1

H

O

P

C

H

A

T

2

B

U

C

X

A

3

U

R

E

A

4

N

H

O

M

C

H

U

C

5

C

R

B

O

N

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

* Khái niệm

- GV yêu cầu HS quan sát Hình 10.1 trong SGK, cho HS tìm hiểu khái niệm hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ

Hình 10.1. Một số hợp chất hữu cơ trong tự nhiên

- GV hướng dẫn HS trả lời CH1, CH2 SGK trang 58:

1. Đối tượng nghiên cứu của hóa học hữu cơ là gì?

2. Trong các chất sau đây, chất nào là chất hữu cơ ?

C₆H₁₂O₆, C₁₂H₂₂O₁₁, C₂H₂, CO₂, CaCO₃

* Đặc điểm chung của các hợp chất hữu cơ

- GV hướng dẫn HS hoạt động nhóm tìm hiểu về đặc điểm chung của các hợp chất hữu cơ về:

+ Cấu tạo (thành phần, bản chất liên kết)

+ Tính chất vật lí (thể, nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi, độ tan)

+ Tính chất hóa học (độ bền nhiệt, khả năng cháy, mức độ phản ứng và hướng phản ứng)

- GV tổ chức cho HS hoạt động nhóm trả lời CH3 SGK trang 58:

So sánh thành phần nguyên tố, liên kết hóa học trong phân tử của hợp chất hữu cơ và của hợp chất vô cơ.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thảo luận, tìm hiểu khái niệm hợp chất hữu cơ, hóa học hữu cơ; đặc điểm chung của các hợp chất hữu cơ; trả lời CH1, CH2, CH3 SGK trang 58

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Đại diện HS trình bày khái niệm hợp chất hữu cơ, hóa học hữu cơ; đặc điểm chung của các hợp chất hữu cơ; câu trả lời CH1, CH2, CH3 SGK trang 58

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ

I. Hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ

1. Khái niệm

- Hợp chất của carbon là hợp chất hữu cơ (trừ một số hợp chất như carbon monoxide, carbon dioxide, muối carbonate, cyanide, carbide, ...)

- Hóa học hữu cơ là ngành hóa học chuyên nghiên cứu các hợp chất hữu cơ

Trả lời CH1, CH2 SGK trang 58

1. Hóa học hữu cơ là ngành hóa học chuyên nghiên cứu các hợp chất hữu cơ. Hiện nay, hóa học hữu cơ rất phát triển, nhiều lĩnh vực được tách ra thành một ngành nghiên cứu riêng như hóa sinh học, hóa học các hợp chất thiên nhiên, hóa học các hợp chất cao phân tử, hóa học các hợp chất cơ kim,...

 Các nghiên cứu về hóa học hữu cơ tập trung ở ba lĩnh vực: tổng hợp hữu cơ (tìm ra chất mới), hóa lí hữu cơ (nghiên cứu cấu trúc và phản ứng hữu cơ) và phân tích hữu cơ (xác định cấu trúc)

2. Các hợp chất hữu cơ gồm: C₆H₁₂O₆, C₁₂H₂₂O₁₁, C₂H₂

2. Đặc điểm chung của các hợp chất hữu cơ

- Thành phần phân tử nhất thiết phải chứa nguyên tố carbon

- Liên kết hóa học chủ yếu là liên kết cộng hóa trị

- Nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi thấp, không tan hoặc ít tan trong nước, tan trong các dung môi hữu cơ

- Dễ cháy, kém bền với nhiệt nên dễ bị phân hủy

- Phản ứng của các hợp chất hữu cơ thường xảy ra chậm, theo chiều hướng tạo ra hỗn hợp các sản phẩm.

Trả lời CH3 SGK trang 58:

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV cho HS hoạt động nhóm, tìm hiểu cách phân loại hợp chất hữu cơ:

 Dựa vào thành phần nguyên tố hợp chất hữu cơ được phân thành mấy loại? Đó là những loại nào? Nêu định nghĩa từng loại?

- GV hướng dẫn HS vẽ sơ đồ phân loại cụ thể các hợp chất hữu cơ và định hướng cho HS các nội dung sẽ học dựa trên sự phân loại

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thảo luận theo nhóm, đọc SGK, tìm hiểu phân loại hợp chất hữu cơ; trả lời CH4 SGK trang 59

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Đại diện HS báo cáo kết quả thảo luận, trình bày câu trả lời CH4 SGK trang 59

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức về phân loại hợp chất hữu cơ

II. Phân loại hợp chất hữu cơ

- Dựa vào thành phần nguyên tố, hợp chất hữu cơ phân thành hai loại:

+ Hydrocarbon: là những hợp chất hữu cơ chỉ được tạo thành từ hai nguyên tố carbon và hydrogen

Ví dụ: Alkane (CH₄), alkene (CH₂=CH₂), alkyne (CH=CH), arene (C₆H₆)

+ Dẫn xuất của hydrocarbon: là những hợp chất hữu cơ mà trong phân tử ngoài nguyên tố carbon còn có các nguyên tố như oxygen, nitrogen, sulfur, halogen,...

Ví dụ: Dẫn xuất halogen (CH₃Cl), alcohol (C₂H₅OH), carboxylic acid (CH₃COOH)

Trả lời CH4 SGK trang 59:

- Hydrocarbon:

+ Hydrocarbon không no:

CH₃ – CH₂ – CH = CH – CH₂ – CH₃

+ Hydrocarbon thơm:

- Dẫn xuất:

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

* Khái niệm

- GV cho HS thảo luận nhóm, thực hiện các yêu cầu sau:

+ Nêu khái niệm nhóm chức?

+ So sánh thành phần nguyên tố và cấu tạo của dimethyl ether (H₃C–O–CH₃) và ethanol (C₂H₅ –OH)? Nhận xét khả năng phản ứng của hai chất này với sodium

- GV nhận xét: Nhóm – OH được gọi là nhóm chức alcohol, gây ra các phản ứng đặc trưng, phân biệt ethanol với dimethyl ether và với các hợp chất khác.

* Một số loại nhóm chức cơ bản

III. Nhóm chức trong phân tử hợp chất hữu cơ

1. Khái niệm

- Nhóm chức là nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử trong phân tử gây ra những tính chất hóa học đặc trưng của hợp chất hữu cơ.

- Ví dụ:

+ Dimethyl ether và enthanol đều có cùng CTPT C₂H₆O

+ Cấu tạo ethanol có nhóm –OH, dimethyl ether có nhóm –O–

+ Ethanol tác dụng được với Na, dimethyl ether không tác dụng được với Na: 

2C₂H₅OH + Na  2C₂H₅ONa + Na

2. Một số loại nhóm chức cơ bản