Ôn tập những kiến thức về tác giả Nguyễn Bính và bài thơ Mưa xuân.
Nhận biết và phân tích được nét độc đáo về hình thức của bài thơ thể hiện qua bố cục, kết cấu, ngôn ngữ, biện pháp tu từ.
Nhận biết và phân biệt được tình cảm, cảm xúc, cảm hứng chủ đạo của người viết thể hiện qua văn bản.
Nhận biết và phân tích được chủ đề, tư tưởng, thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc thông qua hình thức nghệ thuật của văn bản.
Phân tích được thông tin cơ bản của văn bản.
Ghi nhớ, khắc sâu những đặc điểm của thể loại của bài thơ Mưa xuân.

2. Năng lực

Năng lực chung

Năng lực tự học và tự chủ: Tìm kiếm thông tin, đọc sách giáo khoa, quan sát hình ảnh để hiểu về văn bản đã học.
Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thảo luận nhóm để thực hiện phiếu học tập, hợp tác để giải quyết vấn đề về văn bản đã học.
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Thu thập và làm rõ các thông tin liên quan đến bài học; biết đề xuất và phân tích được một số giải pháp giải quyết vấn đề.

Năng lực đặc thù

Năng lực thu thập thông tin liên quan đến bài thơ Mưa xuân.
Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về tác phẩm.
Năng lực phân tích, đánh giá được đặc điểm nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.
Năng lực nhận biết và phân tích các nội dung bao quát của văn bản: bố cục, kết cấu, ngôn ngữ, biện pháp tu từ.
Năng lực phân tích, so sánh văn bản với các văn bản khác cùng chủ đề.

3. Về phẩm chất

Yêu thương, đồng cảm, rung động trước tâm hồn của nhà thơ.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên

Giáo án;
Phiếu bài tập;
Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm;
Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

2. Chuẩn bị của HS: SGK, SBT Ngữ Văn 9, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn bài học, bảng phân công nhiệm vụ đã chuẩn bị ở nhà, vở ghi.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: HS kết nối với kiến thức đã học buổi sáng để trả lời nhanh câu hỏi tự luận nhắc lại kiến thức buổi sáng.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân nêu cảm nhận của em về mùa xuân.

c. Sản phẩm: Những chia sẻ của học sinh.

d. Tổ chức thực hiện

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS chia sẻ cảm nhận về vẻ đẹp của mùa xuân.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS liên hệ thực tế, dựa vào hiểu biết của bản thân và chia sẻ trong nhóm.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 – 3 HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá.

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Trong thơ văn ngàn đời, cảnh sắc thiên nhiên luôn là đề tài khơi gợi nhiều cảm xúc của các nhà văn, nhà thơ. Và ắt hẳn, mùa xuân cũng là một ví dụ điển hình như thế. Hãy cùng ôn tập lại bài học “Mưa xuân” của Nguyễn Bính để biết được với Nguyễn Bính mùa xuân được khắc họa như thế nào.

B. NHẮC LẠI KIẾN THỨC BÀI HỌC

a. Mục tiêu: Giúp HS ôn tập, nắm chắc các đơn vị kiến thức, rèn luyện kĩ năng đọc hiểu bài thơ Mưa xuân, nhận diện và phân tích các bút pháp nghệ thuật thể hiện trong văn bản.

b. Nội dung: Nhắc lại các kiến thức văn bản Mưa xuân.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của cá nhân hoặc sản phẩm nhóm.

d. Tổ chức thực hiện

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Nhắc lại kiến thức

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS trả lời:

+ Nhắc lại một số hiểu biết về tác giả Nguyễn Bính và văn bản “Mưa xuân”.

+ Bài thơ được viết theo thể thơ nào?

+ Xác định chủ đề của bài thơ “Mưa xuân”.

+ Diễn biến tâm trạng của cô gái được thể hiện như thế nào?

+ Tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản “Mưa xuân”.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

Nhắc lại kiến thức

1. Tác giả - tác phẩm

a. Tác giả

- Nguyễn Bính (1918 – 1966).

- Quê quán: Nam Định.

- Là nhà thơ nổi tiếng từ phong trào Thơ mới.

- Thơ Nguyễn Bính đằm thắm, thiết tha, gần gũi với ca dao, thể hiện tình yêu đối với làng quê và văn hóa truyền thông của dân tộc.

- Tác phẩm tiêu biểu: Tâm hồn tôi (1940), Hương cố nhân (1941), Mây Tần (1942), Nước giếng thơi (1956)…

b. Tác phẩm

- Bài thơ được in trong tập “Lỡ bước sang ngang” (1940).

2. Nhắc lại kiến thức bài học

a. Thể thơ

- Bài thơ được viết theo thể thơ bảy chữ.

+ Thể thơ bảy chữ được xác định dựa vào số chữ (tiếng) trong mỗi dòng thơ.

+ Các dòng thơ thường được ngắt nhịp một cách linh hoạt.

+ Số lượng dòng không hạn chế.

+ Được chia thành khổ (mỗi khổ 4 dòng).

+ Sử dụng vần chân.

+ Gieo vần liền hoặc vần cách.

b. Chủ đề của bài thơ

Chủ đề của bài thơ được xác định thông qua: nhan đề và đặc trưng thể loại của bài thơ.

* Nhan đề bài thơ: Mưa xuân.

- Nhan đề ngắn gọn, xúc tích, nêu bật được chủ đề chính của bài thơ: chủ đề về cơn mưa mùa xuân.

- Nhan đề bài thơ thể hiện sự rung cảm trọn vẹn trước làn mưa mơ hồ, huyền hoặc của mùa xuân cũng như đánh dấu một kỉ niệm khó phai. Kỉ niệm về những hạt mưa đầu xuân, về những cảm xúc luyến ái đầu đời, những mơ mộng chớm hé về cuộc hẹn hò đầu tiên.

* Đặc trưng thể loại

- Mạch cảm xúc: Bài thơ khắc họa khung cảnh mùa xuân ở vùng quê bắc bộ những năm nửa đầu của thế kỷ 20. Đồng thời có đó là nỗi lòng của một thôn nữ ở tuổi cập kê, là khao khát tình yêu của con người.

- Bố cục bài thơ:

+ Phần 1 (hai khổ thơ đầu): Giới thiệu cô gái nơi thôn quê.

+ Phần 2 (hai khổ tiếp): Khung cảnh đất trời trong tiết xuân mưa bay và sự khấp khởi, mong ngóng lạ thường của cô gái.

+ Phần 3 (hai khổ tiếp): Cô gái đội mưa, vội vàng xin phép mẹ đi xem chèo.

+ Phần 4 (hai khổ tiếp): Chàng trai không đến và sự thất vọng của cô gái.

+ Phần 5 ( hai khổ cuối): Cô gái buồn bã trở về nhưng vẫn còn sự lưu luyến cho chàng trai.

- Hình ảnh thơ:

+ Hình ảnh mưa xuân:

Mưa xuân phơi phới bay.
Hoa xoan rụng vơi đầy.
Giữa cảnh sắc thiên nhiên hoa xoan tím nồng nàn, trong làn mưa xuân “phơi phới” bay, hội chèo làng Đặng đi qua ngõ, tiếng trống chèo ở thôn Đoài đã rung lên, cô thôn nữ bâng khuâng và xao xuyến. Hương sắc ấy, âm thanh ấy là hồn quê xứ sở thanh bình.

+ Hình ảnh cô gái nơi thôn quê:

Cô gái dệt lụa quanh năm.
Sống cùng với mẹ già.
Người mẹ “chưa bán chợ làng xa”: cô gái vẫn còn độc thân, chưa gả cho ai.
Hình ảnh của một cô gái thôn quê bên chiếc khung cửi nhỏ. Một hình ảnh rất đẹp, thể hiện sự chăm chỉ chịu thương chịu khó của những cô gái làng quê nói riêng và những người nông dân nghèo nói chung.

- Diễn biến tâm trạng của cô gái:

+ Sự chờ mong buổi hò hẹn (khổ thơ 3 và 4):

Lòng giăng tơ một mối tình.
Hai má bừng đỏ khi nghĩ về anh.
Chắc chắn sự xuất hiện của chàng trai trong đêm hội.

+ Sự háo hức, khấp khởi của cô gái dành cho cuộc hẹn với chàng trai (khổ 5 và 6):

Xin phép mẹ, vội vàng đi.
“Thôn Đoài cách có một thôi đê”: dù phải đi qua đoạn đê dài trong thời tiết trời mưa thì cô gái cũng không ngại.
Mải tìm anh không thiết xem chèo.

+ Sự thất vọng của cô gái khi không gặp được chàng trai (khổ 7 và 8):

Chờ mãi anh chả sang.
Sự hờn trách của cô gái.
Cô gái lầm lụi trở về một mình.
Con đường đê trải dài và những hạt mưa
Khiến tâm trạng của cô gái càng buồn hơn.

+ Nỗi buồn của cô gái và sự mong mỏi, hi vọng vào mùa xuân sang năm được gặp chàng trai của cô gái (hai khổ cuối):

Mưa xuân đã ngại bay.
Hoa xoan nát dưới chân.
Mùa xuân đã cạn ngày.
Bao giờ em mới gặp anh đây?
Điệp ngữ “bao giờ” được lặp lại như một sự ngóng trông vô vọng, sự tiếc nuối và mong đợi vào chữ duyên đôi lứa.
Bài thơ là một bức tranh quê hương đầy màu sắc và tình cảm. Cô gái với tấm lòng trắng trong là đại diện cho tình yêu thuần kiết, mong chờ.

3. Tổng kết

a. Nội dung

- Bài thơ thể hiện diễn biến tâm trạng của cô gái thôn Đông lần đầu tiên hẹn hò tìm nhau với chàng trai thôn Đoài trong đêm hát chèo mùa xuân.

- Bài thơ mang đến sự rung cảm trọn vẹn trước làn mưa mơ hồ, huyền hoặc của mùa xuân cũng như đánh dấu sự đẹp đẽ, nồng thắm của tình yêu.

b. Nghệ thuật

- Thể thơ bảy chữ.

- Nhịp điệu thơ chậm rãi, nhẹ nhàng.

- Sự kết hợp các biện pháp tu từ:so sánh, ẩn dụ câu hỏi tu từ.

- Ngôn từ trong bài thơ giàu có, sáng tạo và tinh luyện, đậm đà màu sắc đồng quê.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: HS củng cố, mở rộng kiến thức đã học về văn bản Mưa xuân.

b. Nội dung:

- GV đưa ra câu hỏi để HS củng cố kiến thức văn bản Mưa xuân.

- GV hướng dẫn HS thực hiện phần Luyện tập theo văn bản đọc.

c. Sản phẩm:

- Phiếu bài tập của HS.

- Câu trả lời các câu hỏi vận dụng.

d. Tổ chức thực hiện

Nhiệm vụ 1: Trả lời câu hỏi trắc nghiệm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV phát Phiếu bài tập cho HS thực hiện nhanh tại lớp.

Trường THCS:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN “MƯA XUÂN”

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Bài thơ “Mưa xuân” là của ai?

A. Nguyễn Du.

B. Nguyễn Bính.

C. Nguyễn Trãi.

D. Nguyễn Đình Thi.

Câu 2: Bài thơ “Mưa xuân” được viết theo thể thơ nào?

A. Thể thơ bảy chữ.

B. Thể thơ tám chữ.

C. Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.

D. Thể thơ thất ngôn bát cú.

Câu 3: Nhân vật cô gái trong bài thơ đang chờ ai?

A. Chờ người yêu.

B. Chờ mẹ.

C. Chờ chị gái.

D. Chờ anh trai.

Câu 4: Loài hoa nào được nhắc đến trong bài thơ?

A. Hoa hồng.

B. Hoa bưởi.

C. Hoa xoan.

D. Hoa chanh.

Câu 5: Nỗi nhớ nhung người yêu của cô gái được diễn ra trong bối cảnh nào?

A. Mùa đông ở nước ngoài.

B. Mùa thu ở đô thị.

C. Mùa hè ở miền biển.

D. Mùa xuân ở làng quê.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học về văn bản Mưa xuân hoàn thành Phiếu bài tập.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 – 3 HS đọc đáp án trước lớp theo Phiếu bài tập.

- GV mời một số HS khác đọc đáp án khác (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn đáp án:

1. B

2. A

3. A

4. C

5. D

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

Nhiệm vụ 2: Luyện tập theo văn bản

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn làm bài vào vở, cho HS luyện tập theo những nhiệm vụ cụ thể sau:

Câu 1: Chỉ ra và nêu tác dụng của việc sử dụng từ láy trong khổ thơ sau:

“Mình em lầm lụi trên đường về,

Có ngắn gì đâu một dải đê!

Áo mỏng che đầu mưa nặng hạt,

Lạnh lùng thêm tủi với canh khuya.”

Câu 2: Anh/chị hãy viết bài văn ngắn, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Mưa xuân” – Nguyễn Bính.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để hoàn thành bài luyện tập vào vở.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện một số HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

- GV gợi ý:

Câu 1: Biện pháp nghệ thuật:

“Mình em lầm lụi trên đường về,

Có ngắn gì đâu một dải đê!

Áo mỏng che đầu mưa nặng hạt,

Lạnh lùng thêm tủi với canh khuya.”

- Các từ láy được sử dụng trong khổ thơ: lầm lũi, lạnh lùng

- Tác dụng: Khắc sâu cảm xúc, tâm trạng buồn tủi, bẽ bàng của cô gái; làm cho câu thơ thêm sinh động, gợi hình gợi cảm; tạo nhịp điệu da diết, bâng khuâng.

Câu 2: Dàn ý gợi ý:

a. Mở bài:

- Giới thiệu chung về bài thơ.

- Xác định vấn đề: nội dung và nghệ thuật trong bài thơ.

b. Thân bài:

- Phân tích, đánh giá mạch ý tưởng, cảm xúc của nhân vật trữ tình:

+ Nhan đề.

+ Nhân vật trữ tình: cô gái thôn quê với mối tình bị lỡ hẹn.

+ Cảm xúc chủ đạo: Bài thơ là nỗi tủi phận, tủi duyên, là nỗi lỡ làng của cô gái dưới đêm mưa.

- Sự phát triển của hình tượng chính và tính độc đáo của các phương diện ngôn từ: Diễn biến tâm trạng của cô gái thôn Đông trong lần hẹn hò tìm nhau với chàng trai thôn Đoài (từ háo hức, mong chờ đến buồn tủi, sầu thương).

Bài thơ khắc họa được vẻ đẹp bên trong và cả bên ngoài của người con gái nơi thôn quê. Người con gái khát khao tình yêu đôi lứa – một tình yêu mang trọn khung cảnh mùa xuân đẹp đẽ, ngập tràn sức sống.

- Nghệ thuật:

+ Tả cảnh ngụ tình đặc sắc: Khung cảnh thay đổi theo tâm trạng của nhân vật trữ tình.

+ Ngôn từ giản dị, sáng tạo và tinh luyện, đậm đà màu sắc đồng quê.

c. Kết bài:

- Bài thơ “Mưa xuân” đã thể hiện giá trị nhân bản sâu sắc, đó là niềm hi vọng về tình yêu và hạnh phúc lứa đôi.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a. Mục tiêu: HS nâng cao, mở rộng kiến thức về bài thơ Mưa xuân thông qua các dạng đề ôn tập.

b. Nội dung: GV chuyển giao các dạng đề tự luận để HS trả lời củng cố kiến thức bài học.

c. Sản phẩm học tập: Phần trả lời của HS và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

Nhiệm vụ 1: Đọc ngữ liệu và trả lời câu hỏi

--------------------------------------