Giáo án Kinh tế pháp luật 12 Cánh diều bài 16: Công pháp quốc tế về dân cư, lãnh thổ và biên giới quốc gia, Luật Biển quốc tế

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 4 nhóm.

- GV yêu cầu HS đọc các thông tin trong SGK tr.115 - 116 và thực hiện nhiệm vụ:

a) Thành phần dân cư của một nước bao gồm những bộ phận nào?

b) Theo em, công dân nước sở tại và người nước ngoài có chế độ pháp lí giống và khác nhau như thế nào?

c) Những người nào là đối tượng được hưởng chế độ đối xử đặc biệt? Chế độ đối xử này khác với hai chế độ trên như thế nào?

- GV hướng dẫn HS đọc mục Em có biết để mở rộng kiến thức, hiểu đầy đủ hơn về nội dung công pháp quốc tế về dân cư. 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc theo cặp sau đó trao đổi, thảo luận với nhóm để trả lời câu hỏi.

- HS rút ra kết luận về quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe của công dân theo hướng dẫn của GV.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm báo cáo kết quả thảo luận:

a) Thành phần dân cư của mỗi nước bao gồm hai bộ phận cơ bản là công dân của quốc gia nước sở tại và người nước ngoài; ngoài ra, ở các nước còn có người không có quốc tịch. 

b) Chế độ pháp lí của công dân nước sở tại và người nước ngoài: 

+ Giống nhau: Người nước ngoài được hưởng các quyền về dân sự, kinh tế, văn hoá cơ bản như công dân nước sở tại.

+ Khác nhau: Người nước ngoài bị hạn chế một số quyền về chính trị như quyền bầu cử, ứng cử,... và không phải thực hiện một số nghĩa vụ như nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc,...

c) Đối tượng được hưởng chế độ đối xử đặc biệt là viên chức các cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự và nhân viên các tổ chức quốc tế ở nước sở tại. Chế độ đối xử đặc biệt khác với các chế độ khác: Đây là chế độ đối xử mà tất cả người nước ngoài và thậm chí công dân nước sở tại cũng không được hưởng.

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, học tập

- GV nhận xét, đánh giá quá trình HS thực hiện nhiệm vụ.

- GV đưa ra kết luận.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Công pháp quốc tế về dân cư

- Dân cư:

+ Là tổng hợp những người sinh sống, cư trú trên lãnh thổ của một quốc gia;

+ Chịu sự điều chỉnh của pháp luật quốc gia đó. 

- Thành phần dân cư của mỗi quốc gia bao gồm hai bộ phận cơ bản:

+ Công dân của quốc gia sở tại;

+ Người nước ngoài;

 + Ngoài ra, ở các nước còn có người không quốc tịch.

- Công dân của quốc gia:

+ Là những người mang quốc tịch của quốc gia sở tại, chiếm đại bộ phận dân cư của quốc gia. 

+ Có đầy đủ quyền và nghĩa vụ công dân theo quy định của pháp luật quốc gia, được Nhà nước bảo hộ khi công tác, học tập, lao động và sinh sống ở nước ngoài.

- Người nước ngoài:

+ Là những người không mang quốc tịch của quốc gia nơi họ đang cư trú;

+ Bao gồm: người có một quốc tịch nước ngoài và người có hai hoặc nhiều quốc tịch. 

+ Người nước ngoài chịu sự điều chỉnh của cả hệ thống pháp luật quốc gia sở tại nơi họ công tác, học tập, lao động, sinh sống. 

+ Ở nước sở tại, người nước ngoài được hưởng chế độ đối xử quốc gia và chế độ đối xử tối huệ quốc khi tham gia hoạt động thương mại, hàng hải. 

+ Ngoài ra, người nước ngoài là viên chức ngoại giao, lãnh sự làm việc trong Cơ quan đại diện ngoại giao và Cơ quan lãnh sự nước ngoài và trong các tổ chức quốc tế ở nước sở tại còn được hưởng chế độ đối xử đặc biệt.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc theo 4 nhóm, đọc thông tin trong SGK tr.117 - 118 và trả lời các câu hỏi:

Từ các thông tin trên

a) Em hãy cho biết biên giới quốc gia được hình thành trên cơ sở nào.

b) Em hiểu thế nào là lãnh thổ và biên giới quốc gia?

Hình 1. Sông Ka Long trên biên giới 

Việt Nam - Trung Quốc

Hình 2. Cột mốc biên giới Việt Nam - Lào

- GV mở rộng kiến thức, hướng dẫn HS đọc mục Em có biết để tìm hiểu thêm về Luật Biên giới quốc gia năm 2003. 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc theo cặp sau đó trao đổi, thảo luận với nhóm để trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm báo cáo kết quả thảo luận:

a) Biên giới quốc gia được hình thành trên cơ sở điều ước quốc tế do các nước có chung đường biên giới thỏa thuận, xác định và quy định trong các điều ước quốc tế về biên giới (hiệp định, hiệp ước, công ước,...).

b) (DKSP).

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, học tập

- GV nhận xét, đánh giá quá trình HS thực hiện nhiệm vụ.

- GV đưa ra kết luận.

- GV chuyển sang nội dung tiếp theo.

2. Lãnh thổ và biên giới quốc gia

- Lãnh thổ quốc gia:

+ Là một phần của Trái Đất, bao gồm vùng đất, vùng nước, vùng trời và vùng lòng đất;

+ Thuộc chủ quyền hoàn toàn, riêng biệt hoặc tuyệt đối của một quốc gia.

• Vùng đất bao gồm đất lục địa và đất của các đảo của quốc gia.

• Vùng nước là toàn bộ phần nước nằm phía trong đường biên giới của quốc gia trên biển, gồm vùng nước nội thuỷ và vùng nước lãnh hải.

• Vùng trời là khoảng không gian bao trùm lên vùng đất, vùng nước của quốc gia.

• Vùng lòng đất là phần đất nằm dưới vùng đất, vùng nước của quốc gia. 

- Biên giới quốc gia:

+ Là ranh giới phân định lãnh thổ quốc gia này với lãnh thổ của quốc gia khác hoặc với các vùng mà quốc gia có chủ quyền trên biển, gồm biên giới trên bộ, biên giới trên biển, biên giới trên không và biên giới lòng đất. 

+ Biên giới quốc gia được xác định bằng điều ước quốc tế mà quốc gia kí kết, tham gia hoặc do pháp luật quốc gia quy định.

• Biên giới trên bộ là đường biên giới được hoạch định và đánh dấu trên thực địa bằng hệ thống cột mốc quốc gia.

• Biên giới trên biển được hoạch định và đánh dấu bằng các toạ độ trên hải đồ, là ranh giới ngoài lãnh hải hoặc ranh giới ngoài của các vùng biển đối diện hay kề cận với quốc gia khác.

• Biên giới trên không và biên giới lòng đất được pháp luật quốc tế thừa nhận chung dưới dạng tập quán quốc tế trên cơ sở của đường biên giới trên bộ, trên biển.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về nội thuỷ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 4 nhóm.

- GV yêu cầu các nhóm đọc thông tin SGK tr.119  để thảo luận, thực hiện nhiệm vụ:

+ Em hiểu thế nào là nội thuỷ?

+ Quốc gia ven biển và các quốc gia khác có quyền và nghĩa vụ gì trong nội thuỷ?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc theo cặp sau đó trao đổi, thảo luận với nhóm để trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm báo cáo kết quả thảo luận (DKSP).

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, học tập

- GV nhận xét, đánh giá quá trình HS thực hiện nhiệm vụ.

- GV đưa ra kết luận.

- GV chuyển sang nội dung tiếp theo.

3. Các vùng biển thuộc chủ quyền của quốc gia

a. Nội thuỷ

- Nội thuỷ là vùng nước nằm phía trong đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải và giáp bờ biển.

- Trong nội thuỷ, quốc gia ven biển thực hiện chủ quyền hoàn toàn, tuyệt đối và đầy đủ. Chủ quyền này bao trùm lên cả vùng trời bên trên, vùng đáy biển và lòng đất dưới đáy biển bên dưới vùng nước nội thuỷ. 

+ Tàu thuyền nhà nước phi thương mại và tàu quân sự nước ngoài ra vào nội thuỷ phải xin phép quốc gia ven biển. 

+ Tàu thuyền thương mại nước ngoài vào các cảng biển quốc tế trên cơ sở nguyên tắc tự do thông thương và có đi có lại.

+ Khi hoạt động trong nội thuỷ, tàu thuyền nước ngoài phải tuân theo pháp luật của quốc gia ven biển. 

+ Quốc gia ven biển thực hiện quyền tài phán đối với tàu thuyền nước ngoài thực hiện hành vi vi phạm pháp luật trong nội thuỷ của mình (trừ tàu thuyền nhà nước phi thương mại và tàu quân sự nước ngoài).

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu về lãnh hải

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 4 nhóm.

- GV yêu cầu các nhóm đọc tình huống, thông tin SGK tr.121 - 122 để thảo luận, thực hiện nhiệm vụ:

+ Thế nào là lãnh hải của quốc gia ven biển?

a) Trong tình huống trên, theo em hành vi của tàu X dừng lại và chuyển xăng dầu buôn lậu trong lãnh hải nước P có phù hợp với Công ước về Luật Biển hay không? Cảnh sát biển nước P có thẩm quyền tài phán đối với tàu X của nước Y không? Vì sao? 

b) Em biết những quyền và nghĩa vụ nào của quốc gia ven biển và các quốc gia khác?

- GV hướng dẫn thêm HS đọc mục Em cần biết tr.122 SGK để mở rộng kiến thức, hiểu đầy đủ hơn về chủ quyền quốc gia trong lãnh hải theo Công ước Luật Biển năm 1982 và Luật Biển Việt Nam về chế độ pháp lí của lãnh hải.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc theo cặp sau đó trao đổi, thảo luận với nhóm để trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm báo cáo kết quả thảo luận:

+ DKSP.

a. Hành vi của tàu X không phù hợp với Công ước về Luật Biển. Theo Điều 19 của Công ước, việc đi qua của một tàu thuyền nước ngoài bị coi như phương hại đến hoà bình, trật tự hay an ninh của quốc gia ven biển, nếu như ở trong lãnh hải, tàu thuyền này tiến hành một trong bất kì hoạt động nào sau đây, bao gồm “Xếp hoặc dỡ hàng hoá, tiền bạc hay đưa người lên xuống tàu trái với các luật và quy định về hải quan, thuế khóa, y tế hoặc nhập cư của quốc gia ven biển”. Trong trường hợp này, tàu X đã dừng lại và chuyển xăng dầu buôn lậu, vi phạm pháp luật của nước P. Do đó, cảnh sát biển nước P có thẩm quyền tài phán đối với tàu X của nước Y.

b. DKSP.

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, học tập

- GV nhận xét, đánh giá quá trình HS thực hiện nhiệm vụ.

- GV đưa ra kết luận.

- GV chuyển sang nội dung tiếp theo.

b. Lãnh hải

- Lãnh hải là vùng biển nằm phía ngoài và tiếp liền nội thuỷ, có chiều rộng không vượt quá 12 hải lí tính từ đường cơ sở ra phía biển. 

- Ranh giới trong của lãnh hải:

+ Là đường cơ sở và ranh giới ngoài là đường biên giới của quốc gia trên biển. 

+ Đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải của quốc gia ven biển gồm: đường cơ sở thông thường và đường cơ sở thẳng.

- Quốc gia ven biển có chủ quyền đầy đủ và toàn vẹn đối với lãnh hải, vùng trời bên trên, đáy biển và lòng đất dưới đáy biển của lãnh hải phù hợp với Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển. 

- Tàu thuyền nước ngoài được quyền qua lại vô hại (không phải xin phép) trong lãnh hải, nhưng phải tôn trọng hoà bình, độc lập, chủ quyền và pháp luật của quốc gia ven biển.

- Trong lãnh hải, quốc gia ven biển thực hiện quyền tài phán đối với tàu thuyền thương mại nước ngoài có hành vi vi phạm pháp luật quốc gia mình, phù hợp với Luật Biển quốc tế.