Giáo án Lịch sử 12 Kết nối bài 10: Khái quát về công cuộc Đổi mới từ năm 1986 đến nay

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu Hình 1 SGK tr.61 kết hợp hình ảnh GV cung cấp, nhắc lại bối cảnh đất nước trước khi tiến hành công cuộc Đổi mới năm 1986: 

+ Từ thập niên 80 của thế kỉ XX, kinh tế - xã hội Việt Nam lâm vào khủng hoảng trầm trọng. Hoạt động sản xuất và đời sống nhân dân gặp phải những khó khăn gay gắt. Trước tình hình đó, yêu cầu cấp thiết đối với Việt Nam là phải tiến hành đổi mới để đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng, tiếp tục phát triển theo con đường xã hội chủ nghĩa.

+ Tháng 12/1986, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, với tinh thần “nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật”, Đảng Cộng sản Việt Nam đã phân tích những sai lầm, khuyết điểm trong đường lối xây dựng đất nước và đề ra đường lối đổi mới toàn diện, mở ra bước ngoặt trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

Hình 1. Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI

của Đảng Cộng sản Việt Nam

Tổng Bí thư Trường Chinh trình bày Báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI

 của Đảng Cộng sản Việt Nam (1986)

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác Tư liệu 1, Bảng 1, thông tin mục 1 SGK tr. 61 – 62 và trả lời câu hỏi: Hãy nêu nội dung cơ bản của công cuộc Đổi mới giai đoạn 1986 – 1995. 

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1). 

- GV hướng dẫn HS liên hệ với thực tiễn, lí giải sâu hơn các vấn đề:

+ Cơ chế quản lí kinh tế tập trung quan liêu bao cấp: là chính sách trong đó nền kinh tế sẽ hoạt động dưới sự trấn áp của Nhà nước về những yếu tố sản xuất cũng như phân phối về vấn đề thu nhập. Nhà nước đã can thiệp sâu vào các hoạt động của nền kinh tế mà không coi trọng những quy luật của thị trường.

+ Cơ chế thị trường có sự quản lí của Nhà nước: là nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Theo em, vì sao công cuộc Đổi mới lại được triển khai trọng tâm trên lĩnh vực kinh tế?

- GV tiếp tục yêu cầu HS thảo luận và cho biết: Việc đề ra đường lối đổi mới của Đảng đã khẳng định điều gì? Giai đoạn đầu công cuộc Đổi mới có ý nghĩa như thế nào với giai đoạn tiếp theo? 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin, tư liệu trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu nội dung cơ bản của công cuộc Đổi mới giai đoạn 1986 – 1995.

- GV mời đại diện 2 HS lần lượt trả lời câu hỏi mở rộng:

+ Công cuộc Đổi mới lại được triển khai trọng tâm trên lĩnh vực kinh tế, bởi:

• Đổi mới kinh tế mở đường cho kinh tế đất nước thoát khỏi tình trạng khủng hoảng, trì trệ, tạo động lực cho nền kinh tế đất nước phát triển và hội nhập với kinh tế thể giới, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. 

• Kinh tế phát triển góp phần quan trọng cho sự ổn định về mặt xã hội, là cơ sở để Đảng và nhà nước triển khai công cuộc đổi mới trên các lĩnh vực khác.

+ Việc đề ra đường lối đổi mới của Đảng đã khẳng định sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng. Giai đoạn khởi đầu công cuộc Đổi mới tạo cơ sở để đất nước bước vào giai đoạn tiếp theo của sự nghiệp đổi mới toàn diện hơn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: 

+ Đường lối đổi mới toàn diện và đồng bộ đất nước được đề ra tại Đại hội đại biểu  toàn quốc lần thứ VI (1986), tiếp tục được bổ sung tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ  VII (1991) của Đảng.

+ Công cuộc Đổi mới ở Việt Nam được tiến hành toàn diện, đồng bộ trên tất cả các mặt, các lĩnh vực, trong đó đổi mới kinh tế được xác định là trọng tâm (Đổi mới tư duy kinh tế; đổi mới nhưng không xa rời mục tiêu XHCN; đổi mới có hình thức, bước đi, biện pháp phù hợp). 

+ Trong giai đoạn 1986 – 1995, đổi mới kinh tế được coi là nhiệm vụ trọng tâm; nhằm ổn định kinh tế, đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng, phá bỏ thế bị bao vây, cấm vận; tạo cơ sở để đất nước bước vào giai đoạn tiếp theo của sự nghiệp đổi mới toàn diện hơn.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

1. Giai đoạn khởi đầu công cuộc Đổi mới (1986 – 1995)

* Yêu cầu đặt ra của sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa:

- Phát triển đất nước.

- Đảm bảo đời sống nhân dân.

- Phù hợp xu thế chung của thời đại.

* Nội dung cơ bản của đường lối đổi mới giai đoạn 1986 – 1995: 

- Trọng tâm là đổi mới kinh tế:

+ Kiên quyết xoá bỏ cơ chế quản lí kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp; hình thành cơ   chế thị trường có sự quản lí của Nhà nước.

+ Phát triển kinh tế hàng hoá xã hội chủ nghĩa.

+ Xây dựng, tổ chức thực hiện Ba chương trình kinh tế lớn: 

• Lương thực – Thực phẩm.

• Hàng tiêu dùng.

• Hàng xuất khẩu.

- Đẩy lùi, kiểm soát lạm phát; ổn định, nâng cao hiệu quả của nền kinh tế - xã  hội, tích lũy nội bộ từ nền kinh tế, đưa Việt Nam ra khỏi  tình trạng khủng hoảng.

- Đổi mới toàn diện và đồng bộ:

+ Đổi mới kinh tế gắn liền với đổi mới chính trị, văn hoá - xã hội, chú trọng nhân tố  con người. Xác định khoa học và công nghệ, giáo dục, đào tạo là quốc sách hàng đầu.

+ Đổi mới chính trị tích cực, vững chắc: đổi mới  nội dung và phương thức hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị.

+ Kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại; thực hiện đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại. 

Tư liệu 1: Giai đoạn khởi đầu công cuộc Đổi mới (1986 – 1995).

     1.1. “Chúng ta không thể né tránh, kiêng kị cơ chế thị trường, vì đó là sự vận động của quy luật khách quan ngoài ý muốn của ta... Trong cơ chế tập trung quan liêu, bao cấp, chúng ta đã bác bỏ cơ chế thị trường, làm trái quy luật khách quan, gây ra những hậu quả nghiêm trọng kéo đài; rốt cuộc vẫn phải bị động chạy theo tính tự phát của thị trường tự do. Đó là sai lầm cần phải khắc phục”.

(Trường Chinh, Đổi mới là đòi hỏi bức thiết của đất nước và của thời đại, 

NXB Sự thật, Hà Nội, 1987, tr.39)

     1.2. Khái niệm “đổi mới kinh tế” qua các văn kiện của Đảng được hiểu là quá trình chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế tập trung, bao cấp chủ yếu dựa trên chế độ sở hữu toàn dân và tập thể sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đó là bước chuyển từ nền kinh tế cơ bản là “khép kín” sang nền kinh tế “mở đối với khu vực và thế giới, kết hợp tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hoá, thực hiện công bằng xã hội, bảo vệ môi trường sinh thái và từng bước đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

(Theo Mối quan hệ giữa đổi mới kinh tế và đổi mới chính trị trong quá trình 

đổi mới ở Việt Nam, Báo Điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 30/9/2015)

Video: Đại hội Đảng lần thứ VI - Quyết tâm đổi mới.

https://www.youtube.com/watch?v=enZg2jqhukc

Video: Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng – Mở ra thời kỳ đổi mới đất nước.

https://www.youtube.com/watch?v=xFHawdU99KQ&t=133s

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu Hình 2 SGK tr.63 kết hợp dẫn dắt: 

Hình 2. Lễ khai mạc Đại hội đại biểu toàn quốc

 lần thứ VIII của Đảng Cộng sản Việt Nam

+ Sau 10 năm tiến hành công cuộc Đổi mới và 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội VII, đất nước đã vượt qua giai đoạn thử thách gay go. Công cuộc Đổi mới đã thu được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa rất quan trọng. 

+ Nhiệm vụ do Đại hội VII đề ra đã hoàn thành về cơ bản. Nước ta đã ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội, nhưng một số mặt chưa vững chắc. Nhiệm vụ đề ra cho chặng đường đầu của thời kì quá độ là chuẩn bị tiền đề cho công nghiệp hoá đã cơ bản hoàn thành, những nhiệm vụ mới tiếp tục được đặt ra đó là: Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

- GV trình chiếu Tư liệu 2 SGK tr.63 và giải thích:

+ Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước: Theo quan niệm hiện đại mà Đảng Cộng sản Việt Nam xác định, công nghiệp hóa, hiện đại hóa là quá trình chuyển đổi một cách cơ bản và toàn diện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và quản lí kinh tế xã hội từ sử dụng lao động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức lao động cùng với phương tiện, phương pháp tiên tiến, hiện đại dựa trên sự phát triển của công nghiệp và khoa học công nghệ, tạo ra năng suất lao động xã hội cao.

+ Mục tiêu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa:

- GV chia HS cả lớp thành các nhóm (4 – 6 HS nhóm).

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm: Khai thác Bảng 2 SGK tr.63, hoàn thành Phiếu học tập số 1.

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2).

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ và trả lời câu hỏi: Theo em, công cuộc Đổi mới giai đoạn 1996 – 2006 có ý nghĩa như thế nào đối với giai đoạn tiếp theo?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 4 HS lần lượt trình bày nội dung chính của công cuộc Đổi mới giai đoạn 1996 – 2006 theo Phiếu học tập số 1.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng: Công cuộc Đổi mới giai đoạn 1996 – 2006 tạo nền tảng cho Việt Nam đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng trong giai đoạn tiếp theo. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và hoàn chỉnh Phiếu học tập số 1.

- GV kết luận: 

+ Công cuộc Đổi mới giai đoạn 1996 – 2006 đực tiến hành trên tất cả các lĩnh vực, lấy nhiệm vụ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế làm trung tâm. 

+ Công cuộc Đổi mới giai đoạn này tạo nền tảng cho Việt Nam đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng trong giai đoạn tiếp theo.

- GV chuyển sang nội dung mới.  

2. Giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế (1996 – 2006)

Kết quả Phiếu học tập số 1 về nội dung chính của công cuộc Đổi mới giai đoạn 1996 – 2006 đính kèm phía dưới Hoạt động 2.