Năng lực giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.
Năng lực tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.
Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.

Năng lực đặc thù

Nhận biết được các kiểu biến đổi cấu trúc câu và phân tích tác dụng của chúng.

3. Phẩm chất

Chăm chỉ, có ý thức vận dụng kiến thức vào tạo lập văn bản.
Trách nhiệm, có ý thức tham gia vào thảo luận nhóm.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên

Giáo án;
SGK, SGV Ngữ văn 9;
Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm;
Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

2. Chuẩn bị của HS

SGK, SBT Ngữ văn 9.
Bảng giao nhiệm vụ học tập đã chuẩn bị ở nhà.
Sách tham khảo, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học…

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập của mình. HS khắc sâu kiến thức nội dung bài học.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS chia nhóm để trả lời câu hỏi.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Mở rộng các câu dưới đây:

+ Minh đến thăm tôi.

+ Những chú cún rất nghịch ngợm.

+ Cách mạng đã thành công.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS liên hệ thực tế, dựa vào hiểu biết của bản thân để đưa ra đáp án.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 HS của mỗi nhóm trình bày đáp án trước lớp.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá.

Đáp án: Các câu mở rộng:

+ Hôm qua, Minh đên thăm tôi, tôi vừa ngạc nhiên vừa vui mừng.

+ Những chú cún rất nghịch ngợm nhưng mọi người đều yêu thích vì chúng rất dễ thương.

+ Cách mạng đã thành công đưa đất nước ta bước sang trang mới.

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Để có thể triển khai ý kiến, suy nghĩ của mình một cách mạch lạc và chính xác, chúng ta cần phải biết cách tạo ra sự phong phú về nội dung cho câu văn. Trong bài học hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau củng cố kiến thức về Mở rộng cấu trúc câu nhé!

B. NHẮC LẠI KIẾN THỨC BÀI HỌC

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS củng cố lại kiến thức về Mở rộng cấu trúc câu.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS ôn tập về Mở rộng cấu trúc câu.

c. Sản phẩm học tập: HS nhắc lại kiến thức chung về Mở rộng cấu trúc câu và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Nhắc lại một số hình thức mở rộng cấu trúc câu.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, dựa vào kiến thức đã học về Mở rộng cấu trúc câu, thực hiện yêu cầu: Cấu trúc câu được mở rộng theo những hình thức như thế nào?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Một số hình thức mở rộng cấu trúc câu

a. Bổ sung thành phần câu, thường là trạng ngữ hoặc thành phần biệt lập

- Trong câu mở rộng, trạng ngữ được sử dụng để bổ sung trực tiếp ý nghĩa cho chủ ngữ hoặc vị ngữ trong câu.

- Ví dụ:

+ Câu gốc: “Đã đến lúc Việt Nam cần thay đổi về tư duy đối với vùng đất quan trọng này, từ “sống chung với lũ” mang nặng hàm ý chấp nhận và chịu đựng sang “chào đón” lũ.”

+ Câu mở rộng: “Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn biến phức tạp, đã đến lúc Việt Nam cần thay đổi về tư duy đối với vùng đất quan trọng này, từ “sống chung với lũ” mang nặng hàm ý chấp nhận và chịu đựng sang “chào đón” lũ.”

Câu mở rộng đã bổ sung thành phần trạng ngữ vào câu gốc để làm rõ hơn lí do cần phải “thay đổi về tư duy” đối với vấn đề.

b. Mở rộng thành phần câu

- Mở rộng thành phần câu bằng:

+ Cụm từ chính phụ (cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ).

+ Cụm chủ ngữ - vị ngữ.

Câu (2), vì muốn nhấn mạnh kết quả của hoạt động do chủ thể thực hiện mà không cần nói về quá trình thực hiện mà không cần nói về quá trình thực hiện hoạt động đó nên đã dùng cụm danh từ để “gói” lại cụm chủ ngữ - vị ngữ, theo đó, làm nổi bật hơn ý muốn biểu đạt ở sau.

c. Chuyển câu chủ động thành câu bị động và ngược lại

- Chuyển câu chủ động (có chủ ngữ thể hiện chủ thể của hoạt động) thành câu bị động (có chủ ngữ thể hiện đối tượng của hoạt động) hoặc ngược lại.

- Nhằm thể hiện ý:

+ Câu tập trung vào chủ thể của hoạt động (câu chủ động) hay đối tượng của hoạt động (câu bị động).

+ Việc chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động hoặc ngược lại nhằm đảm bảo tính mạch lạc, liên kết giữa các câu, các đoạn trong văn bản.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: HS củng cố, mở rộng kiến thức tiếng Việt đã học về Mở rộng cấu trúc câu.

b. Nội dung:

- GV phát Phiếu bài tập cho HS thực hiện nhanh tại lớp.

- GV hướng dẫn HS thực hiện phần Luyện tập Mở rộng cấu trúc câu.

c. Sản phẩm:

- Phiếu bài tập của HS.

- Tạo lập đoạn văn theo chủ đề trong đó có sử dụng trích dẫn tài liệu.

d. Tổ chức thực hiện

Nhiệm 1: Trả lời câu hỏi trắc nghiệm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV phát Phiếu bài tập cho HS thực hiện nhanh tại lớp.

Trường THCS:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: MỞ RỘNG CẤU TRÚC CÂU

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Hình thức mở rộng cấu trúc câu có những hình thức nào?

A. Bổ sung thành phần câu và mở rộng thành phần câu.

B. Bổ sung thành phần câu và thay đổi trật tự các từ trong câu.

C. Mở rộng thành phần câu và chuyển câu chủ động thành câu bị động.

D. Thay đổi trật tự các từ trong câu và chuyển câu chủ động thành câu bị động.

Câu 2: Điền đáp án đúng vào sau dấu ba chấm:

“Bổ sung thành phần câu, thường là … hoặc …”

A. Trạng ngữ, vị ngữ.

B. Chủ ngữ, vị ngữ.

C. Trạng ngữ, thành phần biệt lập.

D. Chủ ngữ, thành phần biệt lập.

Câu 3: Mở rộng cấu trúc câu có tác dụng gì?

A. Nhằm tăng lượng thông tin cho câu.

B. Nhằm rút gọn câu.

C. Giúp câu trở nên có ý nghĩa hơn.

D. Giúp câu trở nên ngắn gọn hơn.

Câu 4: Chọn đáp án đúng nhất: Có thể mở rộng thành phần câu bằng các cụm nào?

A. Cụm chủ ngữ - vị ngữ và cụm động từ.

B. Cụm từ chính phụ và cụm động từ.

C. Cụm từ chính phụ và cụm tính từ.

D. Cụm từ chính phụ và cụm chủ ngữ - vị ngữ.

Câu 5: Câu sau sử dụng hình thức mở rộng cấu trúc câu nào?

“Khi các cô gái làng Vòng đỗ gánh, giở từng lớp lá sen, chúng ta thấy hiện ra từng lá cốm, sạch sẽ và tinh khiết, không có mảy may một chút bụi nào.”

A. Mở rộng bằng cách thêm trạng ngữ.

B. Mở rộng bằng cụm động từ.

C. Mở rộng bằng cụm chủ ngữ - vị ngữ.

D. Mở rộng bằng cụm tính từ.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học về Mở rộng cấu trúc câu hoàn thành Phiếu bài tập.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 – 3 HS đọc đáp án trước lớp theo Phiếu bài tập.

- GV mời một số HS khác đọc đáp án khác (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn đáp án: