Trình bày được cách bố trí và tiến hành thí nghiệm của Morgan, từ đó phát biểu được khái niệm liên kết gene.
Phân tích được cơ sở tế bào học và ý nghĩa của liên kết gene.
Trình bày được thí nghiệm của Morgan, từ đó phát biểu được khái niệm hoán vị gene.
Phân tích được cơ sở tế bào học và ý nghĩa của hoán vị gene.
Nêu được ý nghĩa của việc lập bản đồ di truyền.
Nêu được quan điểm của Mendel và Morgan về tính quy luật của hiện tượng di truyền.

2. Năng lực

Năng lực chung:

Năng lực tự chủ và tự học: Rèn luyện và phát triển được năng lực tự học: tự giác và chủ động tìm tòi kiến thức của bài học, kiến thức liên quan, đọc thông tin và quan sát phân tích các Hình 11.1 – 11.3, trả lời các câu hỏi trong SGK và hoàn thiện các nội dung được phân công.
Năng lực giao tiếp và hợp tác:
Rèn luyện và phát triển được năng lực diễn đạt bằng văn bản (qua việc ghi tóm tắt các ý chính đã đọc được trong SGK), bằng lời nói (qua việc trình bày những gì đã lĩnh hội được hoặc bằng giải thích, thuyết minh sơ đồ/slide trước tổ, nhóm hoặc trước lớp).
Rèn được các kĩ năng giao tiếp giữa các thành viên trong nhóm, giao tiếp với GV; biến phân công công việc hợp lí thông qua thảo luận tổ, nhóm.
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo:
- Đưa ra được mô hình minh họa hoặc sơ đồ tư duy để thuyết trình cho nội dung mình được phân công chuẩn bị.
- Đề xuất được phương pháp lai giống cây trồng thu được năng suất cao (có biến dị tổ hợp tốt).

Năng lực sinh học:

Năng lực nhận thức sinh học:
- Phát biểu được khái niệm liên kết gene và hoán vị gene.
- Phân tích được cơ sở tế bào học và ý nghĩa của liên kết gene và hoán vị gene.
- Trình bày khái niệm bản đồ di truyền và ý nghĩa của việc lập bản đồ di truyền.
- Nêu được quan điểm của Mendel và Morgan về tính quy luật của hiện tượng di truyền.
Năng lực tìm hiểu thế giới sống: Trình bày được cách bố trí; cách tiến hành thí nghiệm và giải thích thí nghiệm phát hiện ra liên kết gene và hoán vị gene của Morgan.
Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học:
- Từ thí nghiệm của Morgan, có thể thiết kế thí nghiệm trên đối tượng sinh vật nhất định.
- Vận dụng quy luật liên kết gene và hoán vị gene có thể dự đoán được quy luật di truyền chi phối hai tính trạng; vẽ sơ đồ NST thể hiện các locus gene trên NST.

3. Phẩm chất

Chăm chỉ: rèn luyện đức tính kiên trì, tự học tập, tự tìm tòi, khám phá, sáng tạo, kiên trì vượt qua khó khăn trong mỗi bài học và các dự án nghiên cứu khoa học.
Trung thực: rèn ý thức tổ chức kỉ luật bản thân và kỉ luật nhóm, tuân thủ theo sự hướng dẫn của GV; trung thực trong báo cáo kết quả nghiên cứu.
Trách nhiệm: báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ của cá nhân, nhóm; biết lắng nghe, chia sẻ và học tập lẫn nhau.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

SGK, SGV, kế hoạch bài dạy môn Sinh học 12 - Kết nối tri thức.
Sơ đồ minh họa cho các Hình 11.1 - 11.3 SGK/hình ảnh đặc điểm sinh học của ruồi giấm, hình ảnh về các cặp tính trạng tương phản của ruồi giấm mà Morgan đã sử dụng trong thí nghiệm.
Giấy A0, bút lông nhiều màu, phấn màu.

2. Đối với học sinh

SGK, SBT Sinh học 12 - Kết nối tri thức.
Đọc trước SGK, phân công nhiệm vụ cho từng thành viên trong nhóm chuẩn bị trước nội dung mình đảm nhiệm.
Sưu tầm thêm ngoài SGK các tư liệu về thí nghiệm trên ruồi giấm để phát hiện ra liên kết gene

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Xác định được các vấn đề cần giải quyết và nhu cầu muốn tìm hiểu về hiện tượng di truyền liên kết gene và hoán vị gene.

b. Nội dung: GV dẫn dắt, đặt vấn đề; HS vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề.

c. Sản phẩm học tập:

- Câu trả lời của HS.

- Tâm thế hứng khởi, sẵn sàng, mong muốn khám phá kiến thức mới của HS.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV đặt vấn đề: Vào năm 1905, W. Bateson, E. R. Saunders và R. C. Punnett khi nghiên cứu hai tính trạng tương phản trên cây đậu ngọt (màu hoa tím/đỏ và hình dạng hạt phấn dài/tròn) đã thu nhận kết quả phân li kiểu hình ở thế hệ F₂ khác với tỉ lệ 9 : 3 : 3 : 1 theo quy luật phân li độc lập của Mendel, trong đó chia ra hai nhóm kiểu hình (nhóm kiểu hình giống bố mẹ chiếm ưu thế và nhóm kiểu hình khác bố mẹ chiếm phần nhỏ). Các nhà khoa học vào thời điểm đó đã không giải thích được cơ chế di truyền chi phối.

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Điều gì đã dẫn tới hiện tượng di truyền khác biệt này?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, định hướng HS đến kiến thức về liên kết gene và hiện tượng trao đổi chéo giữa các chromatid trong quá trình giảm phân I đã học ở các lớp dưới.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS xung phong trả lời câu hỏi.

- GV mời HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV ghi nhận các câu trả lời của HS, không chốt đáp án.

- GV dẫn dắt gợi mở cho HS: Theo quy luật phân li độc lập, kết quả thu được có tỉ lệ kiểu hình là 9 : 3 : 3 : 1, tuy nhiên trong một số trường hợp, ví dụ như thí nghiệm của W. Bateson, E. R. Saunders và R. C. Punnett. Vậy điều gì đã dẫn tới hiện tượng di truyền khác biệt đó? Để có câu trả lời chính xác và đầy đủ nhất, chúng ta cùng vào - Bài 11. Liên kết gene và hoán vị gene.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về liên kết gene

a. Mục tiêu:

- Trình bày được cách bố trí và tiến hành thí nghiệm của Morgan, từ đó phát biểu được khái niệm liên kết gene.

- Phân tích được cơ sở tế bào học và ý nghĩa của liên kết gene.

b. Nội dung: GV đặt vấn đề, nêu nhiệm vụ; HS đọc thông tin mục I, quan sát Hình 11.1 SGK tr.54 - 55 và tìm hiểu:

- Cách bố trí thí nghiệm của Morgan và khái niệm liên kết gene.

- Cơ sở tế bào học và ý nghĩa của liên kết gene trong thực tiễn.

c. Sản phẩm học tập: Liên kết gene.

d. Tổ chức hoạt động:

Hoạt động 2: Tìm hiểu về hoán vị gene

a. Mục tiêu:

- Trình bày được thí nghiệm của Morgan, từ đó phát biểu được khái niệm hoán vị gene.

- Phân tích được cơ sở tế bào học và ý nghĩa của hoán vị gene.

b. Nội dung: GV nêu nhiệm vụ; HS đọc thông tin mục II, quan sát Hình 11.2, 11.3 SGK tr.56 - 57 và tìm hiểu về

- Cách bố trí thí nghiệm của Morgan và khái niệm hoán vị gene.

- Cơ sở tế bào học và ý nghĩa của hoán vị gene trong thực tiễn.

c. Sản phẩm học tập: Hoán vị gene.

d. Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu thí nghiệm về hoán vị gene của Morgan

- GV trình bày thí nghiệm lai phân tích ở ruồi giấm cái F₁ để HS nhận thấy sự khác biệt so với kết quả của liên kết gene.

- Dựa vào kết quả phép lai, GV sử dụng kĩ thuật Think - Pair - Share, thảo luận trả lời câu hỏi sau: Nguyên nhân gây ra sự khác biệt của phép lai này so với phép lai trước là do ruồi cái F₁ (BV//bv) hay do ruồi đực thân đen, cánh cụt (bv//bv) hay do cả hai?

- GV dẫn dắt HS phân tích hiện tượng xảy ra ở phép lai phân tích ở con cái F₁.

- GV chiếu Hình 11.2, yêu cầu HS kết luận về hiện tượng hoán vị gene.

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm (3 - 4 HS) theo kĩ thuật khăn trải bàn, tìm hiểu cơ sở tế bào học của hoán vị gene, khái niệm, tần số hoán vị gene thông qua Hình 11.3.

………………….

II. HOÁN VỊ GENE

1. Thí nghiệm về hoán vị gene của Morgan

a) Tiến trình thí nghiệm và kết quả

- Morgan thực hiện phép lai như sau: Cho ruồi ♀ F₁ lai phân tích.

P_a: ♀ Thân xám, cánh dài (BV//bv) × ♂ Thân đen, cánh cụt (bv/bv)

F_a: 41,5% thân xám, cánh dài : 41,5% thân đen, cánh cụt : 8,5% thân xám, cánh cụt : 8,5% thân đen, cánh dài.

Giải thích:

- Ruồi đực thân đen, cánh cụt chỉ tạo ra 1 loại giao tử bv, vì vậy sự thay đổi giao tử diễn ra ở ruồi cái F₁ (BV//bv).

- Do giao tử nào của ruồi cái F₁ kết hợp với giao tử bv đều cho kiểu hình tương ứng với gene có trong giao tử đó.

=> Ruồi cái F₁ tạo ra 4 loại giao tử với tỉ lệ không bằng nhau.

Trong đó: Kiểu hình: