Giáo án Địa lí 12 chân trời Bài 5: Vấn đề sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường

Ngày soạn:…/…/…

Ngày dạy:…/…/…

BÀI 5: VẤN ĐỀ SỬ DỤNG HỢP LÍ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN 

VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG 

(2 tiết)

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ: 

• Trình bày và giải thích được sự suy giảm các loại tài nguyên thiên nhiên ở nước ta.

• Nêu được một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên ở nước ta.

• Chứng minh và giải thích được hiện trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam.

• Nêu được các giải pháp bảo vệ môi trường.

2. Năng lực

Năng lực chung:

• Giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.
• Tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.
• Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.

Năng lực riêng: 

• Năng lực tìm hiểu địa lí: Khai thác và sử dụng từ Hình 5.1 – 5.3, mục Ô cửa tri thức để nhận thức về sự suy giảm các loại tài nguyên thiên nhiên ở nước ta; một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên ở nước ta; hiện trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam; các giải pháp bảo vệ môi trường.

• Năng lực nhận thức và tư duy lịch sử: Trình bày và giải thích được sự suy giảm các loại tài nguyên thiên nhiên ở nước ta; Nêu được một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên ở nước ta; Chứng minh và giải thích được hiện trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam; Nêu được các giải pháp bảo vệ môi trường.

• Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Vận dụng kiến thức địa lí đã học trong bài để sưu tầm thông tin và trình bày về một số ứng dụng liên quan đến công nghệ AI trong quản lí, sử dụng và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, môi trường ở nước ta.

3. Phẩm chất

• Trách nhiệm: Tích cực đánh giá cá nhân, đánh giá đồng đẳng, khách quan, đóng góp vào quá trình học tập, kiểm tra, đánh giá; Chủ động, tích cực tham gia và vận động mọi người tham gia các hoạt động tuyên truyền, bảo vệ thiên nhiên và phòng, chống thiên tai.

• Chăm chỉ: Luôn cố gắng vươn lên đạt kết quả tốt trong học tập; Có ý thức vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học được ở nhà trường, từ sách báo và các nguồn tin cậy khác vào học tập và đời sống hằng ngày.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC 

1. Đối với giáo viên

• Giáo án, SGK, SGV, SBT Địa lí 12 – Chân trời sáng tạo.

• Hình ảnh, video về suy giảm tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm môi trường.

• Phiếu học tập, phiếu đánh giá sản phẩm. 

• Máy tính, máy chiếu (nếu có).

2. Đối với học sinh

• SGK, SBT Địa lí 12 – Chân trời sáng tạo.

• Atlat Địa lí Việt Nam. 

• Thiết bị điện tử có kết nối internet.

• Giấy ghi chú.

• Đọc trước nội dung bài học và sưu tầm tranh ảnh, tư liệu về bài học Sự phân hóa đa dạng của thiên nhiên.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo sự phấn khởi cho HS khi bước vào bài học mới. 

b. Nội dung: GV cho HS xem video về “Con người và thiên nhiên” và yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Nêu những cảm nhận của bản thân sau khi xem đoạn video. 

c. Sản phẩm: Cảm nhận của HS sau khi xem đoạn video về “Con người và thiên nhiên”.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS cả lớp xem 2 đoạn video về “Con người và thiên nhiên”.

+ Đoạn video 1: https://www.youtube.com/watch?v=YARYEaAnZQA

+ Đoạn video 2: https://www.youtube.com/watch?v=uw1iRR_K-jM

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, thực hiện nhiệm vụ sau vào giấy ghi chú: Nêu những cảm nhận của bản thân sau khi xem các đoạn video.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS xem video và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 HS lần lượt nêu cảm nhận của bản thân sau khi xem các đoạn video.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt đáp án:

+ Video 1: Thiên nhiên có vai trò quan trọng đối với đời sống con người, các sinh vật tồn tại có mối quan hệ mật thiết với nhau tạo nền tảng cho sự cân bằng khí hậu.

+ Video 2: Câu chuyện kể về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên. Con người đã chà đạp, tàn phá thiên nhiên để đạt được những ham muốn cá nhân của mình.

- GV dẫn dắt HS vào bài học: Chúng ta đang sống trong môi trường tự nhiên, tác động vào tự nhiên để phục vụ cho nhu cầu của con người. Nước ta có nguồn tài nguyên thiên nhiên đa dạng. Tuy nhiên, các loại tài nguyên đang bị khai thác quá mức, ô nhiễm môi trường ngày càng gia tăng. Vậy, hiện trạng tài nguyên và môi trường ở nước ta ra sao? Chúng ta cần có những giải pháp gì để sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường? Bài học hôm nay sẽ giúp các làm rõ được điều đó. Chúng ta cùng vào Bài 5 – Vấn đề sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường. 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên ở nước ta

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- Trình bày và giải thích được sự suy giảm các loại tài nguyên thiên ở nước ta.

- Nêu được một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên ở nước ta. 

b. Nội dung: GV yêu cầu HS thảo luận nhóm, khai thác Hình 5.1, 5.2, mục Ô cửa tri thức, thông tin mục I.1, 2 SGK tr.23 – 25 và thực hiện nhiệm vụ: Thiết kế infographic, tạo video, thiết kế powerpoint về:

- Hiện trạng và nguyên nhân suy giảm tài nguyên thiên nhiên ở nước ta.

- Giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên ở nước ta.

c. Sản phẩm: Sản phẩm infographic, video, powerpoint của HS về sự suy giảm các loại tài nguyên thiên ở nước ta và một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên ở nước ta.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS	DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập - GV chia HS cả lớp thành 7 nhóm. - GV yêu cầu HS Nhóm 1, 2, 3, 4 chuẩn bị trước ở nhà, thực hiện nhiệm vụ:  Khai thác Hình 5.1, 5.2, mục Ô cửa tri thức, thông tin mục I.1, 2 SGK tr.23 – 25, tìm hiểu về: + Hiện trạng và nguyên nhân suy giảm tài nguyên thiên nhiên ở nước ta. Hình 5.1. Diện tích rừng tự nhiên, rừng trồng và tỉ lệ che phủ rừng ở nước ta, giai đoạn 2008 – 2021 (Nguồn: Tổng cục Thống kê, 2022) Hình 5.2. Cơ cấu sử dụng đất ở nước ta + Giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên ở nước ta. - GV giao nhiệm vụ cụ thể cho Nhóm 1, 2, 3, 4 tại lớp như sau: + Nhóm 1: Thiết kế infographic về hiện trạng và nguyên nhân suy giảm tài nguyên sinh vật ở nước ta. + Nhóm 2: Tạo video về hiện trạng và nguyên nhân suy giảm tài nguyên ở nước ta. + Nhóm 3: Thiết kế powerpoint về hiện trạng tài nguyên đất và làm thí nghiệm chứng minh nguyên nhân suy thoái đất ở nước ta.  + Nhóm 4: Thiết kế powerpoint về giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên ở nước ta. - GV cung cấp tư liệu cho các nhóm tham khảo (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1).  Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm được phân công. - GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HStrong quá trình thực hiện (nếu cần thiết). Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - HS di chuyển theo sơ đồ để tham quan sản phẩm các nhóm. - GV phát cho mỗi HS Phiếu thông tin 1 (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1) để hoàn thành nội dung trong quá trình tham quan, trao đổi. - Các nhóm đặt câu hỏi giải đáp thắc mắc và đánh giá đồng đẳng theo Phiếu đánh giá (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1).   Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV nhận xét, đánh giá và kết luận: + Nước ta có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, một số loại tài nguyên thiên nhiên đang dần bị suy giảm, ảnh hưởng tới việc khai thác, sử dụng hợp lí tài nguyên và bảo vệ môi trường.  + Tài nguyên thiên nhiên là tiền đề cơ bản của sự phát triển kinh tế - xã hội. Do vậy, cần có các giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên, nhằm hướng tới phát triển bền vững. - GV chuyển sang nội dung mới.	I. Sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên 1. Sự suy giảm tài nguyên thiên nhiên ở nước ta.  Bảng thông tin Sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên đính kèm phía dưới Hoạt động 1.
Tư liệu 1: - Suy giảm tài nguyên sinh vật: Tình hình suy giảm số lượng loài sinh vật ở nước ta năm 2021 Tiêu chí/Loài Thú Chim Cá Bò sát Lưỡng cư Đã biết (loài) 348 869 2 041 384 221 Đang giảm (loài) 114 404 228 54 135 Khai thác đá vôi quá mức Đất ngập nước (Thái Thuy, Thái Bình) Chỉ trong vòng 2 thập niên, ít nhất 10 loài động vật đã vĩnh viễn biến mất  khỏi các khu rừng và sông suối của đất nước ta Tàn phá thiên nhiên – Những cánh rừng đang dần mất đi https://www.youtube.com/watch?v=4eRoW9UsKsg https://www.youtube.com/watch?v=BT8bL1iiXD8 - Sự suy giảm tài nguyên nước: Cạn kiệt, khan hiếm nước diễn ra ở nhiều nơi Nguồn nước ngầm bị suy giảm và ô nhiễm nghiêm trọng https://www.youtube.com/watch?v=EQ0vH6YdCv4 https://www.youtube.com/watch?v=576Or_7HQTg - Sự suy giảm tài nguyên đất: Đất bị rửa trôi, xói mòn nặng https://www.youtube.com/watch?v=xGDBQmtbUkU Tư liệu 2: Giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên nước ta: https://www.youtube.com/watch?v=UjyqHk1eLPA https://www.youtube.com/watch?v=X98BhBi5FCU Tư liệu 3: Video hướng dẫn thí nghiệm suy thoái đất: https://youtu.be/_B64jfdf3Xw?si=xFmAqFIR5SQ6vP5d https://youtu.be/ZNJe6hrdL3M?si=2HdQ0Foh6UnZtJn&t=330   BẢNG 1: SỬ DỤNG HỢP LÍ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN Suy giảm  tài nguyên Hiện trạng Nguyên nhân Giải pháp Sinh vật - Hệ sinh thái tự nhiên: đang giảm dần về quy mô, chất lượng (rừng, đất ngập nước, núi đá vôi,…). - Số lượng loài sinh vật, thành phần loài:  + Giảm, nhiều loài có tên trong danh sách bị đe dọa, tuyệt chủng, nguy cấp cần được bảo vệ.  + Mất tính đa dạng di truyền, nguồn gen quý.  - Tác động của con người, làm thu hẹp diện tích rừng tự nhiên, suy giảm tính đa dạng của sinh vật. - Sự khai thác quá mức và tình trạng ô nhiễm môi trường nước. - Biến đổi khí hậu, thiên tai. - Hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách để quản lí chặt chẽ, nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên. - Khai thác, sử dụng tiết kiệm, hợp lí tài nguyên, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đời sống nhân dân. - Bảo vệ, phát triển, nâng cao chất lượng rừng. - Tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của người dân, huy động lượng lượng xã hội tham gia bảo vệ, sử dụng hợp lí tài nguyên. Nước - Tình trạng sử dụng nước: cạn kiệt, khan hiếm nước diễn ra ở nhiều nơi. - Chất lượng nước: nước mặt và nước ngầm bị suy giảm. - Mực nước sông: hạ thấp mực nước sông tại một số hạ lưu và lưu vực sông.  - Trữ lượng tiềm năng nước dưới đất: hạ thấp mực nước ngầm ở các khu vực khai thác nước dưới đất quy mô lớn. - Phát triển kinh tế - xã hội, gia tăng dân số. - Nhu cầu nước cho sản xuất, sinh hoạt tăng cao. - Tình trạng khô hạn. Đất - Đất chưa sử dụng: chiếm tỉ lệ cao. - Đất đang sử dụng: + Bị rửa trôi, xói mòn, bạc màu, suy kiệt chất dinh dưỡng, ngập úng, nhiễm mặn, hoang hóa, ô nhiễm,… + Đất suy thoái chiếm 4%; đất có dấu hiệu suy thoái chiếm 7,3%, đất có nguy cơ suy thoái chiếm 20.3% (tổng diện tích tự nhiên).  - Khai thác tài nguyên thiếu hợp lí: khai thác rừng, sử dụng hợp chất hóa học trong canh tác. - Thiên tai: bão, lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn.    Những vấn đề còn thắc mắc cần được giải thích: ………………………………………   PHIẾU ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM PHIẾU ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM INFOGRAPHIC Nhóm đánh giá:…………………………………………                           Lớp:………… Nhóm được đánh giá:………………………………….. Tiêu chí Mô tả Điểm tối đa Điểm nhóm …….. Nội dung Đầy đủ, chính xác, logic; câu chữ súc tích.  2   Có sự chọn lọc thông tin, câu chữ súc tích, không có lỗi chính tả. 1   Số liệu, biểu đồ, hình ảnh đa dạng, phù hợp với nội dung.  1   Hình thức Bố cục hợp lí; màu sắc hài hòa, bắt mắt.  2   Kiểu chữ và cỡ chữ dễ đọc; có biểu tượng minh họa. 1   Ý tưởng thiết kế, sáng tác độc đáo. 1   Báo cáo Giọng nói to, lưu loát; trình bày dễ hiểu; phong thái tự tin.  1   Giải đáp thắc mắc, trả lời đầy đủ các câu hỏi được đặt ra 1   Tổng điểm 10       PHIẾU ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM VIDEO Nhóm đánh giá:…………………………………………                           Lớp:………… Nhóm được đánh giá:………………………………….. Tiêu chí Mô tả Điểm tối đa Điểm nhóm …….. Nội dung Đầy đủ, chính xác, logic; câu chữ súc tích.  2   Số liệu biểu đồ, hình ảnh đa dạng, phù hợp với nội dung.  1   Thời lượng video từ 3 – 5 phút. 1   Hình thức Chất lượng video rõ nét, sống động; hiệu ứng chuyển động phù hợp. 2   Kiểu chữ và chữ hợp lí, dễ đọc; không có lỗi chính tả. 1   Âm lượng vừa nghe; tốc độ trình chiếu vừa phải, phù hợp với hình ảnh, nội dung.  1   Báo cáo Giọng nói to, lưu loát; trình bày dễ hiểu; phong thái tự tin.  1   Giải đáp thắc mắc, trả lời đầy đủ các câu hỏi được đặt ra 1   Tổng điểm 10       PHIẾU ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM POWERPOINT VÀ THÍ NGHIỆM Nhóm đánh giá:…………………………………………                           Lớp:………… Nhóm được đánh giá:………………………………….. Tiêu chí Mô tả Điểm tối đa Điểm nhóm …….. Nội dung Đầy đủ, chính xác, logic; câu chữ súc tích. 2   Số liệu biểu đồ, hình ảnh đa dạng, phù hợp với nội dung. 1   Hình thức Kiểu chữ và chữ hợp lí, dễ đọc; không có lỗi chính tả, không lỗi font. 2   Màu sắc hài hòa, bắt mắt; hiệu ứng chuyển động phù hợp.  1   Thí nghiệm được mô phỏng trực quan, cụ thể.  1   Báo cáo Giọng nói to, lưu loát; trình bày dễ hiểu; phong thái tự tin.  1   Giải đáp thắc mắc, trả lời đầy đủ các câu hỏi được đặt ra 1   Tổng điểm 10

Hoạt động 2. Tìm hiểu bảo vệ môi trường ở nước ta

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- Chứng minh và giải thích được hiện trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam. 

- Nêu được các giải pháp bảo vệ môi trường. 

b. Nội dung: GV yêu cầu HS thảo luận nhóm, khai thác mục Ô cửa tri thức, thông tin mục II.1, 2 SGK tr.25 – 27 và trả lời câu hỏi:

- Chứng minh và giải thích hiện trạng ô nhiễm môi trường ở nước ta hiện nay.

- Nêu những giải pháp hạn chế ô nhiễm và bảo vệ môi trường ở nước ta.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về hiện trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam; các giải pháp bảo vệ môi trường. 

d. Tổ chức thực hiện: