Giáo án dạy thêm Ngữ văn 9 Cánh diều bài 7: Ôn tập thực hành tiếng Việt

Dãy 1

Dãy 2

 Tài cao phận thấp chí khí uất

Giang hồ mê chơi quên quê hương.

Chơi chữ

Là bàng đang đỏ ngọn cây

Sếu giang mang lạnh đang bay ngang trời

Mùa đông còn hết em ơi

Mà con én đã gọi người sang xuân! 

Điệp thanh

Có tài mà cậy chi tài. Chữ tài liền với chữ tai một vần.

Chơi chữ

Mênh mông muôn mẫu một màu mưa

Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.

Chơi chữ

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.

Điệp vần

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Củng cố kiến thức 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu hs thực hiện cá nhân.

- GV hướng dẫn học sinh làm cá nhân dựa vào kiến thức đã học trả lời các câu hỏi ôn tập:

+ Chơi chữ là gì? Liệt kê các lối chơi chữ thường gặp?

+ Điệp thanh là gì? Điệp vần là gì?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời một vài học sinh trả lời.

- GV yêu cầu HS lắng nghe, nhận xét đồng đẳng, bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV dẫn dắt chuyển sang nổi dung mới.

I. Lí thuyết

Chơi chữ, điệp thanh và điệp vần

a. Chơi chữ

- Khái niệm: Chơi chữ là biện pháp tu từ thể hiện ở việc người nói (người viết) khai thác nét đặc sắc về mặt ngữ âm, chữ viết, ngữ nghĩa của các từ ngữ để tạo nên sự bất ngờ, làm cho câu nói dí dỏm, hài hước và thú vị,… 

+ Phạm vi sử dụng: Trong ngôn ngữ sinh hoạt hằng ngày và trong văn chương, đặc biệt là trong thơ trào phúng, tục ngữ, ca dao, câu đối, câu đố.

+ Các lối chơi chữ thường gặp: dùng từ đồng âm, lối nói gần âm, điệp âm, nói lái, dùng từ đa nghĩa, trái nghĩa.

b. Điệp thanh

+ Khái niệm: Là biện pháp tu từ thể hiện ở việc người nói (người viết) dùng từ lặp nhiều lần một kiểu thanh điệu ở các âm tiết nhằm tạo ra âm hưởng nhất định cho câu thơ, câu văn và nhấn mạnh vào một nghĩa nào đó.

c. Điệp vần

Khái niệm: Điệp vần là biện pháp tu từ thể hiện ở việc người nói (người viết) dùng lặp lại một vần ở các âm tiết đứng gần nhau tạo âm hưởng, vần điệu nhất định cho câu thơ, câu văn và nhấn mạnh một nghĩa nào đó. 

Trường THCS:……………

Lớp:………………………..

Họ và tên:………………….

PHIẾU BÀI TẬP

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: BIỆN PHÁP TU TỪ

CHƠI CHỮ, ĐIỆP THANH VÀ ĐIỆP VẦN

Câu 1: Lối chơi chữ nào được sử dụng trong câu “Cô Xuân đi chợ Hạ, mua cá thu về, chợ hãy còn đông…”

A. Dùng từ đồng âm

B. Dùng cặp từ trái nghĩa

C. Dùng từ cùng trường nghĩa

D. Dùng lối nói lái

Câu 2: Các biện pháp tu từ ngữ âm được hiểu như thế nào?

A. Gồm có hài thanh, tượng thanh, điệp phụ âm đầu, điệp vần, điệp thanh,...

B. Gồm có so sánh tu từ, ẩn dụ tu từ, nhân hóa, hoán dụ tu từ, phúng dụ, tượng trưng, đột giáng, chơi chữ,...

C. Gồm có điệp ngữ, đảo ngữ, câu hỏi tu từ, im lặng,...

Câu 3: Điệp vần là gì?

A. Là biện pháp tu từ ngữ âm, trong đó người ta cố ý tạo ra sự trùng điệp về âm hưởng bằng cách lặp lại những âm tiết có phần giống nhau, nhằm mục đích tăng sức biểu cảm, tăng nhạc tính cho câu thơ.

B. Là biện pháp tu từ ngữ âm, trong đó người ta cố ý tạo ra sự trùng điệp về âm hưởng bằng cách lặp lại những từ cuối của mỗi câu thơ, nhằm mục đích tăng sức biểu cảm, tăng nhạc tính cho câu thơ.

C. Là biện pháp tu từ ngữ âm, trong đó người ta cố ý tạo ra sự trùng điệp về âm hưởng bằng cách lặp lại những âm tiết ở đầu mỗi câu thơ, nhằm mục đích tăng sức biểu cảm, tăng nhạc tính cho câu thơ.

D. Là biện pháp tu từ từ vựng, trong đó người ta cố ý tạo ra sự trùng điệp về âm hưởng bằng cách lặp lại những âm tiết ở đầu mỗi câu, nhằm mục đích tăng sức biểu cảm, tăng nhạc tính cho câu thơ.

………………………