Giáo án và PPT Ngữ văn 8 kết nối Bài 4: Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học (thơ trào phúng)

VIẾT BÀI VĂN PHÂN TÍCH MỘT TÁC PHẨM VĂN HỌC 

(THƠ TRÀO PHÚNG)

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- Gv đặt câu hỏi gợi dẫn cho HS: Em đã học những tác phẩm nào thuộc thể thơ nào phúng? Kể tên và nêu tóm tắt nội dung của bài thơ đó.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Yêu cầu đối với viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học (thơ trào phúng)

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Theo em, một bài văn phân tích một tác phẩm văn học (thơ trào phúng) cần đảm bảo các yêu cầu gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Giới thiệu tác giả và bài thơ; nêu ý kiến chung của người viết về bài thơ.

- Phân tích được nội dung trào phúng của bài thơ để làm rõ chủ đề.

- Chỉ ra được tác dụng của một số nét đặc sắc về nghệ thuật trào phúng được thể hiện trong bài thơ.

- Khẳng định được giá trị, ý nghĩa của bài thơ.

Hoạt động 2. Phân tích văn bản tham khảo

GV yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK, yêu cầu HS thảo luận:

• Người viết đã giới thiệu được khái quát tác giả và bài thơ chưa?

• Việc phân tích nội dung trào phúng của bài thơ để thể hiện rõ chủ đề được trình bày như thế nào?

• Người viết đã nêu tác dụng về một số nét đặc sắc của nghệ thuật trào phúng như thế nào?

• Người viết đã thể hiện cảm xúc và khẳng định điều gì thông qua bài thơ “Đề đền Sầm Nghi Đống”?

Sản phẩm dự kiến:

a. Người viết đã giới thiệu được khái quát tác giả và bài thơ. 

- Nữ sĩ Hồ Xuân Hương vốn nổi tiếng với một hồn thơ phóng khoáng.

- Bài thơ Đề đền Sầm Nghi Đống ra đời từ sự bức xúc khi bà nhìn thấy cảnh trái tai gai mắt: một tên tướng giặc bại trận phải tự vẫn mà vẫn được lập đền thơm bà đã không ngại ngần cất tiếng cười giễu cợt.

b. Tác giả đã phân tích nội dung trào phúng của bài thơ để làm rõ được chủ đề của văn bản.

- Hai câu đầu tả ngôi đền và cách nhìn của nữ sĩ Hồ Xuân Hương nhân tiện đi qua, vô tình “trông ngang” mà chợt “thấy” ngôi đền của quan Thái thú. Bà mỉm cười và nghĩ: một tướng giặc đi cướp nước người thất trận (vô dũng, vô mưu) đã hèn hạ thắt cổ chết. “Trăm năm bia đá chẳng mòn – Nghìn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ”. Bà ứng khẩu thành thơ: “Ghé mắt trông ngang thấy bảng treo”.

- “Ghé mắt trông ngang” là một cái nhìn bằng nửa con mắt, khinh dẻ. Ngôn từ và giọng điệu thơ bỡn cợt, khinh thị, sắc nhọn.

- Nữ sĩ tả qua ngôi đền, tả thực bằng hai nét: mặt tiền là cái “bảng treo”; thế đứng của ngôi đền rất “cheo leo”, không chút suy nghĩ, vững vàng, lại heo hút! Những đền đài tráng lệ thường treo đại tự, hoành phi sơn son thiếp vàng, nhưng đền Sầm Nghi Đống chỉ có cái “bảng treo”, tầm thường quá! Một nét vẽ châm biếm thân tình – Hai tiếng “Thái thú” là một lời kết tội đanh thép đối với bọn quan lại tướng tá Thiên Triều, lũ con cháu của Tô Định, Mã Viện… ngày xưa.

c. Người viết đã chỉ ra và nêu tác dụng về một số nét đặc sắc của nghệ thuật trào phúng thông qua Đề đền Sầm Nghi Đống:

- Từ kìa hàm ý chỉ trỏ, chẳng giấu giếm sự bất kính với chốn đền miếu linh thiêng, đồng thời cho thấy nữ sĩ tuy ngắm cảnh, vịnh cảnh, nhưng cũng chẳng thèm lại gần. - Từ cheo leo vừa gợi ra vị trí xây dựng của ngôi đền (trên gò), vừa gợi cảm giác không vững vàng.

= > Câu thơ cho thấy dù là một viên tướng được thờ phụng, dù là một ngôi đền được xây cao thì trong mắt của nữ thi sĩ thì đó là một thứ rẻ rúng, coi thường và sự tôn nghiêm, thiêng liêng của ngôi đền đã biến mất sạch sẽ trong mắt nữ thi sĩ.

d. - Đề đền Sầm Nghi Đống là tiếng cười trào phúng vừa sâu cay, vừa mạnh mẽ của Hồ Xuân Hương dành cho một kẻ xâm lược, góp phần củng cố thêm lòng yêu nước trong mỗi người Việt Nam và đồng thời, bài thơ đã cho ta thấy được tài năng nghệ thuật của Hồ Xuân Hương - một nhà thơ hoàn toàn xứng đáng với danh hiệu “Bà Chúa Thơ Nôm”.

Hoạt động 3. Thực hành viết theo các bước

- GV đặt câu hỏi: Em hãy nêu các bước viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học (thơ trào phúng). 

Sản phẩm dự kiến:

Bước 1. Lựa chọn đề tài

Bước 2. Tìm ý, lập dàn ý

- Mở bài: Giới thiệu tác giả, tên bài thơ và hoàn cảnh ra đời (nếu có)…

- Thân bài: Tùy theo phương án lựa chọn, có thể trình bày phần Thân bài theo một hệ thống ý tương ứng.

*Phương án 1: Phân tích theo bố cục bài thơ:

+ Ý 1: Câu thơ thứ … (nêu đối tượng của tiếng cười trào phúng, phân tích biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu thơ để tạo ra tiếng cười trào phúng).

+ Ý 2: Câu thơ thứ … (nêu đối tượng của tiếng cười trào phúng, phân tích biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu thơ để tạo ra tiếng cười trào phúng).

+ …

*Phương án 2: Phân tích theo hai phương diện nội dung và nghệ thuật:

+ Ý 1: Phân tích nội dung bài thơ (chỉ rõ đối tượng trào phúng của bài thơ, phân tích rõ lý do khiến đối tượng đó bị phê phán…)

+ Ý 2: Phân tích nét đặc sắc về nghệ thuật (hình ảnh, biện pháp tu từ… đã được sử dụng để tạo ra tiếng cười)

+ …

- Kết bài: Khái quát ý nghĩa của tiếng cười trào phúng và giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

Bước 3. Viết bài

Bước 4. Xem lại và sửa chữa.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Yếu tố nào sau đây KHÔNG phải là yêu cầu khi viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học (thơ trào phúng)?

A. Giới thiệu tác giả và bài thơ

B. Phân tích được nội dung trào phúng của bài thơ

C. Chỉ ra được tác dụng của một số nét đặc sắc về nghệ thuật trào phúng

D. Liệt kê toàn bộ nội dung của bài thơ

Câu 2: Trong bài phân tích văn học, việc chỉ ra tác dụng của các biện pháp nghệ thuật trào phúng nhằm mục đích gì?

A. Làm rõ chủ đề của bài thơ

B. Tạo ra nội dung mới cho bài thơ

C. Tăng độ dài của bài văn

D. Khẳng định giá trị lịch sử của tác phẩm

Câu 3: Bước đầu tiên trong quá trình viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học là gì?

A. Viết bài

B. Tìm ý, lập dàn ý

C. Lựa chọn đề tài

D. Xem lại và sửa chữa

Câu 4: Khi phân tích nội dung của bài thơ trào phúng, điều quan trọng cần làm là gì?

A. Liệt kê tất cả các biện pháp nghệ thuật đã được sử dụng

B. Chỉ rõ đối tượng trào phúng và lý do bị phê phán

C. Phân tích cấu trúc hình thức của bài thơ

D. Tóm tắt toàn bộ nội dung bài thơ

Câu 5: Khẳng định giá trị, ý nghĩa của bài thơ trong phần kết bài của một bài phân tích văn học nhằm mục đích gì?

A. Tăng tính thuyết phục cho lập luận của bài viết

B. Tạo sự kết nối giữa các phần trong bài văn

C. Nhắc lại nội dung đã được phân tích

D. Đưa ra những ý kiến cá nhân của người viết

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập sau:

Câu 1: Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu.

Câu 2: Viết bài văn phân tích một tác phẩm Lai Tân.