Giáo án Lịch sử 12 Kết nối bài 15: Khái quát cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh

Một góc núi Hồng Lĩnh

Sông Lam với vẻ đẹp hiền hòa

• Là tỉnh có diện tích lớn nhất Việt Nam, nằm ở Bắc Trung Bộ, phía bắc giáp tỉnh Thanh Hoá, phía nam giáp tỉnh Hà Tĩnh, phía tây giáp Lào và phía đông là Biến Đông. Trước đây, Nghệ An với Hà Tĩnh được gọi là Hoan Châu, trải qua nhiều lần sáp nhập và chia tách với tỉnh Hà Tĩnh, từ 

Vườn quốc gia Pù Mát

• Là một huyện nằm ở hạ lưu sông Lam, phía đông nam tỉnh Nghệ An. 

• Nam Đàn có nhiều làng nghề truyền thống như làng mộc nề Nam Hoa, làng rèn Quy Chính, làng tương Tự Trì, làng nón Đông Liệt, các làng dệt Xuân Hồ, 

Làng tương Tự Trì

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu hoàn cảnh đất nước

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu hình ảnh và dẫn dắt: Chủ tịch Hồ Chí Minh là nhà ái quốc chân chính, nhà cách mạng sáng suốt, vị lãnh tụ thiên tài. Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Người gắn liền với lịch sử vẻ vang của dân tộc Việt Nam. Người đã cống hiến trọn đời mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam, góp phần vào cuộc đấu tranh chung của các dân tộc vì hòa bình, độc lập, dân chủ và tiến bộ xã hội. Năm 1987, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) đã tôn vinh Hồ Chí Minh là “Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa kiệt xuất của Việt Nam”. Vậy, những yếu tố ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp vẻ vang của Chủ tịch Hồ Chí Minh?

Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ảnh tư liệu

- GV chia HS cả lớp thành 3 nhóm.

- GV giao nhiệm vụ cho các nhóm:

+ Nhóm 1: Tìm hiểu về yếu tố hoàn cảnh đất nước - ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu về yếu tố hoàn cảnh quê hương - ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

+ Nhóm 3: Tìm hiểu về yếu tố hoàn cảnh gia đình - ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho Nhóm 1:

Khai thác Tư liệu 1, thông tin mục 1 SGK tr.89 và trả lời câu hỏi:

+ Qua Tư liệu 1, em có nhận xét gì về hoàn cảnh đất nước lúc bấy giờ?

+ Hoàn cảnh đất nước đã ảnh hưởng như thế nào đến cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh?

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1).

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ và trả lời câu hỏi: Vì sao khẳng định “Đến đầu thế kỉ XX, sự nghiệp cứu nước và giải phóng dân tộc Việt Nam lâm vào tình hình đen tối như không có đường ra”?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện  Nhóm 1 trả lời câu hỏi khai thác Tư liệu 1:

+ Những cụm từ thể hiện hoàn cảnh đất nước lúc bấy giờ: bị chủ nghĩa tư bản Pháp bóc lột để làm giàu cho một số cá mập (chủ tư bản Pháp), đưa người Đông Dương vào chỗ chết trong cuộc chém giết của bọn tư bản, đầu độc họ bằng rượu côn và thuốc phiện, kìm họ trong ngu dốt,...

+ Tư liệu đã khắc hoạ một cách rõ nét về hoàn cảnh Việt Nam: Sau khi bị thực dân Pháp hoàn thành xâm lược, chúng đã thi hành chính sách bóc lột và áp bức tàn bạo như: đầu độc bằng thuốc phiện và rượu, thi hành chính sách ngu dân, đẩy nhân dân Đông Dương vào các cuộc chiến tranh phi nghĩa mà Pháp tham gia,... khiến cho đời sống nhân dân vô cùng khổ cực. Mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt Nam với thực dân Pháp và mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ phong kiến ngày càng sâu sắc.

- GV mời đại diện  Nhóm 1 nêu ảnh hưởng của hoàn cảnh đất nước đến cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng:

“Đến đầu thế kỉ XX, sự nghiệp cứu nước và giải phóng dân tộc Việt Nam lâm vào tình hình đen tối như không có đường ra”, bởi: Đầu thế kỉ XX, cách mạng Việt Nam diễn ra cuộc khủng hoảng về đường lối cứu nước, về giai cấp lãnh đạo sự nghiệp giải phóng dân tộc. Vượt qua sự hạn chế của điều kiện lịch sử xã hội Việt Nam lúc đó, vượt lên những hạn chế của các sĩ phu yêu nước đương thời (cách làm của Phan Bội Châu chẳng khác gì “đuổi hổ của trước, rước beo cửa sau”; cách làm của Phan Châu Trinh chẳng khác nào “xin giặc rủ lòng thương”; cách làm của Hoàng Hoa Thám tuy có phần thực tế hơn nhưng vẫn mang nặng cốt cách phong kiến), mặc dù rất khâm phục tinh thần yêu nước của các bậc tiền bối nhưng Nguyễn Tất Thành không tán thành con đường cứu nước của họ mà quyết tâm ra đi tìm con đường cứu nước mới. 

→ Đấu tranh giành độc lập cho dân tộc, tự do và hạnh phúc cho nhân dân là nhiệm vụ cấp bách của dân tộc và cũng là khát vọng của cả cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá về kết luận về yếu tố hoàn cảnh đất nước ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh:

+ Việt Nam là đất nước có nền văn hiến lâu đời, nhân dân Việt Nam đã hun đúc nên truyền thống quý báu

+ Từ giữa thế kỉ XIX, thực dân Pháp xâm lược và từng bước áp đặt ách cai trị ở Việt Nam, nền độc lập dân tộc và quyền tự do của đại bộ phận nhân dân bị tước đoạt.

+ Cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX, các phong trào yêu nước chống Pháp đều thất bại. 

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.  

1. Những yếu tố ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh

* Hoàn cảnh đất nước

- Việt Nam là đất nước có nền văn hiến lâu đời:

+ Trải qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. 

+ Nhân dân Việt Nam có nhiều truyền thống quý báu: yêu nước, đoàn  kết, nhân nghĩa,...

- Từ giữa thế kỉ XIX, thực dân Pháp xâm lược và từng bước áp đặt ách cai trị ở Việt  Nam: nền độc lập dân tộc và quyền tự do của đại bộ phận nhân dân bị tước đoạt.

- Cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX, các phong trào yêu nước chống Pháp đều thất bại.

→ Đấu tranh giành độc lập cho dân tộc, tự do và hạnh phúc cho nhân dân là nhiệm vụ cấp   bách của dân tộc và cũng là khát vọng của cả cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Tư liệu 1: Hoàn cảnh đất nước.

     1.1. “Kể từ khi thực dân Pháp xâm lược, các phong trào yêu nước của nhân dân Việt nam đã diễn ra liên tục và anh dũng, sử dụng nhiều con đường cứu nước khác nhau, nhưng không giành được thắng lợi. Sự nghiệp giải phóng dân tộc lâm vào tình hình đen tối tưởng như không có đường ra”.

(Vũ Quang Hiển (Chủ biên), Tuyên ngôn Độc lập:Những khát vọng về quyền

 dân tộc và quyền con người. NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2013, tr.108)

Video: Bối cảnh đất nước đầu thế kỉ XX.

https://www.youtube.com/watch?v=qUnSMdFBB9c

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu về hoàn cảnh quê hương

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm cụ thể cho Nhóm 2:

Khai thác Tư liệu 2, Hình 2, thông tin mục 1 và trả lời câu hỏi:

+ Qua Tư liệu 2, em có nhận xét gì về hoàn cảnh quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc bấy giờ?

+ Hoàn cảnh quê hương đã ảnh hưởng như thế nào đến cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh?

Hình 2. Cảng Bến Thủy (Nghệ An)

những năm đầu thế kỉ XX

- GV cung cấp thêm một số tư liệu (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 2).

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi “Nhà sử học thông thái”.

- GV phổ biến luật chơi cho HS:

+ HS chia làm 2 đội chơi. 2 đội bấm chuông giành quyền trả lời câu hỏi liên quan đến hoàn cảnh quê hương – yếu tố ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

+ Đội chơi nào có câu trả lời chính xác với số điểm cao hơn, đó là đội chiến thắng.

Câu 1: Kể tên một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu diễn ra ở vùng đất Nghệ An mà em biết.

Câu 2: Kể tên một số anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa và nhà khoa bảng nổi tiếng ở vùng đất Nghệ An mà em biết. 

Câu 3: Hình ảnh dưới đây gợi cho em nhớ đến câu thơ nào về vẻ đẹp của xứ Nghệ?

Gợi ý:

Câu 1: Khởi nghĩa Mai Thúc Loan chống lại sự đô hộ của nhà Đường thời Bắc thuộc; khởi nghĩa Trần Tấn, Đặng Như Mai chống thực dân Pháp cuối thế kỉ XIX,…

Câu 2: Mai Hắc Đế, Lý Nhật Quang, Bạch Liêu, Nguyễn Xí, Hồ Xuân Hương, Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh,…

Câu 3:

Đường vô xứ Nghệ quanh quanh

Non xanh, nước biếc như tranh họa đồ.

Ai vô xứ Nghệ thì vô…

- Kết thúc trò chơi, GV cho HS nghe bài hát Ấm tình quê Bác.

https://www.youtube.com/watch?v=ByW0otbbwm4

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện Nhóm 2 trả lời câu hỏi khai thác Tư liệu 2: 

+ Những cụm từ thể hiện hoàn cảnh quê hương lúc bấy giừ: núi cao, sông sâu, phong tục trọng hậu, cảnh tượng tươi sáng, đất có danh tiếng, người thì thuần hòa, chăm học, sản vật thì nhiều thức quý của lạ, được khí tốt của sông núi, sinh ra nhiều bậc danh hiền, then khóa của các triều đại.

+ Tư liệu 2 đã miêu tả đặc điểm của Nghệ An – vùng đất danh tiếng với nhiều danh lam thắng cảnh và nét văn hóa đặc sắc. Con người hiền hòa, chăm học với nhiều bậc hiền danh.

→ Đây là vùng đất trọng yếu của cả nước và “là then khóa của các triều đại”.

- GV mời đại diện  Nhóm 2 nêu ảnh hưởng của hoàn cảnh quê hương đến cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận yếu tố hoàn cảnh đất nước ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh:

+ Nam Đàn xứ Nghệ nổi tiếng là vùng đất “địa linh nhân kiệt”, “sơn thủy hữu tình”, quê hương của nhiều bậc hiền tài, danh nhân và hào kiệt của đất nước. Quê hương Nam Đàn là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh ra và sống những năm tháng tuổi thơ êm đềm với những ước mơ cao đẹp. 

+ Vùng quê Nam Đàn trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước, thường xuyên đương đầu với muôn vàn thử thách, tàn phá do giặc giã, thiên tai, nhưng trong khổ đau vẫn gan góc, trong mất mát vẫn kiên cường, trong đói nghèo vẫn “đói sạch, rách thơm”. Người xưa quan niệm rằng: “Lưu giữa ngã ba hai nhánh sông gặp nhau ắt sản sinh ra vĩ nhân cho nhân loại” và chính nơi đây đã sản sinh ra Danh nhân văn hóa thế giới Hồ Chí Minh. 

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

* Hoàn cảnh quê hương

Chủ tịch Hồ Chí Minh quê ở huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

- Lịch sử vùng đất:

+ Vùng đất “sơn thuỷ  hữu tình”.

+ Có truyền thống lịch sử, văn hoá lâu đời.

+ Nơi khởi nguồn của nhiều phong trào yêu nước.

+ Sản sinh ra nhiều anh hùng dân tộc, danh nhân văn hoá và nhà khoa bảng nổi tiếng trong lịch sử.

- Điều kiện tự nhiên: khắc nghiệt. 

- Phẩm chất con người: 

+ Cần cù trong lao động, ý chí trong học tập.

+ Đoàn kết trong đấu tranh.

+ Nhân dân có nhiều cơ hội được tiếp xúc văn minh phương  Tây và đón nhận tư tưởng mới. 

Tư liệu 2: Hoàn cảnh quê hương.

     2.1. Văn Miếu Vinh được xây dựng năm 1803 tại Yên Dũng, tổng Yên Trường (nay là phường Hồng Sơn, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An). Đây là nơi thờ Khổng Tử, đồng thời là nơi vinh danh các nhà khoa bảng của tỉnh. Từ khi có Văn Miếu Vinh, phong trào hiếu học ở Nghệ An ngày càng phát triển, trường thi Nghệ An trở thành một trong 7 trường thi Hương trên cả nước.

Video: Làng sen quê Bác tháng Năm. 

https://www.youtube.com/watch?v=EU9XhdQJNHo