Giáo án và PPT Ngữ văn 8 kết nối Bài 3: Thực hành tiếng Việt (2)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT 

ĐOẠN VĂN SONG SONG VÀ ĐOẠN VĂN PHỐI HỢP

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Theo em, song song và phối hợp có nghĩa là gì? Chỉ ra sự khác nhau trong hai cụm từ này?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Hệ thống kiến thức

GV yêu cầu trao đổi và trả lời: 

• Thế nào là đoạn văn song song?

• Thế nào là đoạn văn phối hợp?

• Đoạn văn song song và đoạn văn phối hợp có tác dụng gì?

Sản phẩm dự kiến:

1. Khái niệm

+ Đoạn văn song song: 

• Đoạn văn triển khai nội dung song song giữa các câu, không nội dung nào khái quát bao trùm lên nội dung nào.

• Mỗi câu trong đoạn văn đều nêu lên một khía cạnh riêng biệt, không câu nào khái quát câu nào, là một mắt xích quan trọng để làm rõ lên nội dung đoạn văn.

+ Đoạn văn phối hợp:

• Đoạn văn gồm có nhiều nhiều phương pháp như diễn dịch và quy nạp.

• Câu mở đầu đoạn nêu ý khái quát bậc một, các câu tiếp theo triển khai cụ thể ý khái quát. 

• Câu kết đoạn là ý khái quát bậc hai mang tính chất nâng cao, mở rộng. 

• Những câu triển khai ý được thực hiện bằng các thao tác giải thích, chứng minh, phân tích bình luận, nhận xét, đánh giá hoặc nêu suy nghĩ.. từ đó để xuất nhận định đối với chủ đề, tổng hợp, khẳng định nâng cao vấn đề.

2. Tác dụng

+ Đoạn văn song song:

• Nội dung cả đoạn thống nhất

• Phù hợp với việc trình bày các thông tin khách quan, không hàm chứa sự đánh giá chủ quan của người viết. Kết luận thế nào là do người đọc tự suy nghĩ và rút ra.

+ Đoạn văn phối hợp: 

• Cấu trúc rất chặt theo kiểu tổng hợp – phân tích – tổng hợp. 

• Kiểu đoạn văn này rất phù hợp với việc khẳng định chắc chắn điều mà người viết cho là chân lí.

Hoạt động 2. Gợi ý trả lời bài tập

Bài tập 1

Sản phẩm dự kiến:

a. Đoạn này chỉ có hai câu, mỗi câu đề cập đến một nội dung cụ thể, nhưng đều hướng tới một ý chung: các tì tướng hãy học tập Binh thư yếu lược. Đây là đoạn văn song song. Kiểu tổ chức đoạn văn này đòi hỏi người đọc tự suy nghĩ, rút ra câu chủ đề ngầm ẩn thể hiện trong quan hệ về nội dung của các câu.

b. Đoạn văn này có 5 câu. Câu đầu nêu chủ đề (Đồng  bào ta ngày nay cũng rất xứng với tô tiên ta ngày trước): mọi người Việt Nam đều có lòng yêu nước nồng nàn. Ba câu tiếp theo nêu hành động yêu nước của các đối tượng cụ thể. Câu cuối rút ra điểm chung của các đối tượng vừa nêu, khẳng định lại lần nữa tinh thần yêu nước của mọi tầng lớp nhân dân. Vậy, đây là đoạn văn phối hợp. Đoạn văn được tổ chức như thế này giúp người đọc dễ dàng nhận biết và nắm vững ý chính của đoạn.

Bài tập 2

Sản phẩm dự kiến:

Đoạn văn có 3 câu. Câu 1 nói về tên các khúc nhạc mở đầu đêm ca Huế. Câu 2 đề cập đến các ngón nghề ( kỹ xảo chơi đàn) của nhạc công. Câu 3 nói về âm vang, sự lay động của tiếng đàn đối với người nghe. Như vậy đây là đoạn văn song song vì không có câu chủ đề nhưng dựa vào nội dung của các câu, có thể khái quát chủ đề của đoạn: cách mở đầu đêm ca Huế trên sông Hương.

Bài tập 3

Sản phẩm dự kiến:

+ Đoạn văn song song

Đi bất cứ nơi đâu trên đất nước này, bạn cũng gặp hình ảnh của Người trong cuộc sống cũng như trong tâm hồn của mỗi người dân. Bác đã hiến trọn cuộc đời cho dân tộc. Mấy chục năm gian nan thử thách ở nước ngoài, Bác đã tìm cho dân tộc con đường đi cách mạng để rồi từ đó, nhân dân ta đòi lại được tự do. Hình ảnh Bác đẹp trong lòng của mỗi người dân Việt không phải chỉ vì Bác đã đem đến cho chúng ta cơm áo tự do mà ngay từ trong cách sống, Bác đã là tấm gương cho tất cả mọi người. Bác sống giản dị và giàu tình cảm. Tôi chưa thấy ở nơi đâu, một vị Chủ tịch nước lại giản dị như thế. Người ăn mặc bình dân, Người sống hòa mình. Người bận trăm công ngàn việc mà vẫn dành thì giờ chăm lo từ những cụ già đến các bé nhi đồng nhỏ tuổi. Người sống trọn mình cho dân tộc chẳng vướng bận chút riêng tư.

+ Đoạn văn phối hợp

Truyền thống uống nước nhớ nguồn là truyền thống quý báu của dân tộc ta. Mỗi người trong chúng ta cần phải giữ gìn, phát huy mạnh mẽ tinh thần đó. Đây là truyền thống thể hiện sự kính trọng của thế hệ đi sau với thế hệ đi trước để tỏ lòng biết ơn của mình với những người có ơn với mình. Hằng năm, cứ mỗi dịp kỉ niệm ngày thương binh liệt sĩ, đảng và nhà nước lại tổ chức các hoạt động thăm viếng mộ liệt sĩ, thăm hỏi gia đình liệt sĩ, tặng quà, tạo điều kiện cho gia đình phát triển. Hiện nay, mọi người trong xã hội đã chú ý hơn đến việc này, không chỉ các cơ quan chính quyền địa phương tổ chức các hoạt động này mà những đơn vị, tổ chức cá nhân cũng tham gia rất tích cực. Mọi người chung tay nhau, quyên góp, sau đó tổ chức các hoạt động thăm hỏi từng gia đình một, trao quà tặng thưởng. Tuy những món quà đó chưa hẳn đã có nhiều giá trị về vật chất nhưng lại đầy ắp tinh thần của người trao. Đây là các việc làm rất ý nghĩa, cần được mọi người phát huy, giữ gìn để truyền thống uống nước nhớ nguồn mãi là truyền thống quý báu của dân tộc ta, mãi được những dân tộc khác tôn trọng và học hỏi.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Đoạn văn song song là đoạn văn:

A. Có cấu trúc hình thức và nội dung đối xứng với đoạn văn ở trước đó.

B. Có sự kết hợp giữa phong cách của văn bản thông tin với phong cách của các thể loại văn bản khác.

C. Không có câu chủ đề, các câu trong đoạn có quan hệ bình đẳng với nhau và cùng có tác dụng làm rõ ý khái quát nêu ở phần trước (hoặc sau) đó.

D. Vừa có câu chủ đề ở đầu đoạn, vừa có câu chủ đề ở cuối đoạn

Câu 2: Đoạn văn phối hợp là đoạn văn:

A. Có cấu trúc hình thức và nội dung đối xứng với đoạn văn ở trước đó.

B. Có sự kết hợp giữa phong cách của văn bản thông tin với phong cách của các thể loại văn bản khác.

C. Không có câu chủ đề, các câu trong đoạn có quan hệ bình đẳng với nhau và cùng có tác dụng làm rõ ý khái quát nêu ở phần trước (hoặc sau) đó.

D. Vừa có câu chủ đề ở đầu đoạn, vừa có câu chủ đề ở cuối đoạn

Câu 3: Đoạn văn sau được trình bày theo cách nào?

Trong tập “Nhật kí trong tù” (Hồ Chí Minh), có những bài phác họa sơ sài mà chân thực đậm đà, càng tìm hiểu càng thú vị như đang chiêm ngưỡng một bức tranh cổ điển. Có những bài cảnh lồng lộng sinh động như những tấm thảm thuê nền gấm chỉ vàng. Cũng có những bài làm cho người đọc nghĩ tới những bức tranh sơn mài thâm trầm, sâu sắc.

A. Diễn dịch

B. Song song

C. Phối hợp

D. Quy nạp

Câu 4: Đoạn văn sau được trình bày theo cách nào?

Thế đấy, biển luôn luôn thay đổi màu tùy theo sắc mây trời. Trời xanh thẳm, biển cũng xanh thẳm, như dâng cao lên, chắc nịch. Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề. Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu giận dữ…Như một con người biết buồn vui, biển lúc tẻ nhạt, lạnh lùng, lúc sôi nổi, hả hê, lúc đăm chiêu, gắt gỏng.

A. Diễn dịch

B. Phối hợp

C. Song song

D. Quy nạp

Câu 5: Đoạn văn dưới đây được trình bày theo cách nào:

Phan Tòng cầm quân rồi hy sinh, đầu còn đội khăn tang. Hồ Huân Nghiệp lúc sắp bị hành hình mới có thì giờ nghĩ đến mẹ già. Phan Đình Phùng đành nuốt giận khi biết giặc và tay sai đốt nhà, đào mả và khủng bố gia đình thân thuộc của mình. Cha già, mẹ yếu, vợ dại, con thơ gánh gia đình rất nặng mà Cao Thắng cứ bỏ đi cứu nước rồi chết.

A. Song song

B. Diễn dịch

C. Phối hợp

D. Quy nạp

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Từ kiến thức thực hành Tiếng Việt đã học, em hãy tạo bảng so sánh khác nhau giữa 4 kiểu tổ chức đoạn văn: diễn dịch - quy nạp - song hành -  phối hợp.

Câu 2: Hãy viết đoạn văn song song và một đoạn văn phối hợp (mỗi đoạn khoảng 7 - 9 câu) theo chủ đề tự chọn.