ Hán Việt được in đậm trong các câu sau:

a. Thuở nhỏ, thầy Mạnh Tử tuy thông minh, tư chất hơn người nhưng lại ham chơi, một lần do ham chơi mà thầy trốn học.

b. Người quân tử học để thành danh, thỉnh giáo người khác là để làm tăng tri thức.

c. Thứ nhất, dù trẻ em còn non nớt thì mỗi đứa trẻ đều có quan điểm riêng về thế giới, đều có những ý kiến riêng đáng được tôn trọng.

d. Tiếng nói của Ma-la-la đã tạo ra nhiều thay đổi tích cực tại quê hương cô.

5. Tìm các từ ghép có các yếu tố gốc Hán trong bảng sau và giải thích ý nghĩa của các từ đó:

6. Đặt câu với hai từ Hán Việt tìm được ở bài tập trên.

Từ mượn gốc Hán

bản thân, cô đơn, tương tác.

Từ mượn gốc ngôn ngữ phương Tây

smartphone, online, like.

STT

Từ

Nghĩa

1

Thủy triều

Hiện tượng nước biển dâng lên rút xuống một hai lần trong ngày, chủ yếu do sức hút của mặt trăng và mặt trời.

2

Vô biên

Rộng lớn đến mức như không có giới hạn.

3

Đồng niên

Cùng tuổi

4

Gia vị

Thứ cho thêm vào món ăn để tăng mùi vị.

5

Giáo dục

Hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự phát triển tinh thần, thể chất của một đối tượng nào đó, làm cho đối tượng ấy dần dần có được những phẩm chất và năng lực như yêu cầu đề ra.

I. Gạch chân từ mượn trong các câu sau:

1. Trên mạng có nhiều clip về cảnh vi phạm giao thông.

2. “Về nhà đi con” là bộ phim nhiều tập đã chiếu trên ti-vi vào năm 2019.

3. Nhóm công nhân đang khẩn trương lấy nước để nhào trộn cát, đá, xi măng thành bê tông rồi đổ trụ nhà.

4. Khí ô-xi có lợi cho sự sống, còn khí các-bon-níc có hại cho sự sống.

5. Xe đạp của tôi bị hỏng phanh.

II. Chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống sao cho phù hợp.

1. Anh tôi vừa tốt nghiệp Trung học phổ thông, đang chuẩn bị thi vào ................

2. Đó là giống hoa cúc ................

3. Sau nhiều năm nỗ lực phấn đấu, ông đã trở thành một ................ trong ngành thủy sản.

4. Gió bão gầm gào suốt đêm và ..................... cuộn sóng.

5. Nắng nóng kéo dài đã gây ra .............. cho cả vùng này.

6. Cuộc .................... thế giới lần thứ hai kết thúc với thắng lợi thuộc về phe Đồng minh.

1

2

3

4

5

6

D

C

D

D

B

C