Trình bày được khái niệm dẫn xuất halogen.
Viết được công thức cấu tạo, gọi được tên theo danh pháp thay thế và danh pháp thường của một vài dẫn xuất halogen thường gặp.
Trình bày được đặc điểm về tính chất vật lí của một số dẫn xuất halogen.
Trình bày được tính chất hoá học cơ bản của dẫn xuất halogen: Phản ứng thế nguyên tử halogen; phản ứng tách hydrogen halide theo quy tắc Zaitsev.
Thực hiện được (hoặc quan sát video) thí nghiệm thuỷ phân bromoethyl; mô tả được các hiện tượng thí nghiệm, giải thích được tính chất hoá học của dẫn xuất halogen.
Trình bày được ứng dụng của các dẫn xuất halogen; tác hại của việc sử dụng các hợp chất chlorofluorocarbon (CFC) trong công nghệ làm lạnh. Đưa ra được cách ứng xử thích hợp đối với việc lạm dụng các dẫn xuất halogen trong đời sống và sản xuất (thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, chất kích thích tăng trưởng thực vật...)

Năng lực

Năng lực chung:

Tự chủ và tự học: Chủ động, tích cực tìm hiểu về khái niệm, các tính chất và ứng dụng của dẫn xuất halogen trong đời sống, sản xuất
Giao tiếp và hợp tác: Sử dụng ngôn ngữ khoa học để diễn đạt về danh pháp, tính chất vật lí, hóa học của dẫn xuất halogen. Hoạt động nhóm và cặp đôi một cách hiệu quả theo đúng yêu cầu của GV, đảm bảo các thành viên trong nhóm đều được tham gia và trình bày báo cáo.
Giải quyết vấn đề và sáng tạo: Thảo luận với các thành viên trong nhóm nhằm giải quyết các vấn đề trong bài học để hoàn thành nhiệm vụ học tập.

Năng lực hóa học:

Nhận thức hoá học:
- Nêu được khái niệm dẫn xuất halogen.
- Viết được công thức cấu tạo, gọi được tên theo danh pháp thay thế (C1-C5) và danh pháp thường của một vài dẫn xuất halogen thường gặp.
- Nêu được đặc điểm về tính chất vật lí của một số dẫn xuất halogen.
- Trình bày được tính chất hoá học cơ bản của dẫn xuất halogen: phản ứng thế nguyên tử halogen; phản ứng tách hydrogen halide theo quy tắc Zaitsev (Zai-xép).
Tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ Hoá học:
- Thực hiện được (hoặc quan sát video) thí nghiệm thuỷ phân bromoethyl ; mô tả được các hiện tượng thí nghiệm, giải thích được tính chất hoá học của dẫn xuất halogen.
- Quan sát, mô tả các hiện tượng thí nghiệm và giải thích được bằng tính chất hóa học của dẫn xuất halogen.
Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Vận dụng được kiến thức trong bài học để:
- Trình bày được ứng dụng của các dẫn xuất halogen; tác hại của việc sử dụng các hợp chất chlorofluorocarbon (CFC) trong công nghệ làm lạnh.
- Đưa ra được cách ứng xử thích hợp đối với việc lạm dụng các dẫn xuất halogen trong đời sống và sản xuất (thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, chất kích thích tăng trưởng thực vật, ...).

Phẩm chất

Tham gia tích cực hoạt động nhóm phù hợp với khả năng của bản thân.
Cần thận, trung thực và thực hiện an toàn trong quá trình làm thực hành.
Có niềm say mê, hứng thú với việc khám phá và học tập hoá học

THIẾT BỊ DẠY HỌC
Đối với giáo viên

SGK, SGV, SBT.
Phiếu học tập
Tranh ảnh, video thí nghiệm liên quan đến bài học (nếu cần).
Dụng cụ hóa chất để thực hiện các thí nghiệm trong SGK.

Đối với học sinh

SGK, SBT.
Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học và dụng cụ học tập (nếu cần) theo yêu cầu của GV.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú cho học sinh và từng bước làm quen bài học.
Nội dung: GV đưa ra câu hỏi khởi động, HS suy nghĩ và trả lời câu hỏi.
Sản phẩm học tập: HS trả lời được câu hỏi theo ý kiến cá nhân.
Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

GV đưa ra câu hỏi khởi động “Nhiều dẫn xuất halogen được sử dụng làm thuốc chữa bệnh, thuốc bảo vệ thực vật, chất làm lạnh,... Vậy dẫn xuất halogen là gì?”

GV dẫn dắt vào bài mới.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS lắng nghe câu hỏi, suy nghĩ, thảo luận đưa ra các dự đoán.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- HS đưa ra các câu trả lời.

Bước 4: Kết luận, nhận định

Đáp án: Khi thay thế nguyên tử hydrogen trong phân tử hydrocarbon bằng nguyên tử halogen được dẫn xuất halogen của hydrocarbon.

- GV ghi nhận câu trả lời của HS, dẫn dắt HS vào bài học: “Các em vừa liệt kê ra các phương án trả lời cho câu hỏi khởi động. Để có giải đáp cho câu hỏi trên chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu – Bài 19 Dẫn xuất halogen

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm, danh pháp của dẫn xuất halogen

Mục tiêu:

Nêu được khái niệm dẫn xuất halogen.
Viết được công thức cấu tạo, gọi được tên theo danh pháp thay thế (C1 – C5) và danh pháp thường của một vài dẫn xuất halogen thường gặp.

Nội dung: GV hướng dẫn HS, HS lắng nghe, nghiên cứu SGK, trả lời CH PHT.
Sản phẩm học tập:

Khái niệm dẫn xuất halogen
Viết CTCT các đồng phân dẫn xuất halogen
Gọi tên dẫn xuất halogen theo danh pháp thay thế.
Gọi tên thường của một số dẫn xuất halogen thường gặp
Câu trả lời PHT

Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu cầu HS nghiên cứu SGK, thảo luận nhóm hoàn thành PHT 1

- GV hướng dẫn HS cách phân loại một số dẫn xuất halogen

- GV hướng dẫn HS rút ra kiến thức trọng tâm

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ hoàn thành PHT.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Đại diện các nhóm trả lời từng câu trong PHT.

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đánh giá, nhận xét, tổng kết về khái niệm, danh pháp dẫn xuất halogen

I. KHÁI NIỆM, DANH PHÁP

1. Khái niệm: Khi thay thế nguyên tử hydrogen trong phân tử hydrocarbon bằng nguyên tử halogen, được dẫn xuất halogen của hydrocarbon.

CTTQ: RX_n

trong đó:

R là gốc hydrocarbon;

X: F, Cl, Br, I;

n: số nguyên tử halogen.

2. Danh pháp:

+ Tên thay thế:

Vị trí của halogen-halogeno + tên hydrocarbon

+ Tên theo danh pháp gốc – chức

Tên gốc hydrocarbon + halide

Phiếu học tập số 1

Tìm hiểu khái niệm SGK Hóa học 11, trang 112, 113 và cho biết:

1. Khái niệm dẫn xuất halogen là gì? CTTQ của dẫn xuất halogen?

2. Cách gọi tên dẫn xuất halogen theo danh pháp thay thế?

- Gọi tên theo danh pháp thay thế các dẫn xuất halogen sau: CH₃CH₂Br; CH₃CH(I)CH₃; CH₂=CHCl; C₆H₅F

- Áp dụng viết CTCT của dẫn xuất halogen có CTPT C₄H₉Cl và gọi tên theo danh pháp thay thế?

3. Điền vào bảng sau:

CTCT	Tên thay thế
	iodoethane
	trichloromethane
	2-bromopentane
	2-chloro-3-methylbutane

4. Tìm hiểu và gọi tên thông thường của một số dẫn xuất halogen sau:

Dẫn xuất halogen	Tên thông thường	Dẫn xuất halogen	Tên thông thường (gốc- chức)
CHCl₃		CH₃-CH₂-Cl
CHBr₃		CH₂=CH-Cl
CHI₃		C₆H₅I
CCl₄		C₆H₅-CH₂-Br

Sản phẩm PHT dự kiến:

Khái niệm: Khi thay thế nguyên tử hydrogen trong phân tử hydrocarbon bằng nguyên tử halogen, được dẫn xuất halogen của hydrocarbon.

CTTQ: RX_n , trong đó: R là gốc hydrocarbon; X: F, Cl, Br, I; n: số nguyên tử halogen.

Danh pháp:

+ Tên thay thế: Vị trí của halogen-halogeno + tên hydrocarbon

Viết CTCT các dẫn xuất halogen có CTPT C₄H₉Cl và gọi tên theo danh pháp thay thế:

CH₂Cl-CH₂-CH₂-CH₃: 1-chlorobutane

CH₃-CHCl-CH₂-CH₃: 2-chlorobutane

CH₂Cl-CH(CH₃)₂: 1-chloro-2-metylpropane

CH₃-(Cl)C(CH₃)₂: 2-chloro-2-methylpropane

Điền vào bảng:

CTCT	Tên thay thế
CH₃CH₂I	iodoethane
CHCl₃	trichloromethane
CH₃-CHBr-CH₂-CH₂-CH₃	2-bromopentane
CH₃-CHCl-CH(CH₃)₂	2-chloro-3-methylbutane

Tên thông thường

Dẫn xuất halogen	Tên thông thường	Dẫn xuất halogen	Tên thông thường (gốc- chức)
CHCl₃	Chloroform	CH₃-CH₂-Cl	Ethyl chloride
CHBr₃	bromoform	CH₂=CH-Cl	Vinyl chloride
CHI₃	iodoform	C₆H₅I	Phenyl iodide
CCl₄	Carbon tetrachloride	C₆H₅-CH₂-Br	Benzyl bromide

Hoạt động 2: Tìm hiểu về đặc điểm cấu tạo của các dẫn xuất halogen

Mục tiêu: Trình bày được đặc điểm cấu tạo của dẫn xuất halogen.
Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, nghiên cứu SGK, trả lời CH hoạt động nghiên cứu SGK tr 114
Sản phẩm học tập:

Đặc điểm cấu tạo của các dẫn xuất halogen
Câu trả lời CH hoạt động nghiên cứu SGK tr 114

Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK và trả lời CH hoạt động nghiên cứu SGK tr 114

Cho biết năng lượng liên kết giảm dần theo thứ tự từ fluorine đến iodine:

Liên kết C−X

C-F

C-Cl

C-Br

C-I

Năng lượng liên kết

(kJ/mol)

486

327

285

214

Từ giá trị năng lượng liên kết C−X ở trên, hãy so sánh khả năng phân cắt liên kết C−X của các dẫn xuất halogen.

- GV hướng dẫn HS rút ra kiến thức trọng tâm

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS suy nghĩ trả lời CH hoạt động nghiên cứu SGK tr 114

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Đại diện HS trả lời CH hoạt động nghiên cứu SGK tr 114

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đánh giá, nhận xét, tổng kết về đặc điểm cấu tạo của các dẫn xuất halogen

II. ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO

Trả lời CH hoạt động nghiên cứu SGK tr 114

Năng lượng liên kết C–X càng lớn liên kết càng bền

⇒ khả năng phản ứng thế của các dẫn xuất halogen dạng theo thứ tự C–I > C–Br > C–Cl >> C–F

Kết luận:

- Trong phân tử dẫn xuất halogen, liên kết C-X là liên kết CHT phân cực, dễ bị phân cắt trong các phản ứng hóa học.

- Khả năng phân cắt: C–I > C–Br > C–Cl >> C–F

Hoạt động 3: Tìm hiểu tính chất vật lí dẫn xuất halogen

Mục tiêu: Nêu được tính chất vật lí của một số dẫn xuất halogen.
Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc SGK, tóm tắt kiến thức
Sản phẩm học tập: Tính chất vật lí của một số dẫn xuất halogen.
Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- yêu cầu HS hoạt động nhóm đọc thông tin SGK và tóm tắt tính chất vật lí của dẫn xuất halogen

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS nghiên cứu SGK, tóm tắt tính chất vật lí của dẫn xuất halogen

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Đại diện 2 - 3 HS trình bày tính chất vật lí của dẫn xuất halogen

- GV mời HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV đánh giá, nhận xét, tổng kết về tính chất vật lí của dẫn xuất halogen

III. TÍNH CHẤT VẬT LÍ

- Trạng thái: Khí (CH₃Cl, CH₃F...), lỏng, rắn.

- Tính tan: hầu như không tan trong nước, tan trong dung môi hữu cơ như hydrocarbon, ether...

- Nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi cao hơn của các hydrocarbon có phân tử khối tương đương.

Hoạt động 4: Tìm hiểu tính chất hóa học của dẫn xuất halogen

Mục tiêu:

Trình bày được tính chất hoá học cơ bản của dẫn xuất halogen: Phản ứng thế nguyên tử halogen; Phản ứng tách hydrogen halide theo quy tắc Zaitsev
Thực hiện được (hoặc quan sát video) thí nghiệm thuỷ phân bromoethyl
Mô tả được các hiện tượng thí nghiệm, giải thích được tính chất hoá học của dẫn xuất halogen