Giáo án dạy thêm Ngữ văn 9 Cánh diều bài 9: Sống, hay không sống? (Trích kịch Ham-lét – Sếch-xpia)

A

W

E

N

P

H

T

E

L

K

Đ

Ô

C

T

H

O

A

I

E

I

X

B

H

A

M

L

E

T

S

F

C

X

I

I

R

M

H

X

Ô

H

H

L

U

K

V

W

G

S

N

C

G

O

W

K

I

N

N

R

G

M

L

Q

S

U

Ô

C

E

B

K

N

A

D

T

S

Z

K

H

A

W

J

A

W

E

N

P

H

T

E

L

K

Đ

Ô

C

T

H

O

A

I

E

I

X

B

H

A

M

L

E

T

S

F

C

X

I

I

R

M

H

X

Ô

H

H

L

U

K

V

W

G

S

N

C

G

O

W

K

I

N

N

R

G

M

L

Q

S

U

Ô

C

E

B

K

N

A

D

T

S

Z

K

H

A

W

J

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Nhắc lại kiến thức

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi trả lời:

+ Nhắc lại hiểu biết của em về thể loại bi kịch.

+ Trình bày ngắn gọn thông tin về tác giả và tác phẩm. 

+ Nêu đặc điểm kịch về: cốt truyện, nhân vật và kiểu xung đột thể hiện qua đoạn trích "Sống, hay không sống?".

+ Nhắc lại nội dung và nghệ thuật văn bản.

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

• HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

• GV mời 2-3 cặp HS trình bày trước lớp và yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

• GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

I. Nhắc lại kiến thức 

1. Tri thức ngữ văn

- Bi kịch

+ Bi kịch thuộc thể loại kịch, viết về những câu chuyện buồn bã, đau đớn với những tình huống căng thẳng và kết thúc bi thảm, đánh thức niềm thương cảm, xót xa trong tâm hồn người đọc.

+ Cốt truyện bi kịch cổ điển thường mượn từ các truyện huyền thoại hoặc lịch sử. Sự kiện, biến cố thường diễn ra gay cấn, bất ngờ, xoay quanh những mâu thuẫn không thể giải quyết dẫn đến xung đột và kết cục bi thảm (tai họa hay cái chết).

+ Nhân vật chính trong bi kịch thường là nhân vật anh hùng hoặc xuất thân từ cung đình (vua chúa, hoàng tử, công nương, tướng lĩnh,…), người có những phẩm chất, năng lực vượt trội, có khát vọng lớn,… nhưng phải đối đầu với thực tế không thể hóa giải hoặc sai lầm của chính bản thân nên dẫn đến kết cục bi thảm. Lời thoại trong bi kịch là lời của các nhân vật thể hiện suy nghĩ, tình cảm của nhân vật.

2. Tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

*Sếch-xpia (William Shakespeare) (1564-1616), (sống ở thời đại chế độ phong kiến chuyển sang chế độ tư bản).

+ Là một kịch gia thiên tài của nhân loại, nhà thơ nổi tiếng nhất nước Anh thời Phục Hưng. Những vở kịch của ông đại diện cho sự phát triển và tinh hoa của kịch phương Tây.

(Puskin nhận xét: "Đó là con người và nhân dân, đó là số phận của nhân loại… chính điều đó làm cho Sếch-xpia vĩ đại").

+ Tác phẩm chính: Romeo và juliet, Via Lia, Ô-ten-lô, Ham-lét.

b. Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác

+ Viết trong khoảng thời gian 1599-1601. Câu chuyện hoàng tử xứ Đan Mạch thời Trung cổ là Ham-lét trả thù cho cha từng được ghi lại trong biên niên sử từ thế kỉ XII của Xắc-xơ Gram-ma-ti-út. Sếch-xpia đã dựa vào câu chuyện này để xây dựng lại vở kịch nhưng được sáng tạo thêm: Ông đặt nhân vật vào bối cảnh hậu kì Phục hưng. Thời kỳ này, lí tưởng nhân văn chủ nghĩa lâm vào tình trạng khủng hoảng sâu sắc. Cảm quan u tối về thực tại và ý chí đấu tranh khẳng định lí tưởng nhân văn chủ nghĩa của nhân vật trong vở kịch bắt nguồn từ đó.

3. Đặc điểm kịch

a. Cốt truyện

+ Ham-lét có vị vua cha vừa qua đời. Chú của chàng là Clo-đi-út hiện là nhà vua mới thay thế cũng là người chồng mà mẹ tái giá. Nghi ngờ cái chết của cha Ham-lét đã giả bị mất trí để tìm ra sự thật. Nhưng vua nghi ngờ nên để tìm hiểu bệnh tình của chàng, vua sai người dò la. Vua trực tiếp cùng Pô-lô-ni-út rình nghe cuộc trò chuyện của Ham-lét và Ô-phê-li-a (người yêu của chàng). Khi đối thoại với Ô-phê-li-a, chàng đã có những giằng xé trong nội tâm của mình, chàng đã ý thức được mối quan hệ giữa nhan sắc và đức hạnh trong cuộc sống điên đảo.

b. Nhân vật

* Nhân vật vua Clô-đi-út

Được khắc họa qua ngôn ngữ và hành động với sự đối lập giữa bên trong và bên ngoài.

+ Quan tâm, hỏi han sức khỏe và tỏ ra lo lắng cho Ham-lét: "Thế trong khi chuyện trò cùng thái tử, các khanh lại không lựa chọn được cơ hội nào để tìm hiểu tại sao người rối loạn tâm thần, để cho chuỗi ngày xanh êm đẹp bị tan nát vì những cơn điên dữ dội, hiểm nghèo hay sao?" nhưng thực chất là đang dò la, hoài nghi bệnh của Ham-lét.

=> Thể hiện hắn là người để ý, thận trọng.

+ Bày tỏ sự hài lòng khi Ham-lét có hứng thú với bọn đào kép "Các khanh ạ, nên khuyến khích thêm thái tử nữa vào những trò giải trí ấy".

=> Bên ngoài tỏ ra quan tâm nhưng thực chất muốn Ham-lét sa đà việc chơi để tình trạng bệnh nặng thêm.

=> Nham hiểm.

+ Sử dụng nàng Ô-phê-li-a như một biện pháp để thử thách thái tử. Cùng Pô-lô-ni-út đứng vào một nơi kín, "như hai thám tử hợp pháp" để tận mắt tìm hiểu liệu bệnh tương tư có phải nguyên nhân gây ra sự quẫn trí của Ham-lét.

=> Clô-đi-út là một vị vua nhưng lại có hành động chui trốn để nhìn và nghe trộm.

* Nhân vật Ham-lét

+ Ham-lét giả điên để che mắt kẻ thù.

+ Lời độc thoại của Hăm-lét đang có những suy nghĩ, đấu tranh giữa việc sống và chết; phân vân bản thân nên “chịu đựng tất cả những viên đá, những mũi tên của số mệnh phũ phàng, hay là cầm vũ khí vùng lên mà chống lại với sóng gió của biển khổ”. 

=> Ham-lét là một người mang nội tâm sâu sắc, không dễ dàng chịu khuất phục trước số phận, muốn đấu tranh để vượt ra khỏi chính mình, vượt ra khỏi mọi nỗi khổ nhục để giải phóng bản thân, tìm ra sự thật đằng sau cái chết của cha. Hăm-lét hiện lên thật đáng thương, tâm hồn của thái tử chỉ toàn những đớn đau, bi quan mà đầy trăn trở. 

=> Đồng thời tác giả cũng ngầm phản ánh hiện thực đương thời, tình trạng trì trệ tù túng của thời trung cổ với cái bể khổ của tội ác hoành hành khiến trí tuệ cũng phải “phát điên”.

+ Khi đối thoại với Ô-phê-li-a:

Với Ham-lét, nàng Ô-phê-li-a là cô gái xinh đẹp trong lòng chàng tuy nhiên vì mục đích giả điên nên Ham-lét phải gạt tình cảm cá nhân của mình để diễn tốt vai.

Ham-lét đã buông lời cay đắng, chối bỏ tình cảm của cô. => Vì chàng đã bị nàng bị Ô-phê-li-a đem ra thử mình nên Ham-lét buộc lựa chọn những lời lẽ cay đắng đó.

=> Ham-lét thông minh, cẩn trọng.

c. Xung đột

+ Xung đột việc giả điên của Ham-lét nhằm che giấu trước hành động thăm dò của vua Clô-đi-út và bọn tay sai.

+ Xung đột nội tâm của nhân vật Ham-lét (sống hay không sống- to be or not to be).

4. Tổng kết

* Nội dung

+ Tác phẩm phản ánh chế độ dã man thời Trung cổ. Qua nhân vật Ham-lét ta có thể thấy được hiện thực khốc liệt trong xã hội đầy hoang mang lo âu. Thông điệp từ đoạn trích trên chính là dù hoàn cảnh nào thì phải giữ lí trí và niềm tin của mình.

* Nghệ thuật

+ Sử dụng ngôn ngữ đối thoại, độc thoại thành công trong việc phác họa tính cách và suy nghĩ của nhân vật.

+  Xây dựng nhân vật trong tác phẩm kịch độc đáo, tinh tế, các tình huống kịch hấp dẫn gây nên những ấn tượng sâu sắc trong tâm trí người tiếp nhận.