Giáo án dạy thêm Ngữ văn 9 Kết nối bài 2: Nỗi niềm chinh phụ (trích Chinh phụ ngâm, nguyên tác của Đặng Trần Côn, bản dịch của Đoàn Thị Điểm (?))

1

2

3

4

5

6

7

8

-

-

-

-

B

-

T

-

-

B

-

T

-

B

-

B

-

T

-

B

-

B

-

T

-

B

-

B

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Hiểu biết chung về tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS chia lớp thành 2 nhóm thực hiện 2 nhiệm vụ sau:

+ Nhóm 1: Trình bày hiểu biết cơ bản về tác giả Đặng Trần Côn và tác phẩm Chinh phụ ngâm.

+ Nhóm 2: Trình bày hiểu biết về dịch giả Đoàn Thị Điểm và vị trí, nội dung chính của đoạn trích Nỗi niềm chinh phụ.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức bài học

Hoạt động 1: Nhắc lại đặc điểm của thể thơ song thất lục bát được thể hiện trong đoạn trích Nỗi niềm chinh phụ.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair – Share đọc văn bản Nỗi niềm chinh phụ và hoàn thành Phiếu học tập số 1 về đặc điểm của thể thơ song thất lục bát được thể hiện trong đoạn trích Nỗi niềm chinh phụ

Thời gian thực hiện: 10 phút.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm đôi, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Hoạt động 2: Nhắc lại những tình cảm, cảm xúc, cảm hứng chủ đạo của người viết trong đoạn trích Nỗi niềm chinh phụ.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ gồm 4 HS theo kĩ thuật Khăn trải bàn với vị trí ngồi như hình vẽ dưới đây:

- GV yêu cầu HS đọc văn bản Nỗi niềm chinh phụ và hoàn thành các thử thách theo 2 chặng với các yêu cầu cụ thể:

+ Chặng 1: Trả lời các câu hỏi trong Phiếu học tập số 2 về tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong văn bản Nỗi niềm chinh phụ.  Thời gian thực hiện: 15 phút.

+ Chặng 2: Liệt kê một số thành công nghệ thuật được thể hiện trong văn bản Nỗi niềm chinh phụ. Thời gian thực hiện: 7 phút.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Hiểu biết chung về tác phẩm

1. Tác giả Đặng Trần Côn và tác phẩm Chinh phụ ngâm.

a. Tác giả Đặng Trần Côn

- Sống vào khoảng đầu thế kỉ XVIII, quê ở làng Nhân Mục, nay thuộc Hà Nội.

- Sáng tác của ông chú trọng thể hiện những tình cảm riêng tư, những nỗi niềm trắc ẩn của con người.

- Các tác phẩm đều được viết bằng chữ Hán.

b. Tác phẩm Chinh phụ ngâm.

- Tên gọi khác: Chinh phụ ngâm khúc.

- Sáng tác trong khoảng 11740 – 1742 bằng chữ Hán.

- Tác phẩm giải bày tâm sự của một người vợ có chồng ra trận, mong mỏi ngày chồng chiến thắng trở về.

2. Dịch giả Đoàn Thị Điểm và đoạn trích Nỗi niềm chinh phụ.

a. Dịch giả Đoàn Thị Điểm

- Hiệu là Hồng Hà nữ sĩ, quê ở Hưng Yên.

- Là một người phụ nữ toàn diện, rất có nghị lực và bản lĩnh.

- Sáng tác văn thơ bằng cả chữ Hán và chữ Nôm.

b. Đoạn trích Nỗi niềm chinh phụ

- Gồm 24 câu (từ 41 đến 64) thể hiện những tình cảm đầy lưu luyến của người chinh phụ khi phải xa cách người chinh phu.

II. Nhắc lại kiến thức bài học

1. Đặc điểm của thể thơ song thất lục bát được thể hiện trong đoạn trích Nỗi niềm chinh phụ.

- Phụ lục đáp án Phiếu học tập số 1.

2. Tình cảm, cảm xúc, cảm hứng chủ đạo của người viết trong đoạn trích Nỗi niềm chinh phụ.

- Phụ lục đáp án Phiếu học tập số 2.

- Một số thành công nghệ thuật trong đoạn trích:

+ Điệp từ: xanh, Tiêu Tương, Hàm Dương,…

+ Đối: Chàng thì đi  - Thiếp thì về, tuôn màu mây biếc – trải ngàn núi xanh… khắc họa tính chất phân hợp của cuộc chia li.

=> Sự kết hợp của đối và điệp, vừa liên hoàn, vừa cách cú diễn tả sự chia li những tình cảm vẫn vấn vít của người chinh phu, chinh phụ.

+ Câu hỏi tu từ: Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?...

+ Bút pháp ước lệ tượng trưng: khoảng cách giữa Tiêu Tương và Hàm Dương…

+ Bút pháp tả cảnh ngụ tình: màu xanh gợi nên cảm giác cô đơn, trống vắng.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Khái quát đặc điểm thể thơ song thất lục bát được thể hiện trong đoạn trích 

Nỗi niềm chinh phụ

Đặc điểm của thể thơ

Những biểu hiện trong văn bản

Vần

Thanh điệu

Nhịp

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Khái quát đặc điểm thể thơ song thất lục bát được thể hiện trong đoạn trích 

Nỗi niềm chinh phụ

Đặc điểm của thể thơ

Những biểu hiện trong văn bản

Vần

- Vần lưng: 

+ Tiếng thứ 6 (hoặc thứ 4) của câu 8 hiệp vần với tiếng cuối của câu 6 ngay trước nó: bay – này, trường – đường, Hàm Dương – Tiêu Dương….

+ Tiếng thứ 3 (hoặc thứ 5) của câu 7 hiệp với tiếng cuối của câu 7 liền trước nó: bống – trống, bóng – vọng, thấy – mấy…

- Vần chân: tay – này, Dương – đường, chăn - ngăn,….

Thanh điệu

- Câu thất 1: luật phối thanh đặt vào các tiếng 3-5-7 (T-B-T).

- Câu thất 2: luật phối thanh đặt vào các tiếng 3-5-7 (B-T-B).

- Câu 6 và câu 8 tuân theo luật của thể lục bát: các tiếng 2-4-6 có luật phối thanh là B-T-B

Nhịp

- Câu thơ 7 tiếng thường có cách ngắt nhịp lẻ trước chẵn sau (3/2/2 hoặc 3/4). Ví dụ: 

+ Cùng trông lại/ mà cùng chẳng thấy 

Thấy xanh xanh/ những mấy ngàn dâu.

=> Nhịp 3/4

+ Tiếng địch thổi/ nghe chừng đồng vọng

Hàng cờ bay/ trông bóng phất phơ.

- Cặp câu lục bát: ngắt nhịp chẵn 2/4, 4/4,… hoặc nhịp lẻ 3/3, 3/5…Ví dụ:

+ Đoái trông theo/ đã cách ngăn => Nhịp 3/3

Tuôn màu mây biếc/ trải ngần núi xanh. => Nhịp 4/4

+ Quân đưa/ chàng ruổi/ lên đường => Nhịp 2/2/2

Liễu dương biết thiếp/ đoạn trường này chăng? => Nhịp 4/4

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Trả lời các câu hỏi về tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong văn bản 

Nỗi niềm chinh phụ.

Không gian chia li giữa người chinh phu và người chinh phụ có đặc điểm gì?

Hai câu thơ sau đây diễn tả tâm trạng của người chinh phu, chinh phụ như thế nào?

Dấu chàng theo lớp mây đưa

Thiếp nhìn rặng núi ngẩn ngơ nỗi nhà.

Hai địa danh Hàm Dương – Tiêu Tương được lặp đi lặp lại nhiều lần có tác dụng gì trong việc thể hiện cảm xúc, tình cảm của nhân vật trữ tình?

Cảnh sắc thiên nhiên đã góp phần phản ánh tâm trạng con người như thế nào ở bốn câu thơ cuối đoạn trích?

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Trả lời các câu hỏi về tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong văn bản 

Nỗi niềm chinh phụ.

Không gian chia li giữa người chinh phu và người chinh phụ có đặc điểm gì?

- Ngăn cách họ là không gian rộng lớn: “mây biếc”, “núi xanh”.

- Các động từ “tuôn”, “trải” (“tuôn ngàn mây biếc”, “trải ngàn núi xanh”) thể hiện sự lan tràn của màu xanh, bây bọc, cản trở con người.

- Không gian màu xanh ở đây là không gian của thiên nhiên nhưng cũng là không gian của chia li, tâm trạng.

Hai câu thơ sau đây diễn tả tâm trạng của người chinh phu, chinh phụ như thế nào?

Dấu chàng theo lớp mây đưa

Thiếp nhìn rặng núi ngẩn ngơ nỗi nhà.

…………..

- Hai câu thơ mở ra một không gian thiên nhiên vô cùng rộng lớn, bao la rợn ngợp.

- Bất chấp mọi sự cản trở, họ vẫn luôn luôn hướng về nhau, quan tâm, lo lắng cho nhau, tô đậm thêm cho sự khắng khít, gắn bó không muốn xa rời của đôi vợ chồng. 

………………..