Biết cách sưu tầm và sử dụng tư liệu lịch sử để tìm hiểu về cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Trình bày được nét khái quát về bối cảnh lịch sử, diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Nêu được nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Phân tích được ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

2. Năng lực

Năng lực chung:

Tự chủ và tự học: Khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập; tự lực làm những nhiệm vụ học tập được giao trên lớp và ở nhà.
Giao tiếp và hợp tác: Hợp tác và giao tiếp với các bạn trong các nhiệm vụ học tập.
Giải quyết vấn đề và sáng tạo: Phát hiện được vấn đề từ các nhiệm vụ học tập và tìm cách giải quyết chúng.

Năng lực riêng:

Tìm hiểu lịch sử: Thông qua việc sưu tầm, tìm hiểu và sử dụng tư liệu về cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954).
Nhận thức và tư duy lịch sử: Trình bày được nét khái quát về bối cảnh lịch sử, diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp; Nêu được nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp; Phân tích được ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Vận dụng kiến thức, kĩ năng: Sưu tầm tư liệu từ sách, báo, internet để giới thiệu về một di tích, một thắng lợi quân sự hoặc một nhân vật lịch sử tiêu biểu trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954).

3. Phẩm chất

Yêu nước: ý thức trân trọng, tự hào về cuộc kháng chiến chống Pháp.
Trách nhiệm: tham gia vào công tác đền ơn đáp nghĩa ở địa phương và sẵn sàng tham gia đóng góp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC

1. Đối với giáo viên

Giáo án, SGK, SGV, SBT Lịch sử 12 – Kết nối tri thức.
Các lược đồ: chiến dịch Việt Bắc năm 1947, chiến dịch Biên giới năm 1950, chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954.
Các hình ảnh, tư liệu về cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam (1945 – 1954).
Một số đoạn video, đoạn phim tài liệu về cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam (1945 – 1954) như: Cuộc chiến giữa hổ và voi, Việt Nam – trên đường thắng lợi,….; Các bộ phim điện ảnh như: Hà Nội mùa đông năm 1946, Hoa ban đỏ, Kí ức Điện Biên, Đường lên Điện Biên,…
Phiếu học tập (giấy A0), nam châm dán Phiếu học tập, bút màu.
Máy tính, máy chiếu (nếu có).

2. Đối với học sinh

SGK, SBT Lịch sử 12 – Kết nối tri thức.
Đọc trước nội dung bài học và sưu tầm tranh ảnh, tư liệu về bài học Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954).

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo sự lôi cuốn, kích thích HS muốn khám phá về bối cảnh lịch sử, diễn biến chính, nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

b. Nội dung: GV cho HS xem hình ảnh, video về Tượng đài “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” (Hà Nội) và yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Em có nhận xét gì về hình tượng các nhân vật của tượng đài “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”?

c. Sản phẩm: Nhận xét về hình tượng các nhân vật của tượng đài “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS xem hình ảnh, video về Tượng đài “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh” (Hà Nội).

Tượng đài “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh” (Hà Nội)

https://www.youtube.com/watch?v=usLOPcyYN8k (từ đầu đến 1p20s).

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân và trả lời câu hỏi: Em có nhận xét gì về hình tượng các nhân vật của tượng đài “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS xem hình ảnh, video, vận dụng hiểu biết thực tế và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nhận xét về hình tượng các nhân vật của tượng đài “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Tượng đài “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh” được khánh thành năm 2004, là biểu tượng tôn vinh ý chí anh dũng kiên cường hưởng ứng Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, là sự ghi dấu chiến công anh hùng của quân và dân Thủ đô trong 60 ngày đêm chiến đấu kiên cường, anh dũng, sáng tạo, quân và dân Hà Nội đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ an toàn cho cơ quan đầu não, tản cư, bảo đảm an toàn cho nhân dân, tạo điều kiện để cả nước bước vào chiến tranh, triển khai thế trận chiến đấu lâu dài.

- GV dẫn dắt HS vào bài học: “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh” là lời biểu dương trong bức thư Chủ tịch Hồ Chí Minh viết ngày 27/1/1947 gửi các chiến sĩ Cảm tử quân Thủ đô. Tượng đài “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh” được xây dựng ở trung tâm Thủ đô Hà Nội, là một trong những biểu tượng của tinh thần bất khuất, dũng cảm của quân dân Việt Nam trong những ngày đầu của kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp. Vậy, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp bùng nổ trong bối cảnh lịch sử nào, diễn biến ra sao? Vì sao cuộc kháng chiến giành thắng lợi? Cuộc kháng chiến có ý nghĩa lịch sử như thế nào? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay – Bài 7: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954).

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu về bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954)

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS trình bày khái quát được bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam (1945 – 1954).

b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác thông tin mục 1 SGK tr.38 và trả lời câu hỏi: Trình bày khái quát về bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam (1945 – 1954).

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, đọc thông tin mục 1 SGK tr.38 để tìm hiểu về bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954).

- GV yêu cầu HS tìm nhanh các từ khóa về bối cảnh lịch sử trên thế giới và ở Việt Nam.

Gợi ý:

1. Trên thế giới: hệ thống xã hội chủ nghĩa đang hình thành, phong trào giải phóng dân tộc dâng cao ở các nước thuộc địa, phong trào đấu tranh vì hòa bình ở các nước tư bản phát triển, Trật tự thế giới hai cực I-an-ta, Chiến tranh lạnh.

2. Ở Việt Nam: nhân dân giành quyền làm chủ, nhân dân ủng hộ cách mạng, các lực lượng phản động trong nước chống phá, cách mạng nọ trẻ, kinh tế lạc hậu.

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, tổng hợp các từ khóa đã tìm được và trả lời câu hỏi: Trình bày khái quát về bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

- GV cung cấp thêm một số tư liệu về bối cảnh lịch sử (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1).

- GV mở rộng kiến thức, tổ chức cho HS chơi trò chơi “Nhà sử học thông thái”.

- GV phổ biến luật chơi:

+ HS chia làm 4 đội chơi và trả lời câu hỏi: Tại sao tình hình Việt nam sau Cách mạng tháng Tám được ví như “ngàn cân treo sợi tóc”?

+ Đội nào lí giải chính xác, phù hợp nhất, đội đó là đội chiến thắng.

- GV liên hệ, vận dụng thực tế, yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ và trả lời câu hỏi: Theo em, có cách nào ngăn chặn cuộc chiến tranh này không? Vì sao?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin, tư liệu và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

- GV mời đại diện 4 đội chơi trả lời câu hỏi trò chơi “Nhà sử học thông thái”:

Tình hình Việt nam sau Cách mạng tháng Tám được ví như “ngàn cân treo sợi tóc”:

+ Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà thành lập, đã mở ra một kỉ nguyên độc lập trong lịch sử dân tộc. Tuy nhiên, nền độc lập của Việt Nam chưa được quốc gia nào công nhận.

+ Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đã bị chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động liên kết với nhau bao vây, chống phá từ nhiều phía.

Với danh nghĩa giải giáp vũ khí quân đội Nhật Bản, quân Trung Hoa Dân quốc kéo vào, đóng quân ở hầu hết các thành phố, thị xã từ biên giới Việt - Trung đến vĩ tuyến 16.
Từ vĩ tuyến 16 trở vào Nam, hơn 1 vạn quân Anh kéo vào, dọn đường cho thực dân Pháp trở lại xâm lược nước ta. Tình hình còn nghiêm trọng hơn ở miền Bắc vì ý đồ trở lại xâm chiếm Việt Nam của thực dân Pháp ngày càng lộ rõ.
Trên cả nước còn hơn 6 vạn quân Nhật đang chờ giải giáp. Theo chân quân đội nước ngoài là các tổ chức phản động.

+ Chính quyền cách mạng mới ra đời còn non trẻ. Nạn đói vẫn chưa được khắc phục. Hàng hoá khan hiếm, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn. Di sản văn hoá lạc hậu của chế độ cũ rất nặng nề, tệ nạn xã hội còn phổ biến. Ngân sách Nhà nước hầu như trống rỗng.

- GV mời đại diện 1- 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng (HS trả lời trên quan điểm cá nhân, đưa ra các lí lẽ để chứng minh cho quan điểm cá nhân).

Gợi ý:

Không có cách nào ngăn chặn cuộc chiến tranh này không bởi, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đã bị chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động liên kết với nhau bao vây, chống phá từ nhiều phía.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ở vào tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”, Chính phủ Pháp thành lập đạo quân viễn chinh, cử Đác-giăng-li-ơ làm Cao ủy Đông Dương, thực hiện dã tâm xâm lược Việt Nam một lần nữa.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954)

- Thế giới:

+ Hệ thống xã hội chủ nghĩa đang hình thành.

+ Phong trào giải phóng dân tộc dâng cao ở các nước thuộc địa và phụ thuộc.

+ Phong trào đấu tranh vì hoà bình, dân chủ phát triển ở các nước tư bản.

+ Trật tự thế giới hai cực I-an-ta và Chiến tranh lạnh tác động đến tình hình Việt Nam.

- Trong nước:

+ Thuận lợi: Nhân dân giành quyền làm chủ, hưởng những quyền lợi của chế độ mới, ủng hộ cách mạng.

+ Khó khăn:

Quân đội các nước đế quốc tiến vào Việt Nam.
Thế lực phản động trong nước chống phá cách mạng.
Đất nước vẫn còn khoảng 6 vạn quân Nhật chờ giải giáp.
Chính quyền, lực lượng vũ trang cách mạng non trẻ.
Kinh tế nghèo nàn, lạc hậu, tàn dư của chế độ cũ còn sức nặng nề.

Tư liệu 1:

Sau thắng lợi Cách mạng tháng Tám năm 1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời. Đảng ta và nhân dân ta chỉ mong muốn có cuộc sống hoà bình để xây dựng đất nước, chăm lo đời sống. Nhưng hoàn cảnh nước ta lúc đó lại vô cùng phức tạp, gần 30 vạn quân của nhiều nước đế quốc, dưới danh nghĩa Đồng minh vào tước vũ khí phát xít Nhật, rải ra chiếm đóng các thành phố, thị xã, kể cả Thủ đô Hà Nội, các đường giao thông huyết mạch, các vị trí trọng yếu về chính trị, quân sự, kinh tế ở hầu khắp nước ta. Bọn đế quốc có ý đồ và hành động khác nhau, nhưng đều chung một đã tâm lật đổ chính quyền Việt Nam độc lập, đưa dân tộc ta trở lại cuộc sống nô lệ.

Trong các nước đế quốc thì thực dân Pháp có lực lượng và điều kiện hơn cả, quyết tâm xâm lược lại nước ta, đặt lại nền cai trị trên “đoá hoa đẹp nhất” trong vườn hoa thuộc địa của Pháp trước đây....

Vào lúc này, tình thế đất nước vô cùng hiểm nghèo. Chính quyền Tưởng Giới Thạch theo lệnh Mỹ, đã kí kết thoả thuận cho quân Pháp vào miền Bắc Việt Nam thay thế quân Tưởng. Như thế, quân Pháp đương nhiên sẽ đổ bộ vào miền Bắc nước ta. Nếu ta đánh quân Pháp, chúng sẽ vu cáo ta chống lại Đồng minh. Quân Tưởng sẽ có cớ để dùng vũ lực lật đổ chính quyền ta, lập chính quyền tay sai, cài cắm lực lượng phục vụ cho âm mưu bành trướng sau này và gây sức ép buộc Pháp phải nhân nhượng thêm quyền lợi. Quân Pháp sẽ trắng trợn tiến đánh quân ta. Về phía ta, chính quyền còn non trẻ, mặt trận dân tộc thống nhất chưa được củng cố, lực lượng vũ trang còn ít ỏi và non yếu về nhiều mặt. Sức ta chưa thể cùng lúc dùng lực lượng vũ trang đánh lại cả hai kẻ thù.

(Theo Chiến tranh Pháp - Việt bùng nổ vì đâu,

Tạp chí Cộng sản, ngày 16/12/2011)

Hoạt động 2. Tìm hiểu về diễn biến của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954)

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS trình bày được diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954).

b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc nhóm, khai thác Hình 2 – Hình 6, Tư liệu 1, mục Em có biết, mục Kết nối với văn học, thông tin mục 2a – 2d SGK tr.38 – 43 và hoàn thành Phiếu học tập số 1 – 4: Trình bày diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954).

c. Sản phẩm: Phiếu học tập số 1 – 4 của HS về diễn biến của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 – 1954).

d. Tổ chức thực hiện: