Giáo án dạy thêm Ngữ văn 9 Cánh diều bài 2: Kiều ở lầu Ngưng Bích (Trích Truyện Kiều – Nguyễn Du)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Nhắc lại kiến thức

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS trả lời:

+ Nhắc lại một số hiểu biết về nhà thơ Nguyễn Du và bài thơ Kiều ở lầu Ngưng Bích?

+ Đoạn trích nằm ở phần nào của tác phẩm nào của Truyện Kiều, tại sao Kiều lại ở lầu Ngưng Bích? 

+ Tâm trạng và hoàn cảnh của Thúy Kiều được miêu tả như thế nào?

+ Tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ Kiều ở lầu Ngưng Bích?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

Nhắc lại kiến thức 

1. Tác giả - tác phẩm

a. Tác giả

- Nguyễn Du (1809 – 1868).

- Quê quán: Tiền Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh.

- Sinh trưởng trong 1 gia đình đại quý tộc nhiều đời làm quan và truyền thống văn chương.

- Sống trong 1 giai đoạn lịch sử đầy biến động.

- Cuộc đời đầy những bước thăng trầm.

- Có kiến thức sâu rộng, am hiểu văn hoá dân tộc và văn hoá Trung Quốc.

- Một thiên tài văn học, nhà nhân đạo, chủ nghĩa, danh nhân văn hoá. Có những đóng góp to lớn vào sự phát triển của văn học Việt Nam

b. Tác phẩm

– Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích thuộc nội dung phần II: Gia biến và lưu lạc của tác phẩm Truyện Kiều.

- Gia đình gặp tai hoạ, Kiều phải bán mình cứu cha và em. Tưởng là bán mình làm vợ lẽ không ngờ bị Mã Giám Sinh, Sở Khanh lừa gạt bán vào lầu xanh. Ở đó, Tú Bà bắt nàng tiếp khách nhưng Kiều không chịu, định tự vẫn. Vì thế, bà đã giam nàng ở lầu Ngưng Bích để xoa dịu, rồi thực hiện âm mưu tiếp theo. 

2. Phân tích bài thơ

a. Hoàn cảnh đáng thương và tâm sự của Thúy Kiều.

- Sau bao biến cố, ly biệt, lầu Ngưng Bích có thể được coi là nơi chốn tạm thời của Kiều. 

- Hai chữ “khóa xuân” đã ngầm ẩn dụ về tuổi xuân của Kiều. Thời gian bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích của nàng cũng là thời gian “cánh cửa” dẫn đến tuổi thanh xuân của Kiều bị “khóa” lại. Tuổi xuân của nàng đã qua mà giờ đây lại còn bị bán vào lầu xanh, số phận nằm trong tay những kẻ buôn người mới bẽ bàng làm thế nào. 

- Không gian tĩnh mịch, cô đơn khi chỉ có Kiều với vạn vật thiên nhiên mà không hề có thêm một bóng hình ai khác.

- Bị giam lỏng trong lầu Ngưng Bích, niềm vui duy nhất của Kiều là ngắm cảnh và làm bạn với vạn vật thiên nhiên “cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia”. Thế nhưng, trớ trêu thay, ngay cả vạn vật thiên nhiên trước mắt nàng cũng quá đỗi xa vời, rộng lớn đến nỗi khó có thể chạm vào.

- Sử dụng cụm từ “mây sớm đèn khuya”, tác giả đã thể hiện sự tù túng nơi lầu Ngưng Bích. Thời gian tại đây trôi như một vòng tuần hoàn, khép kín, giam hãm con người Kiều mà chưa biết khi nào mới có thể thoát ra. 

à Thiên nhiên rộng lớn, mênh mông, bát ngát và tĩnh lặng càng làm nổi bật lên sự cô đơn, buồn tủi của Kiều.

b. Kiều với nỗi nhớ người yêu và sự thương xót cha mẹ

- Việc Kiều chấp nhận bán mình chuộc cha là để làm tròn chữ hiếu nhưng cũng vì thế mà dang dở chữ tình. Vì vậy, trước cảnh tự tình, nàng đã nhớ đến chàng Kim, mối tình da diết mặn nồng của nàng trước tiên, mang theo đó là cái mặc cảm luôn thường trực của một kẻ phụ tình.

- Bị kẻ xấu bán vào lầu xanh, Kiều tủi nhục vì tấm lòng son sắc nàng gìn giữ bấy lâu đã bị hoen ố, không biết bao giờ mới gột rửa sạch. Dẫu vậy, với tấm lòng thủy chung, nàng vẫn một lòng một dạ nhớ về Kim Trọng, coi chàng là tình yêu duy nhất của cuộc đời mình.

- Nhìn cảnh vật, Kiều xót xa khi nghĩ đến việc không thể tự tay chăm sóc cha mẹ đã già yếu nơi quê nhà. 

- Nàng tự trách bản thân vì không thể làm tròn chữ hiếu với mẹ cha. 

à 8 câu thơ giữa Nguyễn Du miêu tả chân thực và sinh động nỗi nhớ của Thúy Kiều dành cho Kim Trọng và cha mẹ. Trong hoàn cảnh bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích, Kiều không than vãn mà lại hướng sự quan tâm vào những người thân yêu nhất.

c. Tâm trạng buồn đau, tuyệt vọng của Kiều

- Trong nỗi nhớ thương, mọi cảnh vật hiện lên qua góc nhìn của Kiều đều đượm một nỗi buồn da diết.

- “Buồn trông” thể hiện hoạt động nhìn ra xa của nhân vật khi đang mang mình một nỗi buồn. Cái nhìn đó mơ hồ trông ngóng về những thứ không có thực, là cái ngóng trông trong vô vọng.

- Nàng nhìn cảnh vật xung quanh, đâu đâu cũng chỉ thấy nỗi buồn. Nàng không thể tìm được “lối thoát” cho cuộc sống bấp bênh của mình. 

3. Tổng kết

• Nội dung

- Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” đã miêu tả chân thực cảnh ngộ cô đơn, buồn tủi, đáng thương của Kiều. Đồng thời, đoạn trích cũng phản chiếu nỗi nhớ người thân da diết và tấm lòng thủy chung, hiếu thảo của Thúy Kiều khi bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích. 

- Đoạn trích tiêu biểu cho giá trị nhân đạo của kiệt tác Truyện Kiều. Qua đó Nguyễn Du đã bộc lộ lòng cảm thương sâu sắc đối với thân phận hồng nhan bạc mệnh và nỗi niềm của nhân vật.

• Nghệ thuật

- Thành công trong nghệ thuật tả cảnh ngụ tình

- Điệp ngữ, từ láy

- Hình ảnh giàu sức gợi. 

Trường THCS: ……………………………….

Lớp: ……………………………………………

Họ và tên: ……………………………………...

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN: KIỀU Ở LẦU NGƯNG BÍCH

Khoanh vào đáp án trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích nằm ở phần nào của truyện Kiều?

A. Gặp gỡ và đính ước

B. Gia biến và lưu lạc

C. Đoàn tụ

D. Chưa xác định được

Câu 2: Từ khóa xuân trong bài có nghĩa là gì?

A. Khóa kín tuổi xuân, ý nói sự cấm cung, Kiều bị giam lỏng

B. Ý nói khoảng không gian mùa xuân, theo kì

C. Ý nói thời gian mùa xuân đang dần khép lại

D. Sự trôi chảy của thời gian.

………………..