Giáo án và PPT Ngữ văn 8 kết nối Bài 1: Ta đi tới (trích, Tố Hữu)

VĂN BẢN 3: TA ĐI TỚI

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV cung cấp một số hình ảnh về cuộc kháng chiến chống Pháp và tổ chức cho học sinh chia sẻ: Em hãy nêu những hiểu biết về cuộc kháng chiến chống Pháp của dân tộc ta.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. TÌM HIỂU CHUNG

Hoạt động 1. Tìm hiểu tác giả

GV hỏi một số học sinh trả lời: 

• Hãy đọc và nêu những nét nổi bật về cuộc đời – sự nghiệp của Tố Hữu?

• Nêu những sáng tác tiêu biểu của Tố Hữu?

Sản phẩm dự kiến:

- Tố Hữu 1920 -2002. 

- Quê: Thừa Thiên Huế.

- Là nhà thơ đồng thời là nhà cách mạng lớn của Việt Nam.

- Các tập thể tiêu biểu của ông bao gồm có: Từ ấy (1946), Việt Bắc (1954), Gió lộng (1961), Ra trận (1971), Máu và hoa (1977), Một tiếng đờn (1992), Ta với ta (2000).

Hoạt động 2. Tác phẩm

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Trình bày những thông tin cơ bản của bài thơ “Ta đi tới”?

Sản phẩm dự kiến:

- Bài thơ Ta đi tới được in trong tập Việt Bắc. Được Tố Hữu sáng tác vào tháng 8/1954 thời điểm cuộc kháng chiến chống Pháp đã kết thúc thắng lợi. Chuẩn bị cho công cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà.

II. TÌM HIỂU VĂN BẢN

Hoạt động 1. Không gian được nhắc đến trong  tác phẩm

GV yêu cầu học sinh trao đổi và trả lời:

• Không gian và thời gian được nhắc đến trong bài thơ là gì? 

• Qua việc khắc họa không gian và thời gian như vậy, bài thơ gợi lên cho độc giả những suy nghĩ và cảm xúc ra sao?

Sản phẩm dự kiến:

- Không gian bài thơ hiện lên là một không gian vô cùng rộng lớn được tác giả nhắc nhiều qua các địa danh trên khắp mọi miền tổ quốc.

- Thời điểm: tháng 8 năm 1954 cuộc cách mạng kháng chiến chống thực dân Pháp đến thắng lợi.

=> Bài thơ Ta đi tới ca ngợi chiến thắng, vừa gợi suy nghĩ về đoạn đường sắp tới. Bài thơ chứa đựng những cảm xúc thời đại, và có tính biểu tượng cao.

2. Vẻ đẹp của đất nước trong con mắt nhà thơ

GV đặt câu hỏi yêu cầu HS thảo luận: Những vẻ đẹp của đất nước hiện lên trong bài thơ “Ta đi tới” là những gì? Chúng có ý nghĩa như thế nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Đất nước hiện lên trong mắt Tố Hữu với những con đường rộng mở “ung dung ta bước”. Hàng loạt những con đường cách mạng được gọi tên từ phía bắc nơi đường Bắc Sơn, Đình Cà, Thái Nguyên, Tây Bắc, Điện Biên nay đã được yên bình, xuôi theo về biển.

+ Hình ảnh con đường in dấu chân người chiến sĩ nay đã “mới tinh khôi màu đất đỏ tươi”

+ Đất nước thời bom rơi đạn nổ cháy cả đồi cây nay đã thành rừng cọ, đồi chè xanh tươi bát ngát.

+ Dòng sông Lô từng đẫm máu quân thù nay đã yên bình đón nắng mới, hò vang tiếng hát.

+ Bến Bình Ca một thời máy bay địch oanh tạc nay trở nên hiền hòa, dào dạt.

=> Phải chăng đó chính là tiếng hát trong lòng nhà thơ, tiếng hát tự hào, tôn vinh về những anh hùng dân tộc đã gây dựng nên đất nước hòa bình.

3. Kỉ niệm về những ngày tháng chiến đấu quả cảm oai hùng

GV yêu cầu HS trao đổi theo nhóm:

• Qua những hình ảnh được nhắc đến trong bài thơ, những kỉ niệm của ngày tháng kháng chiến được hiện lên như thế nào?

• Tố Hữu miêu tả vẻ đẹp của không gian địa lý đất nước gắn với chiều dài của lịch sử ra sao? Qua đó ta thấy tác giả có cảm xúc như thế nào với đất nước? 

Sản phẩm dự kiến:

- Những con đường Phú Thọ, Trung Hà, Hưng Hóa, khu Ba, khu Bốn có Bốt Tây mà hễ nhắc đến ai cũng phải bàng hoàng khiếp sợ bởi những đòn tra tấn, đày đọa không nhân tính của kẻ thù nay đã “cuốn sạch rồi”.

+ Xuôi thuyền theo sông Thao về thủ đô kháng chiến Hà Nội với mấy ngàn năm chiến đấu không nghỉ, “bắp chân, đầu gối vẫn săn gân” nay ngẩng đầu lên chỉ còn vẻ đẹp của đám mây nhởn nhơ bay, của màu xanh hòa bình.

=> Dân tộc ta với lòng khiên trung, bất khuất đã làm tan tác những bóng thù hắc ám, đổ bao nhiêu giọt mồ hôi nước mắt để đổi lại “Nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa!”, để cờ đỏ sao vàng bay phấp phới trên nóc dinh độc lập.

- Tố Hữu miêu tả vẻ đẹp của không gian địa lý đất nước gắn với chiều dài của lịch sử.

+ Từ miền Bắc xuôi về đến Nam Bộ, Tiền Giang, Hậu Giang, Hồ Chí Minh, Đồng Tháp,...rồi đến cả những con sông từng nhuốm máu đỏ quân thù như Sông hương, Bến Hải, Cửa Tùng đều được vang danh tưởng nhớ.  

+ Tác giả còn gửi gắm tình yêu, tình đoàn kết giữa hai miền Nam Bắc rằng “Nước ta là của chúng ta/ Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa!”.

=> Tố Hữu nhắc nhở mỗi con người chúng ta dù có đi đâu thì chúng ta vẫn là “con một cha, nhà một nóc”. Dù có như thế nào thì dòng máu con người Việt Nam vẫn chảy trong tim, ta vẫn luôn là “dân Cụ Hồ”.

- Đất nước là một phần máu thịt trong mỗi con người

+ Đất nước được hình thành từ khói lửa, đạn pháo, từ cái thời mà lớp trẻ bây giờ có mong cũng chẳng quay lại được.

+ Đất nước ta hình thành từ những dấu chân của người chiến sĩ anh hùng, mà người chiến sĩ đó chẳng phải là những chiến binh mạnh mẽ, họ điều xuất phát từ “than bụi, lầy bùn”, từ những người dân nhỏ bé nhưng có sức mạnh đoàn kết to lớn của tình yêu đất nước. Họ xông pha chiến đấu, không sợ hiểm huy, cứ thế bước đi dưới ánh “mặt trời cách mạng”. Những bàn chân “Hóc Môn, Ba Tơ, Cao Lạng” vang danh lừng lẫy trên chiến trường Điện Biên, nổi tiếng khắp cả địa cầu. Những bàn chân đó đã được Tố Hữu nhấn mạnh, lý tưởng hóa như những bàn chân khổng lồ sẵn sàng dẫm đạp đầu “Lũ chúa đất xuống bùn đen vạn kiếp”.

4. Những suy tư của chủ thể trữ tình

GV hỏi một số học sinh trả lời: Những suy tư của chủ thể trữ tình được thể hiện như thế nào trong bài thơ “Ta đi tới”?

Sản phẩm dự kiến:

- Những cảm xúc chứa đựng đầy suy tư của nhà thơ khẳng định lại tinh thần khiên trung, bất diệt của dân tộc ta khi đối mặt với kẻ thù hung bạo và tấm lòng thủy chung của con em dân tộc Việt Nam chung một mái nhà.

- Bằng bút pháp nghệ thuật so sánh, Tố Hữu miêu tả chặng đường giành lại giang sơn bờ cõi của dân tộc ta không một giây nào chùn bước. Ý chí của dân ta “rắn như thép, vững như đồng”, “cao như núi, dài như sông”, “Chí ta lớn như biển Đông trước mặt!”. Dân tộc ta “đi tới” với khí thế ngút trời, hùng hậu, đoàn kết “Bắc Nam liền một biển” khiến kẻ địch dù có mạnh đến đâu cũng phải kinh hãi, khiếp sợ.

- Bằng điệp từ “Lòng ta”, nhà thơ nhất mực thể hiện tấm lòng trung với nước, hiếu với dân hòa cùng tấm lòng của dân tộc. Dân ta đều chung một nước, quyết không cùng giới tuyến với kẻ thù nào, trong lòng cùng chung một người cha già vĩ đại, cùng chung một Thủ đô kháng chiến, cùng chung một “cơ đồ Việt Nam”

III. TỔNG KẾT

1. Giá trị nội dung

GV đặt câu hỏi tổng kết nội dung: Em hãy nêu giá trị nội dung của tác phẩm “Ta đi tới”?

Sản phẩm dự kiến:

Bài thơ chứa đựng những cảm xúc thời đại và có tính biểu tượng cao. Càng đọc thơ Tố Hữu ta thêm phần hiểu rõ về phong cách cũng như con người của ông.

2. Giá trị nghệ thuật

GV đặt câu hỏi tổng kết nghệ thuật: Em hãy nêu giá trị nghệ thuật của tác phẩm “Ta đi tới”?

Sản phẩm dự kiến:

- Thể thơ tự do, phương thức biểu đạt chính là biểu cảm.

- Sử dụng các biện pháp nghệ thuật như hoán dụ, nhân hóa “những bàn chân” nhằm nhấn mạnh sức mạnh, ý chí kiên cường, tinh thần bất khuất của đất nước Việt Nam, của dân tộc ta trong cuộc kháng chiến.

- So sánh (ta – rắn như thép, vững như đồng, cao như núi, dài như sông) để nhấn mạnh sức mạnh và ý chí kiên cường, bất khuất của đất nước ta, quân đội ta, thể hiện niềm tin chiến thắng và sự tự hào của tác giả đối với đất nước ta.

- Biện pháp nghệ thuật điệp cấu trúc “Ai…”, “Đường…” đã nhấn mạnh những khó khăn, vất vả của người lính khi hành quân và ca ngợi những tấm gương anh hùng không ngại gian khó, vất vả để tham gia vào cuộc kháng chiến trường kì của cả dân tộc

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Phong cách sáng tác của Tố Hữu là?

A. Tập trung hoàn toàn vào hiện thực, ngòi bút của ông lách rất sâu vào mảnh đất hiện thực, để mà phê phán, để mà cải tạo.

B. Phong cách độc đáo, tài hoa, sự hiểu biết phong phú trong nhiều lĩnh vực và vốn ngôn ngữ giàu có, điêu luyện.

C. Thường viết về những vấn đề trọng đại của dân tộc, tình cảm trong thơ ông mang tính thời đại.

D. Là nhà văn hiện thực xuất sắc chuyên viết về đề tài nông dân và nông thôn trước Cách mạng.

Câu 2: Nội dung của bài thơ “Ta đi tới” là gì?

A. Cảm nhận về thiên nhiên lúc sang thu và suy ngẫm về đời người khi chớm thu.

B. Bài thơ khắc họa nét độc đáo của hình tượng những chiếc xe không kính.

C. Bài thơ vừa ca ngợi những chiến thắng lẫy lừng của cuộc kháng chiến, vừa thể hiện những suy nghĩ sâu sắc về chặng đường sắp tới của dân tộc.

D. Cả 3 đáp án trên đều sai.

Câu 3: Những địa danh nào dưới đây được nhắc đến trong bài thơ?

A. Tiền Giang, Hậu Giang, Hồ Chí Minh, Đồng Tháp, Khánh Hòa, Phan Rang, Phan Thiết, Tây Nguyên, Công Tum, Đắc Lắc.

B. Nam Định, Tiền Giang, Hậu Giang, Hồ Chí Minh, Đồng Tháp.

C. Tiền Giang, Hậu Giang, Hồ Chí Minh, Đồng Tháp, Khánh Hòa, Hà Nội, Quảng Ninh.

D. Hồ Chí Minh, Hậu Giang, Hà Nội, Ninh Bình.

Câu 4: Đọc bài thơ, em hình dung như thế nào về bối cảnh lịch sử?

A. Cuộc kháng chiến chống Mĩ kết thúc thắng lợi, sự tự do tràn ngập các nẻo đường của Tổ quốc.

B. Cuộc kháng chiến chống Pháp kết thúc thắng lợi, sự tự do tràn ngập các nẻo đường của Tổ quốc.

C. Việt Nam trở thành cường quốc lớn mạnh nhất thế giới.

D. Bị Mĩ bao vây kinh tế và cô lập chính trị.

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: C

Câu 2: C

Câu 3: A

Câu 4: B

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Em hãy nhận xét về cách đặt nhan đề của bài thơ “Ta đi tới”.

Câu 2: Viết đoạn văn 8 – 12 dòng nói lên tình cảm của tác giả được thể hiện qua những địa danh được xuất hiện trong bài.