Giáo án và PPT Ngữ văn 8 kết nối Bài 6: Mắt sói (trích, Đa-ni-en Pen-nắc)

MẮT SÓI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt câu hỏi gợi mở hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

Em hãy nêu tên một tác phẩm văn học hoặc một bộ phim có nội dung về sự đồng cảm, gắn bó giữa con người với giới tự nhiên (loài vật, cây cỏ, vũ trụ,…). Chia sẻ ngắn gọn cảm nhận của em về tác phẩm hoặc bộ phim đó.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1. Tìm hiểu tác giả

GV hỏi một số học sinh trả lời: 

• Em hãy đọc và tìm hiểu về tác giả Đa-ni-en Pen-nắc 

• Nêu một số đặc trưng về thể loại sáng tác của Đa-ni-en Pen-nắc.

• Kể tên một số tác phẩm nổi tiếng viết về thiếu nhi của ông đã được dịch sang tiếng Việt.

Sản phẩm dự kiến:

- Đa-ni-en Pen-nắc sinh năm 1944, là nhà văn lớn người Pháp

- Ông thành công với nhiều thể loại: tiểu luận, tự truyện, tiểu thuyết, …

- Một số tác phẩm nổi tiếng viết về thiếu nhi của ông đã được dịch sang tiếng Việt: Cún bụi đời (1982), Mắt sói (1984), Nỗi buồn thời cắp sách (2007), … 

Hoạt động 2. Tác phẩm

GV yêu cầu trao đổi và trả lời: Tìm hiểu và giới thiệu về tác phẩm “Mắt sói”.

Sản phẩm dự kiến:

Mắt sói là một trong những tác phẩm kinh điển của văn học thiếu nhi Pháp và đã được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới

Hoạt động 3. Cốt truyện, mạch truyện và tình huống truyện

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận: 

• Cốt truyện có điểm nhìn như thế nào? 

• Nhận xét về cốt truyện của tác phẩm.

• Tìm hiểu mạch truyện được triển khai trong từng chương của văn bản “Mắt sói”.

• Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Em hãy tóm tắt tình huống truyện.

Sản phẩm dự kiến:

a. Cốt truyện và mạch truyện

- Cốt truyện có điểm nhìn hiện tại - quá khứ và tương lai của cậu bé Phi Châu ở trong đó. Cốt truyện chung của tác phẩm là kể về cuộc gặp gỡ đầy thú vị và ngộ nghĩnh của Sói Lam và Phi Châu ở trong sở thú, khi hai nhân vật nhìn vào mắt của nhau, họ đã thấy được cuộc đời của đối phương. Còn các cốt truyện riêng được lồng ghép vào cốt truyện chung này chính là 2 cốt truyện: Một, khi Phi Châu nhìn vào mắt Sói Lam, cậu bé đã được chứng kiến câu chuyện cuộc đời của Sói Lam và cốt truyện còn lại, khi Sói Lam nhìn vào mắt Phi Châu và nó cũng được chứng kiến câu chuyện về cuộc đời Phi Châu. 

=> Đây chính là một tác phẩm hay có cốt truyện đa tuyến.

Về mạch truyện:

+ Chương 1: Mạch truyện về nhân vật Sói Lam và Phi Châu; thời gian: hiện tại; không gian: vườn bách thú; nội dung: cuộc gặp gỡ kì lạ giữa cậu bé Phi Châu và Sói Lam, con sói và cậu bé nhìn nhau bằng một mắt trong vườn thú

+ Chương 2: Mạch truyện về nhân vật Sói Lam; thời gian: quá khứ, không gian: Bắc Cực xa xôi, lạnh giá, hùng vĩ; nội dung câu chuyện: những cuộc trốn chạy các toán đi săn của gia đình nhà sói

+ Chương 3: Mạch kể chuyện về nhân vật Phi Châu; thời gian: quá khứ; không gian: ba miền châu Phi rộng lớn; nội dung câu chuyện: hành trình mưu sinh nhọc nhằn trên khắp châu Phi của cậu bé Phi Châu

-> Phi Châu và Sói Lam xích lại và đồng cảm với nhau vì giữa hai nhân vật có nhiều điểm tương đồng. Cả hai đều sinh ra trong hoàn cảnh khốc liệt, đều bị bán và tạm thời sống sót từ Bắc Cực và châu Phi xa xôi – những nơi đang bị con người tàn phá

b. Tình huống truyện

Tình huống truyện xoay quanh cuộc gặp gỡ kì lạ giữa cậu bé tên là Phi Châu và Sói Lam. Sói Lam chỉ có một mắt. Con mắt kia của nó đã bị mất trong một cuộc giao tranh với con người. Cậu bé Phi Châu nhìn sâu vào mắt Sói Lam và câu chuyện của gia đình nhà sói đã hiện lên qua con mắt ấy. Câu chuyện được kể ở ngôi thứ ba nhưng có lúc được chuyển sang ngôi thứ nhất qua lời của nhân vật Sói Lam. Sói Lam kể về những cuộc trốn chạy của gia đình nhà sói nơi Bắc Cực xa xôi, lạnh giá. Tiếp đó, Sói Lam nhìn sâu vào mắt Phi Châu và câu chuyện của cậu bé đã hiện ra với hành trình mưu sinh nhọc nhằn. Sau một vài sự cố gia đình Phi Châu đã chuyển đến thành phố và cha cậu được làm việc trong sở thú. Ở vườn thú, Phi Châu đã được gặp lại những người bạn thân thiết.

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Hoạt động 1. Cuộc gặp gỡ kì lạ giữa cậu bé Phi Châu và Sói Lam

HS trao đổi trả lời câu hỏi:

• Em hãy tìm các chi tiết miêu tả mắt sói và chỉ ra những hình ảnh so sánh, liên tưởng với hình ảnh mắt sói.

• Từ những chi tiết trên cho thấy cậu bé cảm nhận được điều gì trong mắt sói? 

• Câu chuyện gì đã được hiện lên trong mắt sói? 

Sản phẩm dự kiến:

- Các chi tiết miêu tả mắt sói: con mắt màu vàng, tròn xoe, chính giữa có một con ngươi màu đen, con mắt không chớp bao giờ, to, tròn, hệt như một ngọn đèn trong đêm, như một tuần trăng úa trên bầu trời trống trải, xuất hiện những điểm màu khác nhau, con ngươi cháy lên như một đám lửa thực sự, …

- Những hình ảnh so sánh, liên tưởng với hình ảnh mắt sói: hệt như ngọn đèn trong đêm, như một tuần trăng úa trên bầu trời trống trải

- Những chi tiết này cho thấy cậu bé cảm nhận được trong mắt sói chất chứa nỗi buồn thẳm sâu, sự u uất, cô đơn, trống trải. Điểm nhấn đặc biệt trong đôi mắt sói là con ngươi “có sự sống”. Trong con ngươi của sói là một bức tranh đa sắc màu: “màu lông của năm con sói con hệt quầng hung đỏ của cầu vồng’’

- Câu chuyện hiện lên trong mắt sói là hồi ức về gia đình nhà sói. Nhìn vào trong con mắt hiện lên một mái ấm gia đình từng hạnh phúc của sói Lam và tình yêu thương sự gan dạ của sói Lam đã xả thân cứu người em của mình là Ánh Vàng

Hoạt động 2. Những cuộc trốn chạy các toán đi săn của gia đình nhà sói

GV yêu cầu HS trao đổi theo nhóm: 

• Theo dõi chương 2 và cho biết Sói Lam đã hành động như thế nào để cứu Sói Ánh Vàng?

• Tính cách nhân vật Sói Lam được miêu tả như thế nào? Qua những chi tiết đó em hãy trình bày suy nghĩ về nhân vật Sói Lam. 

Sản phẩm dự kiến:

- Sói Lam cứu sói Ánh Vàng:

+ Sói Lam tung người bay lên làn không khí bỏng rát trên đám lửa, trên những con người (mặt họ đỏ lừ vì khói lửa), bay trên cả bao lưới.

+ Nó dùng răng cắn đứt phăng sơi dây và hét "Chạy đi, Ánh Vàng"

+ Cả đám náo loạn, Sói Lam hất tung hai con chó vào lửa

+ Sói Lam giục Ánh Vàng chạy đi nhưng cô muốn ở lại cùng anh không muốn bỏ anh lại một mình

+ Sói Lam và Ánh Vàng tung người nhả một cú tuyệt hảo. Theo sau đó là những tiếng súng nổ và sói Ánh Vàng chạy thoát được còn sói Lam bị bắt lại. ( Sói Ánh Vàng tung người rồi chạy mất hút vào màn đêm trong tiếng súng nổ của thợ săn; Không vui mừng được bao lâu, Sói Lam bị một gã to như con gấu cầm thân cây đang bốc cháy đánh vào đầu nó)

- Tính cách nhân vật sói Lam: Trong tác phẩm, Sói Lam được miêu tả là một con sói  không bao giờ đùa, “nghiêm túc”, “uyên bác”, tính cách “vô cùng là sói”. Thông qua chi tiết này, ta có thể thấy Sói Lam là một người gan dạ, anh dũng và một lòng yêu thương em của mình. Dù đứng trước nguy hiểm nhưng anh không hề sợ hãi mà nhanh trí tìm cách giải cứu em mình nhanh nhất có thể. Khi rơi vào tay của kẻ ác và quay cuồng đầu óc khi bị đập cành cây vào đầu nhưng Sói Lam vẫn mừng khi em mình đã chạy thoát. Sói Lam quả là anh trai yêu thương em và gan dạ vô cùng.

Hoạt động 3. Hành trình mưu sinh nhọc nhằn trên khắp châu Phi của cậu bé Phi Châu

GV yêu cầu HS thảo luận trả lời:

• Các chi tiết nào được tác giả dùng để miêu tả mắt người?

• Trong mắt cậu bé, kí ức hiện lên như thế nào? 

• Những chi tiết miêu tả mắt người cho thấy suy nghĩ gì ở cậu bé Phi Châu? 

• Nhận xét về vai trò của mắt người trong việc tổ chức các sự kiện của cốt truyện.

Sản phẩm dự kiến:

- Các chi tiết miêu tả mắt người: con mắt như một ánh sáng vụt tắt, như một đường hầm bị sập dưới lòng đất – một đường hầm giống như một cái hang cáo mà Sói Lam từng chui vào. Càng vào sâu thì càng mờ mịt. Chẳng mấy chốc thì tối om, không còn một giọt nắng nào. Ngay tới đầu ngón chân mình Sói Lam cũng không nhìn thấy. Cảm giác như thời gian trôi qua là mấy năm. Mãi cho tới khi giọng Phi Châu cất lên gọi nó mới đến được kỉ niệm đầu tiên của cậu bé 

- Trong mắt cậu bé, kí ức hiện lên là cậu bé đến từ châu Phi, do chiến tranh mà phải rời xa quê hương, được một người phụ nữ tốt bụng giúp đỡ để được đi theo Lão Toa buôn lái trốn đến nơi xa. Ở trong chuyến đi này cậu và lạc đà Hàng Xén đã trở thành bạn thân. Nhiều lần lão Toa định thả cậu giữa đường nhưng Hàng Xén nhất quyết không chịu đi nếu không có cậu. Nhưng đến một thành phố lớn, họ bị lạc mất nhau do lão lái buôn đã bán Hàng Xén đến một nơi và bán Phi Châu cho vua Dê. Ở chỗ vua Dê, Phi Châu nhờ vào tình yêu động vật và sự thông minh của mình mà chăn dê và cừu rất giỏi, cậu còn kết thân được với Báo và cùng nhau chăn dê và cừu.

- Những chi tiết miêu tả mắt người cho thấy mối đồng cảm sâu sắc, sự thấu hiểu của sói đối với nỗi đau buồn của cậu bé Phi Châu

- Câu chuyện hiện lên trong mắt người là tình bạn giữa Phi Châu với lạc đà Hàng Xén và Báo

III. TỔNG KẾT

GV đặt câu hỏi tổng kết về tình huống truyện, xây dựng nhân vật và ngôn ngữ:

• Nhận xét về cách dẫn dắt chuyện của tác giả.
• Cốt truyện có đặc điểm gì nổi bật?
• Tác giả đã xây dựng hình tượng các nhân vật như thế nào?
• Nhận xét về ngôn ngữ kể chuyện được sử dụng và cách kể chuyện của tác giả.

Sản phẩm dự kiến:

1. Tình huống truyện

- Cách dẫn chuyện hấp dẫn tự nhiên

- Cốt truyện đa tuyến với kiểu truyện lồng truyện

2. Xây dựng nhân vật

- Xây dựng nhân vật rất chân thực, mộc mạc và chi tiết

3. Ngôn ngữ

- Gần gũi, giản dị nhưng được chọn lọc kĩ, tạo nên sức gợi; cách kể chuyện tự nhiên.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Cậu bé đã phát hiện ra điều gì trong mắt sói:

A. Con ngươi sáng rực

B. Ánh mắt giận dữ

C. Ánh vàng

D. Con ngươi có sự sống

Câu 2: Chuyện gì đã xảy ra với Ánh Vàng khi nó muốn nhìn thấy con người thật gần?

A. Bị Sói Lam ngăn cản

B. Cô tới chỗ con người và bị nhốt

C. Bị Sói Xám lừa

D. Cả 3 đáp án trên đều đúng

Câu 3: Trong tác phẩm, nhà văn có gọi tên các vùng đất châu Phi bằng màu sắc. Châu Phi Xám là vùng đất nào

A. Vùng đất của biển cát sa mạc

B. Vùng đất có nhiều cây cao và rậm rạp

C. Vùng đất có những cánh đồng mênh mông rạnh cỏ khô

D. Vùng đất có nhiều dòng sông

Câu 4: Tâm trạng của Phi Châu khi xem lạc đà Hàng Xén:

A. Thích thú

B. Tò mò

C. Lo lắng

D. Hồi hộp

Câu 5: Cảm giác của Sói Lam khi nhìn thấy đôi mắt của cậu bé:

A. Như một ánh sáng vụt tắt

B, Như một đường hầm bị sập dưới lòng đất

C. Càng vào sâu thì càng mờ mịt

D. Cả 3 đáp án trên đều đúng

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: D

Câu 2: B

Câu 3: C

Câu 4: C

Câu 5: D

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Em hãy nêu nhận xét về vai trò của hình ảnh mắt sói, mắt người trong việc tổ chức sự kiện của nhân vật.

Câu 2: Theo em, tác giả muốn ngợi ca hay phê phán đềi gì qua câu chuyện của Sói Lam và cậu bé Phi Châu? Từ câu chuyện đã tác động đến suy nghĩ và tình cảm của em như thế nào?

Câu 3: Em hãy viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) kể lại sự kiện giữa “Phi Châu và Báo đã trở thành đôi bạn thân thiết” (bằng lời của nhân vật Báo).