Giáo án Lịch sử 12 Kết nối bài 9: Cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4 – 1975 đến nay. Một số bài học lịch sử của các cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc từ năm 1945 đến nay

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác Hình 2, thông tin mục 1 SGK tr.54, 55 và hoàn thành Phiếu học tập số 1. 

Hình 2. Kì họp thứ nhất của Quốc hội khóa VI (1976) – kì họp quyết định nhiều vấn đề quan trọng 

để thống nhất đất nước về mặt Nhà nước

- GV cung cấp thêm cho HS tư liệu về vối cảnh lịch sử của cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975.

Tư liệu 1: “Hậu quả của chiến tranh chưa khắc phục xong, thì hành động xâm lấn và phá rối của bọn phản động...lại gây thêm khó khăn, thiệt hại cho nền kinh tế, buộc ta phải tăng chi phí quốc phòng. Thiên tai nặng trong hai năm 1977, 1978 gây mất mùa liên tiếp, làm hao hụt một khối lượng lớn lương thực”.

(Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 25/2/1978,

 Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng về nhiệm vụ kinh tế năm 1979)

- GV mở rộng, liên hệ và yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Có cách nào để ngăn chặn cuộc chiến tranh này lại không?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu bối cảnh lịch sử của cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng: Không có cách nào để ngăn chặn cuộc chiến tranh này vì đã xuất hiện ý đồ và hoạt động chống phá, xâm phạm chủ quyền lãnh thổ Việt Nam, Trung Quốc, Cam-pu-chia.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Bối cảnh quốc tế, trong nước vừa tạo ra thời cơ, vừa đặt ra những thách thức mới cho cách mạng Việt Nam trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 

- GV chuyển sang nội dung mới. 

1. Bối cảnh lịch sử của cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau T4/1975 đến nay

Phiếu học tập số 1 về bối cảnh lịch sử của cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau T4/1975 đến nay đính kèm phía dưới Hoạt động 1. 

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 3 nhóm.

- GV giao nhiệm vụ cho các nhóm chuẩn bị trước ở nhà (1 tuần): Khai thác Hình 3 – 5, mục Em có biết, thông tin mục 2a – 2c SGK tr.55  - 58, kết hợp sưu tầm tư liệu trên sách, báo, internet để:

+ Nhóm 1: Tìm hiểu về cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc ở vùng biên giới Tây Nam.

Hình 3. Khu di tích Nhà mồ Ba Chúc (An Giang)

+ Nhóm 2: Tìm hiểu về cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc ở vùng biên giới phía Bắc.

Hình 4. Một phần nghĩa trang liệt sĩ 

Vị Xuyên (Hà Giang)

+ Nhóm 3: Tìm hiểu về cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia trên Biển Đông.

Hình 5. Những người lính hải quân nắm tay nhau - Khu tưởng niệm Gạc Ma 

(huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa)

- GV cung cấp thêm cho các nhóm một số tư liệu về các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975 (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2). 

- GV dành thời gian 5 – 10 phút cho các nhóm chuẩn bị tư liệu, thông tin trước khi thuyết trình trước lớp về sản phẩm học tập đã chuẩn bị. 

- GV mở rộng kiến thức, tổ chức cho HS chơi trò chơi “Nhà sử học thông thái”.

+ GV hướng dẫn các nhóm tiếp tục thảo luận, sử dụng thiết bị kết nối internet và trả lời câu hỏi:

- GV cho HS cả lớp suy nghĩ và trả lời câu hỏi tổng kết HĐ: Em có nhận xét gì về các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975?

- GV cho HS xem thêm video Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

https://www.youtube.com/watch?v=2jUS7kFQNEI

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục, kết hợp sưu tầm thông tin trên sách, báo, internet và chuẩn bị sản phẩm thuyết trình.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện lần lượt 3 nhóm trình bày sản phẩm học tập đã chuẩn bị, thuyết trình về các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc sau T4/1975.

- GV mời đại diện 3 nhóm lần lượt trả lời câu hỏi trò chơi (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2).

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi tổng kết HĐ: 

+ Dù là một dân tộc yêu chuộng hoà bình, nhưng trước sự xâm phạm chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, Đảng và nhân dân ta đã thực hiện quyền tự vệ chính đáng, sử dụng vũ lực để đấu tranh bảo vệ Tổ quốc. 

+ Các cuộc chiến đấu diễn ra rất ác liệt, rất nhiều chiến sĩ đã anh dũng hi sinh với quyết tâm không gì thay đổi được: đó là sự toàn vẹn chủ quyền, lãnh thổ của Việt Nam.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận:

+  Ngay sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, quân dân Việt Nam phải tiếp tục cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam, chống lại sự xâm lược của chính quyền Pôn Pốt. Quân tình nguyện Việt Nam cùng quân dân Cam-pu-chia đánh đổ chính quyền Pôn Pốt. Ngày 7/1/1979, Thủ đô Phnôm Pênh hoàn toàn giải phóng.

+  Từ giữa năm 1975, quan hệ Việt Nam – Trung Quốc trở nên căng thẳng. Trung Quốc khiêu khích, xâm phạm biên giới phía Bắc Việt Nam. Trước cuộc chiến đấu ngoan cường của quân dân Việt Nam và sự phản đối của dư luận quốc tế, ngày 5/3/1979, Trung Quốc tuyên bố rút quân. 

+ Sau Đại thắng Xuân 1975, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quản lí toàn bộ lãnh thổ đất nước (bao gồm cả quần đảo Hoàng Sa, quần đảo Trường Sa). Việt Nam tăng cường xây dựng lực lượng quản lí, bảo vệ biển đảo, kiên quyết, kiên trì giải quyết tranh chấp biển, đảo bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, thực hiện công tác đối ngoại quốc phòng, tuyên truyền về chủ quyền biển đảo,…

- GV chuyển sang nội dung mới.  

2. Các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975

a. Cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc ở vùng biên giới Tây Nam

- Giai đoạn 1 (từ ngày 30/4/1977 đến ngày 5 - 1 - 1978):

+ Quân Pôn Pốt: 

• Tấn công dọc tuyến biên giới.

• Tàn sát dân thường.

+ Đảng và Nhà nước ta:

• Tổ chức lực lượng vũ trang đánh lui quân địch.

• Hoạt động ngoại giao, tìm kiếm giải pháp hoà bình.

- Giai đoạn 2 (từ ngày 6/1/1978 đến ngày 7/1/1979):

+ Quân Pôn Pốt: 

• Xâm lược trên toàn tuyến biên giới Tây Nam. 

• Ngày 22/12/1978: 19 sư đoàn bộ binh, đơn vị pháo binh, xe tăng tấn công quy mô lớn vào Tây Ninh.

+ Quân dân ta:

• Mở cuộc tổng phản công, làm tan rã đại bộ phận quân chủ lực đối phương.

• Quân tình nguyện Việt Nam và quân dân Cam-pu-chia đánh đổ chính quyền Pôn Đốt. 

→ Kết quả: Ngày 7/1/1/1979, thủ đô Phnôm Pênh hoàn toàn giải phóng.

b. Cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc ở vùng biên giới phía Bắc

- Trung Quốc:

+ Đơn phương chấm dứt các viện trợ kinh tế, kĩ thuật.

+ Khiêu khích, xâm phạm ở khu vực biên giới phía Bắc Việt Nam.

+ Sáng 17/2/1979, quân Trung Quốc tấn công dọc biên giới phía Bắc (Móng Cái, Quảng Ninh -  Phong Thổ, Lai Châu.

- Quân dân Việt Nam: quân dân sáu tỉnh biên giới phía Bắc chiến đấu quyết liệt ở Lạng Sơn, Cao Bằng, Lào Cai,... 

→ Kết quả:

+ Làm thất bại mục tiêu “đánh nhanh, thắng nhanh” của quân đội Trung Quốc.

+ Buộc Trung Quốc tuyên bố rút quân từ ngày 5/3/1979.

c. Cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia trên Biển Đông

- Ngày 12/5/197:  ra Tuyên bố về lãnh hải, vùng tiếp giáp, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam.

- Năm 1994: là quốc gia thứ 63 phê chuẩn Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982.

- Năm 1982: thành lập huyện đảo Hoàng Sa (Đà Nẵng), huyện đảo Trường Sa (Khánh Hoà).

- Năm 2007: thành lập thị trấn Trường Sa và 2 xã đảo (Song Tử Tây, Sinh Tồn) trực thuộc huyện đảo Trường Sa.

- Triển khai hoạt động thực thi chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa:

+ Tổ chức triển lãm các hiện vật lịch sử.

+ Nghiên cứu, khảo sát điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng.

+ Xây bia chủ quyền, thiết lập các ngọn đèn biển.

+ Đưa dân ra sinh sống trên các đảo.

- Giải quyết các tranh chấp chủ quyền biển đảo: 

+ Đấu tranh bằng các biện pháp phù hợp với nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế.

+ Lấy bảo vệ vững chắc chủ quyền, lợi ích quốc gia, dân tộc, giữ vững hoà bình, ổn định.

Tư liệu 2: “Tôi đã đến thăm Trường Trưng học Tuol Seng từ nay trở nên nổi tiếng, và ở ngoại ô Phnôm Pênh trên khu đất rộng có những hồ chôn người chung. Một số hỗ vẫn còn chưa đào hăn, nhưng bị lún, tạo thành vùng trũng lớn. Những hố khác đã bị bật lên… Việc Việt Nam đã chấm dứt được những hành động man rợ này là một trong những điều quan trọng mà thế giới phải thể hiện sự biết ơn đối với Việt Nam.

(Sác-lơ Phốc-ni-ô, Việt Nam như tôi đã thấy (1960 - 2000),

NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2007, tr.264)

Video: Quân tình nguyện Việt Nam truy quét Pôn Pốt.

https://www.youtube.com/watch?v=mLoNv_FVd3Q

Video: Chiến tranh biên giới Tây Nam - Tổng Tấn Công Phnôm Pênh.

https://www.youtube.com/watch?v=T3RC8I-BPoc (GV cho HS xem video nếu còn thời gian). 

Tư liệu 3: Mặt trận Vị Xuyên: “Lò vôi thế kỉ”

Mặt trận Vị Xuyên là chiến trường ác liệt chống quân xâm lược, diễn ra trong suốt 10 năm (1979 - 1989). Hàng trăm trận chiến đấu đã diễn ra rất quyết liệt, nhiều cán bộ chiến sĩ ở mọi miền đất nước và đồng bào ta đã hi sinh trên mảnh đất này. Đây là cuộc chiến tranh xâm lược quy mô lớn nhất kể từ sau khi Việt Nam đánh thắng Mỹ. Để chống lại cuộc chiến tranh xâm lược lần thứ hai của Trung Quốc, trong 5 năm (từ năm 1984 - 1989), Việt Nam chúng ta cũng đã lần lượt huy động tới hàng chục sư đoàn chủ lực, các trung đoàn bộ binh địa phương, đặc công; một số trung đoàn, lữ đoàn pháo binh, công binh, hoá học,... hàng vạn dân quân, du kích tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới Vị Xuyên, hàng chục vạn thanh niên xung phong, dân công hoà tuyến phục vụ cho mặt trận Vị Xuyên. Từ năm 1984 - 1989, chiến sự xảy ra ác liệt ở xã Thanh Thuỷ, Minh Tân, Thanh Đức,.... Tại mặt trận Vị Xuyên, đã có hơn một chục sư đoàn bộ binh luân phiên tham gia chiến đấu. Các đơn vị bộ đội chủ lực của Bộ và Quân khu cùng bộ đội địa phương, dân quân tự vệ của tỉnh và nhân dân đã quyết tâm chiến đấu, giành giật với địch từng chiến hào, từng cao điểm để giữ vững chủ quyền biên giới quốc gia,... gần chục năm ròng, chưa khi nào Vị Xuyên ngớt tiếng pháo, đạn súng cối từ bên kia biên giới rót sang.

(Theo 1984 - 1989: Mặt trận Vị Xuyên được ví như “lò vôi thế kỉ”, 

Báo Điện tử VOV, ngày 17/02/2022)

Video: 43 năm cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc. 

https://www.youtube.com/watch?v=Us2i6HM5fD4 (từ 0p29 đến 2p30). 

Tư liệu 4: Ngày 14/3/1988, lực lượng hải quân nước ngoài với nhiều tàu chiến và vũ khí trang bị hiện đại đã bất ngờ tấn công cán bộ, chiến sĩ Hải quân Việt Nam đang làm nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền trên cụm đảo chìm Gạc Ma - Len Đao - Cô Lin (quần đảo Trường Sa, Khánh Hoà). Chúng ngang nhiên dùng vũ khí tấn công quân sự, bản chìm, bắn cháy 3 tàu vận tải của ta. Để bảo vệ toàn vẹn chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc, các cán bộ, chiến sĩ ta đã chiến đấu kiên cường, bất khuất và 64 người con nước Việt đã anh dùng hi sinh. Tháng 3/2015, Khu tưởng niệm chiến sĩ Gạc Ma tại xã Cam Hải Đông, huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hoà do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phát động đồng bào trong và ngoài nước đóng góp xây dựng đã được khởi công và chính thức đi vào hoạt động từ tháng 7/2017. Khu tưởng niệm là nơi tưởng nhớ 64 cán bộ, chiến sĩ hải quân Việt Nam đã anh dũng hi sinh khi bảo vệ chủ quyền của Tổ quốc ở quần đảo Trường Sa. Điểm nhấn khu tưởng niệm có chủ đề “Những người nằm lại phía chân trời” với biểu tượng “Vòng tròn bất tử? Không chỉ là nơi để người dân đến tham quan, thắp hương tưởng niệm, “địa chỉ đỏ” này còn góp phần nhắc nhở, giáo dục cho các thế hệ mai sau về sự kiện lịch sử đau thương mà anh dũng.

(Theo “Vòng tròn bất tử” trên đảo Gạc Ma - Tượng đài trong trái tim người Việt,

Tạp chí Tuyên giáo, ngày 14/3/2024)

Video: Lễ tưởng niệm các chiến sĩ hi sinh ở đảo Gạc Ma.

https://www.youtube.com/watch?v=eLw2b9eaFOM