Giáo án và PPT Ngữ văn 8 kết nối Bài 6: Thực hành tiếng Việt (2)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT 

THÁN TỪ, BIỆN PHÁP TU TỪ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS trả lời các câu hỏi sau:

• Em hãy liệt kê các từ ngữ thường xuất hiện trong câu cảm thán - kiểu câu dùng để bộc lộ cảm xúc.

• Em hãy kể tên các biện pháp tu từ mà em biết.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. LÝ THUYẾT

Hoạt động 1. Thán từ

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: 

• Thán từ là gì? 
• Thán từ gồm mấy loại chính? Đó là những loại nào? Lấy ví dụ từng loại.
• Khi dùng thán từ, người nói thường thể hiện điều gì? 

Sản phẩm dự kiến:

- Thán từ là những từ dùng để bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc của người nói (người viết) hoặc dùng để gọi - đáp

- Thán từ gồm hai loại chính: 

+ Thán từ bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc như: a, ái, ô, ơ, than ôi, trời ơi, …

Ví dụ: A, mẹ đã về!

-> Thán từ A trong câu trên biểu thị sự ngạc nhiên, vui mừng của con khi thấy mẹ về

+ Thán từ gọi đáp như: ơi, vâng, dạ, ừ, …

Ví dụ: Dạ, cảm ơn chị

-> Thán từ dạ trong câu trên là từ dùng để đáp lại lời người khác một cách lễ phép

Khi dùng thán từ, người nói thường thể hiện ngữ điệu hay cử chỉ, nét mặt, điệu bộ, … tương ứng với cảm xúc mà thán từ biểu thị

Hoạt động 2. Biện pháp tu từ

GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

• Biện pháp tu từ là gì? Tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong văn bản.  

• Nêu một số biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ, …

Sản phẩm dự kiến:

- Biện pháp tu từ là một trong những biện pháp nghệ thuật hay đươc sử dụng trong các tác phẩm văn học. Nhờ việc sử dụng các biện pháp tu từ, tác giả có thể dễ dàng hơn trong việc truyền đạt suy nghĩ, cảm xúc về mỗi sự vật, sự việc đến bạn đọc một cách dễ dàng và sinh động hơn.

- Một số biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ, …

II. HƯỚNG DẪN GIẢI BÀI TẬP SGK

1. BÀI TẬP 1

Sản phẩm dự kiến:

a. Thán từ: Vâng

b. Thán từ: Ô

c. Thán từ: ơi

2. BÀI TẬP 2

Sản phẩm dự kiến:

1. Ơ, cậu này hay thật đấy!

2. Than ôi, mệt mỏi quá!

3. Trời ơi, sao số tôi khổ thế này!

3. BÀI TẬP 3

Sản phẩm dự kiến:

a. Biện pháp tu từ ẩn dụ trong hình ảnh “những cây thông chỉ cao quá đầu, rung tít trong nắng những ngón tay bằng bạc”. Những cành thông tròn, nhọn, vươn lên thẳng tắp, óng ánh dưới ánh nắng, rung tít trong gió được hình dung như những ngón tay thon thả bằng bạc đang chuyển động xoay tròn. Biện pháp tu từ nhân hóa trong hình ảnh cái nhìn bao che của những cây tử kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng. Cây tử kinh được nhân hóa, mang đặc điểm, hành động của con người (nhìn, nhô cái đầu lên). Việc sử dụng các biện pháp tu từ trong đoạn văn làm cho hình ảnh thiên nhiên Sa Pa trở nên sinh động, đẹp đẽ, tinh tế và đầy chất thơ.

b. Biện pháp tu từ nhân hóa trong hình ảnh nắng đã mạ bạc cả con đèo. Biện pháp so sánh trong hình ảnh đốt cháy rừng cây hừng hực như một bó đuốc lớn. Nắng Sa Pa lúc này đã gay gắt khiến cả con đèo như được phủ lên bề mặt một lớp kim loại trắng, sáng lấp lánh; rừng cây dưới nắng rực rỡ tựa như một bó đuốc khổng lồ. Việc sử dụng các biện pháp tu từ đã giúp nhà văn miêu tả thành công thiên nhiên đặc trưng ở vùng núi Sa Pa với nắng, đèo, rừng cây. Thiên nhiên hiện lên rộng lớn, mênh mông, hùng vĩ, tráng lệ.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Khi sử dụng thán từ gọi đáp, cần chú ý đến những điểm gì?

A. Đối tượng giao tiếp

B. Ngữ điệu

C. Cả A và B đúng

D. Cả A và B sai

Câu 2: Trong những từ ngữ in đậm ở các câu sau, từ nào là thán từ?

A. Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?

B. Không, ông giáo ạ!

C. Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ.

D. Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường.

Câu 3: Đâu là đáp án chứa thán từ gọi đáp?

A. a, ái, ơ, ô hay, than ôi

B. này, ơi, vâng, dạ, ừ

C. đích, chính, những, có

D. a, ái, ơ, đích, chính

Câu 4: Thán từ trong câu sau bộc lộ điều gì?

"Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu"

A. Thán từ gọi đáp

B. Biểu thị sự đau buồn, tiếc nuối

C. Biểu thị sự van xin, cầu khẩn

D. Biểu thị thái độ vui sướng

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: C

Câu 2: C

Câu 3: B

Câu 4: B

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Đọc đoạn văn sau:

Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ nó giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:

- U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!... Ngày mai con chơi với ai? Con ngủ với ai?

Em hãy chỉ ra câu văn có chứa thán từ và nêu các biện pháp tu từ trong đoạn văn trên.

Câu 2: Có mấy thán từ trong câu dưới đây

Đột nhiên lão bảo tôi:

Này! Thằng cháu nhà tôi, đến một năm nay, chẳng có giấy má gì đấy, ông giáo ạ!

À! Thì ra lão đang nghĩ đến thằng con lão

Chỉ ra thán từ trong các câu trên.

Câu 3: Thán từ trong câu sau bộc lộ điều gì?

“Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu”