Giáo án và PPT Ngữ văn 8 kết nối Bài 4: Thực hành tiếng Việt (1)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT 

NGHĨA CỦA MỘT SỐ TỪ, THÀNH NGỮ HÁN VIỆT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV tổ chức trò chơi nối từ

- GV đưa từ mở đầu, HS sẽ tham gia chơi nối từ, Hs nào không tìm được từ nối sẽ thua.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Một số lưu ý về từ Hán Việt và hiện tượng đồng âm giữa một số yếu tố Hán Việt

GV yêu cầu trao đổi và trả lời: 

• Khi sử dụng từ Hán Việt, cần lưu ý những gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Mỗi một từ Hán Việt lại là một từ đơn trong ngôn ngữ Hán, khi được du nhập vào tiếng Việt nó cũng luôn có nghĩa

- Mỗi yếu tố này thường có nhiều nghĩa

- Cần phân biệt hiện tượng nhiều nghĩa với hiện tượng đồng âm. Khi sử dụng từ Hán Việt, cần lưu ý hiện tượng đồng âm: các yếu tố Hán Việt cùng âm, nhưng lại có nghĩa xa nhau và không liên quan đến nhau. Ví dụ:

• Giới có nghĩa là “cõi, nơi tiếp giáp” trong các từ như: giới hạn, giới tuyến, biên giới, …

• Giới có nghĩa là “răn, kiêng” trong các từ như: giới nghiêm, cảnh giới, …

• Giới có nghĩa là “ở giữa, làm trung gian” trong các từ như: giới thiệu, môi giới, …

• Giới có nghĩa “đồ kim khí, kim khí” trong các từ như: cơ giới, binh giới, khí giới, …

• Giới với nghĩa chỉ một loài cây: kinh giới

Hoạt động 2. Gợi ý trả lời bài tập

Bài tập 1

Sản phẩm dự kiến:

Bài tập 2

Sản phẩm dự kiến:

• Gian₁ (lừa dối, xảo trá): Gian ác, gian hiểm, gian lận, gian trá, gian xảo, tà gian, …

• Gian₂ (giữa, khoảng giữa): Trung gian, dân gian, dương gian, thế gian, thời gian, …

• Gian₃ (khó khăn, vất vả): Gian khổ, gian nan, gian nguy, gian truân, …

Bài tập 3

Sản phẩm dự kiến:

a.

- Nhóm các từ chỉ nam₁ (phương nam): kim chỉ nam, nam phong, phương nam

- Nhóm các từ chỉ nam₂ (nam giới): nam quyền, nam sinh, nam tính

b.

- Nhóm các từ chỉ thủy₁ (khởi đầu): thủy tổ, khởi thủy, nguyên thủy

- Nhóm các từ chỉ thủy₂ (nước): thủy triều, thủy lực, hồng thủy

c.

- Nhóm các từ chỉ giai₁ (nhiều, cùng): giai cấp, giai đoạn, bách niên giai lão

- Nhóm các từ chỉ giai₂ (đẹp): giai điệu, giai nhân, giai phẩm, giai thoại

- Nhóm các từ chỉ giai₃ (ngôi, bậc): giai cấp, giai đoạn

Bài tập 4

Sản phẩm dự kiến:

a. vô tiền khoáng hậu:

- Giải thích: Điều chưa từng xảy ra trong quá khứ và cũng rất khó xảy ra trong tương lai.

- Đặt câu: Thành tích của anh ấy là vô tiền khoáng hậu

b. dĩ hòa vi quý:

- Giải thích: Lấy sự hài hoà, hoà khí là mục đích cao nhất.

- Đặt câu: Anh em với nhau thì không nên tranh chấp như vậy, dĩ hoà vi quý là hơn

c. đồng sàng dị mộng:

- Giải thích: Ngủ cùng giường nhưng mơ những giấc mơ khác nhau (cùng sống với nhau nhưng tâm tư tình cảm không giống nhau hoặc làm việc chung nhưng không cùng chí hướng)

- Đặt câu: Tôi và anh chỉ là đồng sàng dị mộng mà thôi, không thể hợp tác trong công việc này được

d. chúng khẩu đồng từ:

- Giải thích: Nhiều người cùng nói một ý giống nhau.

- Đặt câu: Bọn nó chúng khẩu đồng từ như vậy, ai mà cãi lại được.

e. độc nhất vô nhị:

- Giải thích: Thứ độc đáo, chỉ có một mà không có hai.

- Đặt câu: Món quà cô ấy làm tặng cha là món quà độc nhất vô nhị

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Thế nào là thành ngữ?

A. Là tập hợp các từ không đổi, không thể giải thích đơn giản qua nghĩa của các từ tạo nên nó

B. Là tập hợp của các từ không đổi

C. Là tập hợp các từ không đổi, không thể giải thích nghĩa

D. Là tập hợp các từ không có nghĩa

Câu 2: Trong các câu sau, câu nào là thành ngữ?

A. Nhà nước

B. Mở một khoa

C. Miệng thét loa

D. Ngoảnh cổ

Câu 3: Câu nào có yếu tố Hán Việt cùng nghĩa?

A. Nam sinh, nam quyền, nam phong

B. Kim chỉ nam, nam sinh

C. Kim chỉ nam, nam phong

D. Nam sinh, nam quyền, nam tính

Câu 4: Dĩ hòa vi quý là gì?

A. Giảng hòa với mọi người

B. Hòa nhã, hòa đồng với mọi người

C. Làm hòa với mọi người

D. Hòa hoãn với mọi người

Câu 5: Từ “gian” có yếu tố Hán Việt tương ứng là?

A. Gian nan

B. Ăn gian nói dối

C. Gian lao

D. Gian khổ

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Hãy viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5-7 câu) về chủ đề "Tinh thần học tập" trong đó sử dụng ít nhất 3 từ hoặc thành ngữ Hán Việt.

Câu 2: Hãy lập một bảng liệt kê các từ Hán Việt mà em đã học trong bài, kèm theo giải nghĩa và ví dụ minh họa cho từng từ.