Giáo án và PPT Ngữ văn 8 kết nối Bài 2: Thực hành tiếng Việt (2)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT BIỆN PHÁP TU TỪ ĐẢO NGỮ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- Gv yêu cầu HS: Trong những bài đọc chúng ta đã tìm hiểu bài nào có sử dụng biện pháp đảo ngữ? Em hãy chỉ ra câu văn có sử dụng biện pháp đảo ngữ của bài đó? 

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Hệ thống lại kiến thức

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Đảo ngữ có mấy hình thức cơ bản? Đảo ngữ có tác dụng gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Biện pháp tu từ đảo ngữ có hai hình thức cơ bản: đảo các thành tố trong cụm từ và đảo các thành phần trong câu. 

- Tác dụng chính của biện pháp tu từ đảo ngữ là nhấn mạnh nội dung biểu đạt ở từ ngữ được đảo lên trước. 

Hoạt động 2. Gợi ý giải bài tập

Bài tập 1.

Sản phẩm dự kiến:

a. Cả hai câu thơ đều sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ ( lặn lội thân cò, eo sèo mặt nước).

b. Cả hai câu thơ đều sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ ( xanh mát bóng cây, trắng cánh buồm bay)

c. Câu văn thứ hai sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ ( sấp ngửa, chị chạy vào cổng; vội vàng chị chạy vào trong nhà

Bài tập 2.

Sản phẩm dự kiến:

a. Cả bốn câu thơ đều sử dụng biện pháp đảo ngữ

b. Phân tích tác dụng của biện pháp đảo ngữ ở từng câu:

+ Ở câu 1: Theo trật tự ngữ pháp thông thường của Tiếng Việt từ lom khom lẽ ra đặt sau cụm từ tiều vài chú và từ tiều đặt sau từ vài chú. Nhưng ở đây lại được tác giả đảo vị trí lên trước, có tác dụng nhấn mạnh tư thế, hình dáng nhỏ bé của con người, từ đó làm nổi bật lên khung cảnh hùng vĩ, hiểm trở của Đèo Ngang.

+ Ở câu 2: Theo trật tự ngữ pháp thông thường của TIếng Việt, từ lác đác phải đặt sau cụm từ chợ mấy nhà và từ chợ đặt sau cụm từ mấy nhà. Nhưng ở đây lại được đảo vị trí lên trước, để nhấn mạnh số lượng ít ỏi và thưa thớt của những ngôi nhà: từ đó gợi không khí vắng vẻ hoang sơ của núi rừng.

+ Ở câu 3,4: Cụm từ nhớ nước, đau lòng, thương nhà, mỏi miệng được đảo vị trí, có tác dụng thể hiện nỗi  niềm hoài cổ - nhớ tiếc quá khứ vàng son đã trôi qua và tâm trạng hoài thương – nhớ gia đình, nhớ quê hương.

Bài tập 3. 

Sản phẩm dự kiến:

a. Các từ ngữ bỏ nhà, lơ xơ, mất ổ, dáo dác được đảo vị trí có tác dụng nhấn mạnh tình cảnh bơ vơ, tan tác; tâm trạng hoang mang sợ hãi của con người và vạn vật khi chiến tranh bất ngờ ập đến, thể hiện được nỗi buồn thương, đau đớn trước cảnh nước mất, nhà tan, nhân dân lầm than.

b. Từ leng keng được đảo vị trí gợi ấn tượng về những âm thanh rộn rã, tươi vui của tiếng nhạc ngựa và thể hiện niềm vui trước nhịp sống bình yên, thân thuộc của quê hương.

c. Các từ ồn ào, tấp nập được đảo vị trí có tác dụng nhấn mạnh không khí đông vui, nhịp sống sôi động nơi làng chài khi đón những con thuyền ắp cá, bình yên trở về sau chuyến ra khơi.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Có bao nhiêu hình thức đảo ngữ?

A. 1

B. 2

C. 3

D. 4

Câu 2: Tác dụng chính của đảo ngữ là?

A. Nhấn mạnh nội dung biểu đạt ở từ ngữ được đảo lên trước.

B. Diễn đạt hiệu quả, ngắn gọn và dễ hiểu hơn.

C. Giúp chứng minh, giải thích một nhận định nào đó.

D. Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

Câu 3: Câu văn nào dưới đây có sử dụng biện pháp đảo ngữ?

A. Nước sông Hương xanh biêng biếc, màu hoa phượng vĩ đỏ rực hai bên bờ.

B. Giữa trời khuya tĩnh mịch, một vầng trăng vằng vặc trên sông, một giọng hò mái đẩy thiết tha dịu dàng.

C. Một biển lúa vàng vây quanh em, hương lúa chín thoang thoảng đâu đây.

D. Xa xa, nhấp nhô những ngọn núi, thấp thoáng mấy ngôi nhà, lững thững vài cánh chim chiều bay về tổ.

Câu 4: Câu “Trắng trời, trắng núi một thế giới ban” đảo thành phần nào trong câu?

A. Trạng ngữ.

B. Chủ ngữ.

C. Vị ngữ.

D. Bổ ngữ.

Câu 5: Cách đảo ngữ nào dưới đây là đúng?

A. Tấp nập trên đường, những chuyến xe qua.

B. Trên đường, những chuyến xe qua tấp nập.

C. Những chuyến xe qua tấp nập trên đường.

D. Những chuyến xe trên đường qua tấp nập.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1: Hãy chỉ rõ các từ được dùng theo biện pháp đảo ngữ trong đoạn thơ dưới đây và nêu tác dụng gợi tả, gợi cảm của chúng.

            Dừng chân nghỉ lại Nha Trang,

            Hiu hiu gió thổi, trời quang tuyệt vời.

            Xanh xanh mặt biển da trời

            Cảnh sao quyến rũ lòng người khó quên.

            Sóng Hồng

Câu 2: Trong hai câu văn dưới đây, câu nào có dùng biện pháp đảo ngữ? Hãy chỉ rõ tác dụng gợi tả và nhấn mạnh ý của câu văn có đảo ngữ.

a. Đăng xa, trong mưa mờ, bóng những nhịp cầu sắt uốn cong, vắt qua dòng sông lạnh đã hiện ra.

b. Đăng xa trong mưa mờ, đã hiện ra bóng những nhịp cầu sắt uốn cong, vắt qua dòng sông lạnh.