Giáo án ôn tập Ngữ văn 6 Chân trời sáng tạo bài 7: Thực hành tiếng việt

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS thảo luận theo bàn, nêu lại định nghĩa và ví dụ về từ đồng âm và từ đa nghĩa.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

1. Từ đồng âm

- Từ đồng âm là những từ giống nhau về âm nhưng không có sự liên quan về nghĩa.

2. Từ đa nghĩa

- Từ đa nghĩa là từ có nhiều nghĩa, trong đó có nghĩa gốc và nghĩa chuyển.

+ Nghĩa gốc là nghĩa xuất hiện trước, làm cơ sờ để hình thành các nghĩa khác.

+ Nghĩa chuyển là nghĩa được hình thành trên cơ sở nghĩa gốc.

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 1

Chọn đáp án đúng:

1. Từ và trong câu “Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt” (Dế mèn phiêu lưu kí – Tô Hoài) với từ “và” trong các câu:

a) “Em bé đã biết và cơm bằng đũa”

b) “Nhà thơ Nguyễn Khuyến quê ở làng Và”

là từ...

2. Các từ đá, bò trong các câu:

a) Con ngựa đá con ngựa đá. Con ngựa đá không đá con ngựa.

b) Con kiến bò đĩa thịt bò.

Là các từ:

3. Từ chân trong câu “Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt” (Dế mèn phiêu lưu kí – Tô Hoài) và các từ chân trong các câu sau giống hay khác nhau về nghĩa, hoặc có liên hệ gì về nghĩa?

a) Mặt Trời đã lặn xuống dưới chân núi.

b) Ở khu đất dưới chân đồi, người ta trồng nhiều ngô khoai.

c) Chân mây, mặt đất một màu xanh xanh.

d) Quả bóng lăn đến chân cột rồi dừng lại ở chân tường.

đ) Em gạch chân chữ này để đánh dấu từ mới.

e) Vần chân là vần cuối câu thơ, vần lưng ở giữa câu thơ.

4. Từ quả trong các câu sau là:

a) Quả gì mà gai chi chít?

Xin thưa rằng quả mít.

b) Quả gì mà da cưng cứng?

Xin thưa rằng quả trứng.

c) Quả gì mà lăn long lóc?

Xin thưa rằng quả bóng.

d) Quả gì mà to to nhất?

Xin thưa rằng quả đất.

(Lời bài hát)

5. Những tiếng đầu nào trong các câu sau là từ đa nghĩa?

a) Hai người sống với nhau đến đầu bạc răng long.

b) Anh ở đầu sông, em cuối sông

Uống chung dòng nước Vàm Cỏ Đông.

(Lời bài hát)

c) Đầu tường lửa lựu lập lòe đơm bông.

(Truyện Kiều)

d) Ông cha ta có câu: “Miếng trầu là đầu câu chuyện”.

đ) Mới sang năm 2021, đã có nhiều doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào Việt Nam.

e) Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi.

(Tục ngữ)

f) Bọn giặc đã phải đầu hàng.

g) Ông ta bị kẻ ác đầu độc đến chết.

6. Những tiếng đầu trong các câu:

a) Hai người sống với nhau đến đầu bạc răng long.

b) Anh ở đầu sông, em cuối sông

Uống chung dòng nước Vàm Cỏ Đông.

(Lời bài hát)

c) Đầu tường lửa lựu lập lòe đơm bông.

(Truyện Kiều)

d) Ông cha ta có câu: “Miếng trầu là đầu câu chuyện”.

e) Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi.

(Tục ngữ)

là từ đa nghĩa vì:

A. Nghĩa của chúng đều được phát triển từ một gốc chung.

B. Chúng khác nhau về nghĩa.

C. Chúng giống nhau về nghĩa.

7. Trong các câu sau đây, câu nào chứa từ “nặng” không đồng nghĩa với các từ “nặng” trong các câu khác? Khoanh vào chữ cái trước đáp án em chọn.

A. Con gà này nặng 3 cân.

B. Câu hò xa vọng, nặng tình nước non.

C. Tiếng này dấu ngã chứ không phải dấu nặng.

D. Giọng nói nghe rất nặng.

8. Xếp các câu có chứa từ “canh” trong những câu sau đây vào hai cột đã cho.

Câu 1. Người về chiếc bóng năm canh.

Câu 2. Công an đang triệt phá các canh bạc.

Câu 3. Bát canh này thật ngon.

Câu 4. Họ canh đê phòng lụt.

Câu 5. Nhân viên viện y học cổ truyền đang canh thuốc.

Các từ “canh” là từ đa nghĩa có mối liên hệ về nghĩa như thế nào?

Các từ “canh” là từ đồng âm có mối quan hệ về nghĩa với nhau không?

1

2

3

4

5

6

7

D

A

A

A

a-b-c-d-e

A

C

“canh” có nét nghĩa thời gian

“canh” có nghĩa khác

Câu 1. Người về chiếc bóng năm canh.

Câu 2. Công an đang triệt phá các canh bạc.

Câu 3. Bát canh này thật ngon.

Câu 4. Họ canh đê phòng lụt.

Câu 5. Nhân viên viện y học cổ truyền đang canh thuốc.

ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 2

1. Lần lượt giải nghĩa của các từ “bầu” trong các câu sau đây và cho biết các nghĩa đó có mối liên hệ với nhau như thế nào.

2. Giải thích nghĩa của từ “bầu” trong hai câu sau. Nghĩa của các từ này có mối liên hệ nào với nhau không và có mối liên hệ với nghĩa của các từ “bầu” trong các câu ở bài tập 1 không?

- Ông ấy trở thành bầu của đội bóng.

- Cô ấy được bầu là ca sĩ có giọng ca hay nhất.

3. Trong các câu sau đây, trường hợp nào chứa từ đa nghĩa? Vì sao?

Câu 1: Tôi nghe thấy tiếng chim hót ngoài vươn.

Câu 2: Xoài vùng này ngon có tiếng.

Câu 3: Nam làm bài hết một tiếng.

4. Trong câu: “Có thể bứt người ta ra khỏi quê hương nhưng không thể tách quê hương ra khỏi trái tim con người”, từ “trái tim” được hiểu theo nghĩa nào? Tác giả sử dụng biện pháp tu từ nào? Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ đó.

Câu

Giải nghĩa từ “bầu”

Mối liên hệ giữa các nghĩa đó

Giàn bầu vẫn trước ngõ.

Cây leo bằng tua cuốn, lá mềm rộng và có lông mịn, quả tròn, dài, hay thắt eo ở giữa dùng làm thức ăn.

Có nét nghĩa chung là nơi rộng rãi, để chứa đựng vật hay điều gì đó.

Ông ấy vui với bầu rượu túi thơ.

Đồ đựng làm bằng vỏ quả bầu tròn và to đã nạo ruột, phơi khô.

Người ta trồng cây bằng cách đánh bầu.

Khối đất bọc quanh rễ khi bứng cây lên để đem đi trồng nơi khác.

Chị ấy mang bầu.

Thai nhi.

Hai bạn đang dốc bầu tâm sự.

Một lượng nhiều (nhưng không xác định) những tình cảm, ý nghĩ, tưởng tượng như chứa đầy trong lòng.