Nêu được khái niệm về alkene và alkyne, công thức chung của alkene, alkyne; đặc điểm liên kết, hình dạng phân tử của ethylene và acetylene
Gọi được tên một số alkene, alkyne đơn giản (C2 – C5), tên thông thường của một vài alkene, alkyne thường gặp
Nêu được khái niệm và xác định được đồng phân hình học (cis, trans) trong một số trường hợp đơn giản
Nêu được các đặc điểm về tính chất vật lí (nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi, tỉ khối, khả năng hòa tan trong nước) của một số alkene, alkyne
Trình bày được các tính chất hóa học của alkene, alkyne: phản ứng cộng hydrogen, cộng halogen (bromine); cộng hydrogen halide (HBr) và cộng nước; quy tắc Markovnikov (Mắc-cốp-nhi-cốp); phản ứng trùng hợp của alkene; phản ứng của alk-1-yne với dung dịch AgNO₃ trong NH₃; phản ứng oxi hóa (phản ứng làm mất màu thuốc tím của alkene, phản ứng cháy của alkene và alkyne)
Thực hiện được các thí nghiệm điều chế và thử tính chất của ethylene và acetylene (phản ứng cháy, phản ứng với nước bromine, phản ứng làm mất màu thuốc tím); mô tả được các hiện tượng thí nghiệm và giải thích được tính chất hóa học của alkene và alkyne
Trình bày được các ứng dụng của các alkene và acetylene trong thực tiễn; phương pháp điều chế alkene, acetylene trong phòng thí nghiệm (phản ứng dehydrate hóa alcohol điều chế alkene, điều chế acetylene từ calcium carbide) và trong công nghiệp (phản ứng cracking điều chế alkene, điều chế acetylene từ methane)

Năng lực

Năng lực chung:

Năng lực tự chủ và tự học: Chủ động, tích cực tìm hiểu về các loại hydrocarbon không no đơn giản nhưng phổ biến trong đời sống
Năng lực giao tiếp và hợp tác: Hoạt động nhóm và cặp đôi một cách hiệu quả theo đúng yêu cầu của GV, đảm bảo các thành viên trong nhóm đều được tham gia và trình bày báo cáo.
Giải quyết vấn đề và sáng tạo: Thảo luận với các thành viên trong nhóm nhằm giải quyết các vấn đề trong bài học để hoàn thành nhiệm vụ học tập

Năng lực hóa học:

Năng lực nhận thức hóa học: Nêu được khái niệm, công thức chung của alkene và alkyne, đặc điểm liên kết, hình dạng phân tử của ethylene và acetylene; Gọi được tên một số alkenel alkyne đơn giản, tên thông thường một vài alkene, alkyne thường gặp; khái niệm và xác định đồng phân hình học của một số alkene đơn giản; đặc điểm về tính chất vật lí (nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi, tỉ khối, khả năng hòa tan trong nước) của một số alkene, alkyne; các tính chất hóa học của alkene, alkyne
Năng lực tìm hiểu tự nhiên dưới góc độ hóa học: Thực hiện được các thí nghiệm điều chế và thử tính chất của ethylene và acetylene (phản ứng cháy, phản ứng với nước bromine, phản ứng làm mất màu thuốc tím); mô tả được các hiện tượng thí nghiệm và giải thích được tính chất hóa học của alkene và alkyne
Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Trình bày được phương pháp điều chế alkene, acetylene trong phòng thí nghiệm (phản ứng dehydrate alcohol điều chế alkene, từ calcium carbide) và trong công nghiệp (phản ứng cracking điều chế alkene, điều chế acetylene từ methane)

Phẩm chất

Tham gia tích cực hoạt động nhóm phù hợp với khả năng của bản thân.
Cẩn thận, trung thực và thực hiện các yêu cầu trong bài học.
Có niềm say mê, hứng thú với việc khám phá và học tập khoa học tự nhiên.

THIẾT BỊ DẠY HỌC
Đối với giáo viên

SGK, SGV, SBT.
Tranh ảnh, video thí nghiệm liên quan đến bài học (nếu cần).

Đối với học sinh

SGK, SBT.
Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học và dụng cụ học tập (nếu cần) theo yêu cầu của GV.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú cho học sinh và từng bước làm quen bài học.
Nội dung: GV trình bày vấn đề, HS suy nghĩ và trả lời câu hỏi.
Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS theo ý kiến cá nhân.
Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV đặt vấn đề:

Cho các hydrocarbon sau: enthane (CH₃-CH₃), ethene (CH₂=CH₂) và ethyne (CH CH). Trong các chất trên, chất nào là hydrocarbon no, chất nào là hydrocarbon không no

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS lắng nghe câu hỏi, suy nghĩ, thảo luận trả lời câu hỏi phần khởi động.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS đưa ra những nhận định ban đầu.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV đánh giá câu trả lời của HS, trên cơ sở đó dẫn dắt HS vào bài học: Sự ra đời của hóa học alkene khoảng giữa thế kỉ XX là một dấu mốc quan trọng tạo nên bước đột phá cho sự phát triển mạnh mẽ của công nghiệp hóa học hữu cơ. Vậy, alkene, alkyne có vai trò quan trọng thế nào trong hóa học nói chung và hòa học hữu cơ nói riêng? Sau khi học bài học hôm nay chúng ta sẽ trả lời được vấn đề trên. Chúng ta cùng vào bài học hôm nay – Bài 13: Hydrocarbon không no

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm, hydrocarbon không no, alkene và alkyne

Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nêu được khái niệm về alkene và alkyne, công thức chung của alkene, alkyne; đặc điểm liên kết, hình dạng phân tử của ethylene và acetylene.
Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc hiểu mục I.1 SGK trang 81 – 82; Trả lời Câu hỏi 1 SGK trang 82.
Sản phẩm học tập: Khái niệm, công thức chung alkene và alkyne; Câu trả lời cho Câu hỏi 1 SGK trang 82.
Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV viết các CTCT của ethene (CH₂=CH₂) và ethyne (CH CH), yêu cầu HS quan sát công thức kết hợp với tìm hiểu thông tin mục I.1 SGK trang 81 – 82 rồi nêu các khái niệm:

+ Hydrocarbon không no

+ Alkene

+ Alkyne

- GV cho HS quan sát Bảng 13.1 về CTCT của ethene, ethyne và một số đồng đẳng của chúng. GV yêu cầu HS thảo luận khái quát công thức tổng quát của alkene và alkyne.

- GV yêu cầu HS thảo luận trả lời Câu hỏi 1 SGK trang 82:

Cho công thức cấu tạo của các chất dưới đây

(1)

(3)

(2)

(4)

a) Viết công thức phân tử của các chất trên

b) Cho biết trong các chất trên, chất nào là hydrocarbon không no, chất nào là alkene, chất nào là alkyne.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS tìm hiểu mục I.1 SGK trang 81 – 82; Trả lời Câu hỏi 1 SGK trang 82.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Đại diện báo cáo kết quả thảo luận; Câu trả lời cho Câu hỏi 1 SGK trang 82

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đánh giá, nhận xét, tổng kết về khái niệm alkene, alkyne

I. Khái niệm, đồng phân và danh pháp

1. Khái niệm

- Hydrocarbon không no là những hydrocarbon mà trong phân tử cả chúng có liên kết đôi (C=C) hoặc liên kết ba (C C) hoặc cả hai loại liên kết đó

- Alkene là hydrocarbon không no, mạch hở, có một liên kết đôi (C=C) trong phân tử, có công thức chung là C_nH_2n (n 2)

- Alkyne là hydrocarbon không no, mạch hở, có một liên kết ba (C C) trong phân tử, có công thức chung là C_nH_2n-2 (n 2)

Trả lời Câu hỏi 1 SGK trang 82:

a) Công thức phân tử các chất:

(1) C₅H₁₀; (2) C₅H₈; (3) C₅H₁₀; (4) C₅H₈

b) Chất là hydrocarbon không no: (2); (3); (4)

Chất là alkene: (3)

Chất là alkyne: (4)

Hoạt động 2: Tìm hiểu đồng phân của alkene, alkyne

Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nêu được khái niệm và xác định đồng phân hình học (cis, trans) trong một số trường hợp đơn giản.
Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc hiểu mục I.2 SGK trang 82 – 83, trả lời Câu hỏi 2, 3 SGK trang 82.
Sản phẩm học tập: HS xác định được các alkene có đồng phân hình học; Câu trả lời về Câu hỏi 2, 3 SGK trang 82.
Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV hướng dẫn HS viết CTCT của các chất C₄H₈ và C₄H₆. GV dịch chuyển liên kết đôi và ba đến các vị trí khác nhau trong mỗi mạch carbon:

+) C₄H₈:

CH₂=CHCH₂CH₃

CH₃CH=CHCH₃

+) C₄H₆:

CH CCH₂CH₃

CH₃C CCH₃

- GV yêu cầu HS: So sánh đặc điểm liên kết và mạch carbon của phân tử các chất, rút ra nhận xét về các đồng phân cấu tạo của alkene và alkyne

- GV cho HS quan sát Hình 13.3 kết hợp với nghiên cứu mục I.2 SGK trang 82. GV yêu cầu HS rút ra khái niệm đồng phân hình học của alkene.

- GV yêu cầu HS thảo luận trả lời Câu hỏi 2, 3 SGK trang 82:

2. Viết công thức cấu tạo của các alkene có công thức phân tử C₄H₈. Trong các chất này, những chất nào là đồng phân mạch carbon, những chất nào là đồng phân vị trí liên kết đôi của nhau?

3. Viết công thức cấu tạo dạng đầy đủ và chỉ rõ đồng phân cis-, trans- (nếu có) của mỗi chất sau.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thảo luận tìm hiểu đồng phân của alkene và alkyne, trả lời Câu hỏi 2, 3 SGK trang 82.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Đại diện HS trình bày kết quả thảo luận, câu trả lời Câu hỏi 2, 3 SGK trang 82.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức về đồng phân của alkene và alkyne.

2. Đồng phân

- Alkene và alkyne có đồng phân cấu tạo gồm đồng phân về vị trí của liên kết bội và đồng phân về mạch carbon

- Alkene có đồng phân hình học khi mỗi nguyên tử carbon ở liên kết đôi liên kết với các nguyên tử/nhóm nguyên tử khác nhau.

- Đồng phân cis- có mạch chính nằm về một phía của liên kết đôi.

- Đồng phân trans- có mạch chính nằm về hai phía khác nhau của liên kết đôi.

Trả lời Câu hỏi 2, 3 SGK trang 82:

2. Công thức cấu tạo của các alkene có công thức phân tử C₄H₈:

CH₂=CHCH₂CH₃ (1)

CH₃CH=CHCH₃ (2)

(3)

- Các chất có đồng phân mạch carbon: (1) và (3); (2) và (3)

- Các chất là đồng phân vị trí liên kết đôi: (1) và (2)

c) (đồng phân cis-)

(đồng phân trans-)

Hoạt động 3: Tìm hiểu về cách gọi tên alkene, alkyne

Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS gọi được tên một số alkene, alkyne đơn giản (C2 – C5), tên thông thường của một vài alkene, alkyne thường gặp.
Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc mục I.3 SGK, thực hiện các nhiệm vụ được giao.
Sản phẩm học tập: HS gọi được tên một số alkene, alkyne mạch nhánh phân tử có không quá 5 nguyên tử carbon.
Tổ chức hoạt động:

Trên chỉ là 1 phần của giáo án. Giáo án khi tải về có đầy đủ nội dung của bài. Đủ nội dung của học kì I + học kì II