Giáo án và PPT Ngữ văn 8 kết nối Bài 5: Chùm truyện cười dân gian Việt Nam

VĂN BẢN 2: CHÙM TRUYỆN CƯỜI DÂN GIAN VIỆT NAM

(Lợn cưới, áo mới; Treo biển; Nói dóc gặp nhau)

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: 

Dựa vào phần chuẩn bị ở nhà, em hãy nêu tên những truyện cười dân gian mà em biết. Chọn kể một truyện cười mà em cho là thú vị

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu chung

GV yêu cầu trao đổi và trả lời: 

• Em hãy trình bày những hiểu biết của em về truyện cười (khái niệm, đặc điểm, …)

Sản phẩm dự kiến:

- Truyện cười là một thể loại tự sự có dung lượng nhỏ, dùng tiếng cười để chế giễu những thói hư tật xấu, những điều trái tự nhiên, trái thuần phong mỹ tục của con người

- Truyện cười thường ngắn, cốt truyện tập trung vào sự việc có yếu tố gây cười, tình huống trớ trêu, những nghịch lí trong đời sống, … Bối cảnh được xây dựng trong truyện cười thường bị cường điệu so với thực tế, có yếu tố bất ngờ. Các nhân vật chính trong truyện cười thường là đối tượng bị chế giễu. Ngôn ngữ truyện cười dân dã, nhiều ẩn ý

Hoạt động 2. Tìm hiểu chi tiết văn bản

Nhiệm vụ 1: Văn bản Lợn cưới, áo mới

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

• Anh đi tìm lợn khoe của trong trường hợp, tình huống như thế nào?

• Từ “cưới” có phải là từ thích hợp để chỉ con lợn và có là thông tin cần thiết cho người được hỏi không?

• Anh có áo mới thích khoe của tới mức nào?

• Điệu bộ, ngôn ngữ của anh ta sử dụng khi trả lời có phù hợp không?

Sản phẩm dự kiến:

- Anh đi tìm lợn khoe của trong lúc nhà bận rộn (có đám cưới)

- Thông thường, anh ta chỉ cần hỏi “Tôi có con lợn, bác có thấy nó chạy qua đây không?”. Ở đây, rõ ràng từ “cưới” không phải là thông tin cần thiết cho người được hỏi

- Anh có áo mới thích khoe của tới mức may được áo mới đem ra mặc ngay rồi “ra cửa đứng để mong có ai đi ngang qua thì người ta khen”

- Điệu bộ của anh ta khi trả lời không phù hợp. Người ta hỏi về con lợn, anh liền “phanh hai vạt áo ra mà trả lời”. Không chỉ điệu bộ, anh ta còn kèm theo câu thông báo “Từ lúc tôi mặc cái áo mới này” vào câu trả lời. Đây là yêu tố thừa trong câu trả lời nhưng là nội dung cần thông báo của anh ta

Nhiệm vụ 2: Văn bản Treo biển

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Nhà hàng treo biển với mục đích gì? Tấm biển này có những nội dung nào? Hãy nhận xét về nội dung của tấm biển.

• Em có nhận xét gì về thái độ giọng điệu của các ý kiến góp ý đến từ các vị khách?

• Hành động “cất nốt biển” gây cười nhiều nhất, vì sao? Em đánh giá như thế nào về sự tiếp thu này của chủ nhà hàng? 

Sản phẩm dự kiến:

- Nhà hàng treo biển với mục đích quảng cáo. 

- Cái biển ban đầu đầy đủ thông tin về mặt hàng, địa điểm bán, chất lượng hàng bán. Những thông tin này cần thiết cho khách hàng. 

- Nội dung góp ý của khách hàng: Có 4 ý kiến khác nhau

• Ý 1: đòi bỏ chữ “tươi”

• Ý 2: bỏ chữ “ở đây”

• Ý 3: bỏ “có bán”

• Ý 4: bỏ “cá”

Các ý đều được lập luận chặt chẽ, được nói với giọng chê bai nên nhà hàng đều răm rắp nghe theo và bỏ đi lần lượt từng phần nội dung trên tấm biển

- Sau khi nghe nhận xét của khác, nhà hàng đã lần lượt bỏ các thông tin đó vậy nên cuối cùng cái biển không còn, nhà hàng tiến hành “cất nốt biển”. 

=> Mục đích treo biển không đạt được -> Nhà hàng trở lại trạng thái ban đầu -> Treo biển vô tác dụng -> Gây cười. 

=> Tiếng cười của câu chuyện được bật ra ở chỗ nhà hàng không có lập trường vững vàng, lắng nghe ý kiến của người khác nhưng không có sự chọn lọc, đánh giá. 

Nhiệm vụ 3: Văn bản nói dóc gặp nhau

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Trình bày tình huống và hoàn cảnh gặp nhau cũng như hoàn cảnh nảy sinh ra câu chuyện của hai nhân vật trong truyện.

• Theo em, có điều gì khác thường ở lời nói của hai nhân vật trong truyện.

• Trong suốt câu chuyện, chi tiết nào gây bất ngờ nhất? Vì sao?

Sản phẩm dự kiến:

- Truyện Nói dóc gặp nhau phần lớn là đối thoại của hai nhân vật: anh chàng đi làm ăn xa mới trở về làng và anh chàng nói dóc khác trong làng. Anh đi làm ăn xa tả độ dài của một chiếc ghe (thuyền), anh chàng nói dóc trong làng kể về độ cao của một cái cây. Độ dài của cái ghe và độ cao của cái cây đều phi thực tế.  

- Lời nói của hai nhân vật trong truyện đều thể hiện sự bịa đặt, hư cấu cao độ.

- Chi tiết gây bất ngờ nhất là chi tiết ở cuối truyện: “Anh chàng đi xa về nghe thế cãi: – Làm gì có cây cao vậy? Không thể tin được./ Anh kia lúc đó mới cười: – Nếu không có cây cao như thế thì lấy đâu ra gỗ để đóng chiếc ghe của anh?”

Chi tiết này gây bất ngờ nhất bởi có lẽ anh chàng đi làm ăn xa về muốn khoác lác về chuyện phương xa xứ lạ để loè mọi người trong làng cho vui, nhưng không ngờ lại bị anh chàng nói dóc trong làng bóc mẽ. Bản thân anh cũng không chấp nhận được sự bịa đặt trong lời kể của anh chàng nói dóc trong làng nên buột miệng “cãi” lại. Việc “cãi” này của anh chàng đi xa chứng tỏ chính anh đã thừa nhận chuyện cái ghe của mình cũng là “không thể tin được. Anh chàng nói dóc trong làng dùng chiêu “gậy ông đập lưng ông” để anh chàng đi xa về tự phủ định mình. 

Hoạt động 3. Tổng kết

GV đặt câu hỏi tổng kết phần nội dung, nghệ thuật: Em hãy nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm “Chùm truyện cười dân gian Việt Nam”?

Sản phẩm dự kiến:

1. Ngôn ngữ

- Ngôn ngữ đại chúng, chứa nhiều ẩn ý.

2. Đặc sắc bố cục thể loại

- Cốt truyện ngắn gọn, tập trung vào một tình huống.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Tính khoe khoang được hiểu là:

A. thích thể hiện bản thân

B. luôn tự cao, tự đại, coi ý kiến bản thân mình là đúng.

C. phô trương cho người ta thấy hay người ta nghe những gì mình có, cho mọi người biết mình có của.

D. luôn nói khoác, phóng đại sự việc.

Câu 2: Đối tượng được đề cập đến trong truyện Lợn cưới, áo mới là gì?

A. Tính cách khoe khoang của hai người.

B. Con lợn cưới bị sổng chuồng.

C. Cái áo mới.

D. Con lợn cưới và cái áo mới.

Câu 3: Truyện cười là gì?

A. Truyện cười là truyện kể về những thói hư tật xấu đáng cười trong xã hội

B. Kể về những thói hư tật xấu trong cuộc sống nhằm tạo tiếng cười mua vui, hoặc tạo ra lời khuyên răn, bài học

C. Kể về thói hư, tật xấu cười cho thỏa thích

D. Đả kích những chuyện đáng cười

Câu 4: Bài học đúng với truyện Treo biển?

A. Phải tự chủ trong cuộc sống

B. Nên nghe nhiều người góp ý

C. Chỉ làm theo lời khuyên đầu tiên

D. Không nên nghe ai

Câu 5: Bài học nào đúng với truyện Nói dóc gặp nhau?

A. Nên thành thật không nên khoác lác, nói xạo

B. Nên nghe nhiều người góp ý

C. Có gì hay nên khoe mọi người cùng biết

D. Chỉ khoe những gì mình có

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Đối với thói hư tật xấu của con người, truyện cười có thể đả kích, lên án hay bông đùa, giễu cợt nhẹ nhàng, giáo dục kín đáo. Em có nhận xét gì về sắc thái của tiếng cười trong mỗi câu chuyện ở bài học này?

Câu 2: Viết đoạn văn (khoảng 7 - 9 câu) trình bày suy nghĩ của em về một tính cách đáng phê phán được nói đến trong những truyện cười trên.