Giáo án và PPT Ngữ văn 8 kết nối Bài 5: Chùm ca dao trào phúng

VĂN BẢN 3: CHÙM CA DAO TRÀO PHÚNG

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Em hãy chia sẻ trước lớp những bài ca dao mà em biết.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu chung

GV yêu cầu trao đổi và trả lời: 

• Hãy trình bày hiểu biết của em về ca dao (khái niệm, đặc điểm, vai trò, …)?

Sản phẩm dự kiến:

- Ca dao là một thể thơ dân gian Việt Nam được truyền miệng dưới dạng lời thoại không theo một nhịp điệu cụ thể nào, thường được viết theo thể thơ lục bát để dễ nhớ. Ca dao bộc lộ tâm tình, tình cảm của người nói, người viết về đủ mọi đề tài trong cuộc sống.

- Từ xa xưa, ca dao đã có ý nghĩa quan trọng trong đời sống sinh hoạt sản xuất, nó được ví von như "món ăn tinh thần" giúp người dân giải tỏa căng thẳng và những mệt mỏi sau phút giây làm việc vất vả.

Hoạt động 2. Tìm hiểu chi tiết văn bản

Nhiệm vụ 1: Bài ca dao số 1 

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

• Bài ca dao số 1 nói về hoạt động nào của con người? Em căn cứ vào đâu để nhận biết điều đó? Bài ca dao số 1 phê phán đối tượng nào? Tại sao đối tượng đó lại bị phê phán?

Sản phẩm dự kiến:

- Bài ca dao số 1 nói về hoạt động của những người thầy bói dởm, hành nghề mê tín. Mở đầu câu ca dao, tác giả đã nói lên những chi tiết mê tín và “hư ảo” qua những từ láy của tiếng trống, tiếng chiêng “chập chập” , “cheng cheng”.

- Bài ca dao trên là những lời mỉa mai, châm biếm với những người bói toán dởm. Đó là những lời dụ dỗ, mê tín mang tính chất lừa người và chuộc lợi về bản thân của tên thầy bói. Không chỉ thế, đó còn là lời cảnh báo và khuyên nhủ những người tin vào những thứ mê tín như trong bài ca dao.

Nhiệm vụ 2:  Bài ca dao số 2

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Bài ca dao số 2 tạo dựng sự tương phản, đối nghịch dựa trên yếu tố nào?

• Bài ca dao này đã thể hiện tính cách gì của mèo và quan hệ như thế nào giữa mèo với chuột?

Sản phẩm dự kiến:

- Bài ca dao số 2 tạo dựng sự tương phản, đối nghịch dựa trên hai nhân vật: mèo - chuột.

- Bài ca dao phản ánh sự giả tạo của con mèo và sự khôn ngoan của chú chuột. Ý hàm ngôn là trong xã hội còn kẻ mạnh ức hiếp người yếu và kẻ mạnh thường ngụy trang tinh vi bằng bộ mặt giả nhân giả nghĩa.

Nhiệm vụ 3:  Bài ca dao số 3

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

• Ở bài ca dao số 3, anh học trò đem bán những thứ gì để có tiền dẫn cưới? Hãy nhận xét về đồ dẫn cưới của anh học trò nghèo. Có thể có những điều này trong thực tế không? Bài ca dao số 3 lên án hủ tục gì? Cách lên án có tạo ra sự căng thẳng không? Vì sao?

Sản phẩm dự kiến:

- Ở bài ca dao số 3, anh học trò đem bán bể, bán sông để có tiền dẫn cưới.

- Những đồ dẫn cưới: trăm tám ông sao, trăm tấm lụa đào, một trăm con trâu, một nghìn con lợn, bồ câu tám nghìn, tám vạn quan tiền, một chĩnh vàng hoa, mười chum vàng cốm bạc, ba chum mật ong, mười thúng mỡ muỗi.

=> Những điều đó là phi thực tế, đó là cách anh học trò nghèo chế giễu hủ tục thách cưới.

- Bài ca dao số 3 lên án hủ tục thách cưới. Cách lên án đó có phần hài hước, dí dỏm nên không tạo ra sự căng thẳng. 

Hoạt động 3. Tổng kết

GV đặt câu hỏi tổng kết phần nội dung, nghệ thuật: Em hãy nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm “Chùm ca dao trào phúng”?

Sản phẩm dự kiến:

1. Ngôn ngữ

- Giản dị, gần gũi 

- Giọng điệu tự sự

2. Bố cục

Văn bản gồm 3 câu chuyện khác nhau, mỗi câu chuyện được viết và trình bày tuân theo bố cục của một bài ca dao:

• Bài ca dao 1 nói về những người thầy bói rởm, hành nghề mê tín.

• Bài ca dao 2 nói về sự giả tạo của con mèo và sự khôn ngoan của chú chuột

• Bài ca dao 3 nói về việc dẫn cưới và thách cưới của nam nữ thời xưa.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Phương thức biểu đạt chính của văn bản là gì?

A. Biểu cảm

B. Tự sự

C. Nghị luận

D. Thuyết minh

Câu 2: Tệ nạn xã hội nào được phản ánh trong bài ca dao số 1?

A. Mê tín dị đoan

B. Rượu chè

C. Cờ bạc

D. Mại dâm

Câu 3: Bài ca dao số 3 nói về điều gì?

A. Nói về tình trạng cưới xin ngày nay

B. Việc cô gái gả cho chàng trai

C. Việc thách cưới của cô gái dành cho chàng trai

D. Việc cưới xin của cô gái với chàng trai

Câu 4: Ở bài ca dao số 1, qua việc đơm xôi và để con gà chúng ta thấy thầy cúng là người như thế nào?

A. Là người không biết điều

B. Là người tham lam, cái gì cũng muốn phần nhiều

C. Là người không biết bao nhiêu là đủ

D. Là người nhường nhịn, tốt bụng

Câu 5: Trong chùm ca dao trào phúng 1 nói đến điều gì?

A. Nói về người thầy hay tính toán

B. Nói về người thầy mang cơm về cho con nhà mình

C. Nói về người thầy đáng kính không tham lam

D. Sự tham lam của thầy khi muốn con gà lớn, đơm xôi thì phải đơm đầy

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Trong ca dao hài hước có những tiếng cười nào? Những bài ca dao trong bài học là kiểu tiếng cười nào?

Câu 2: Viết đoạn văn (khoảng 7 - 9 câu) trình bày suy nghĩ của em về một trong những vấn đề được nhắc đến ở một trong ba bài ca dao trên.