Giáo án gộp Địa lí 12 cánh diều kì I

GIÁO ÁN WORD CHƯƠNG 1: ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN

• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 1: Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ
• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 2: Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa và ảnh hưởng đến sản xuất, đời sống
• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 3: Sự phân hóa đa dạng của thiên nhiên
• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 4: Thực hành Trình bày báo cáo về sự phân hóa tự nhiên Việt Nam
• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 5: Vấn đề sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường

GIÁO ÁN WORD CHƯƠNG 2: ĐỊA LÍ DÂN CƯ

• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 6: Dân số, lao động và việc làm
• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 7: Đô thị hóa
• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 8: Thực hành Viết báo cáo về dân số, lao động và việc làm, đô thị hóa

GIÁO ÁN WORD CHƯƠNG 3: ĐỊA LÍ CÁC NGÀNH KINH TẾ

• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 9: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế
• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 10: Vấn đề phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản
• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 11: Một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp
• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 12: Thực hành Vẽ biểu đồ, nhận xét và giải thích về tình hình phát triển và sự chuyển dịch cơ cấu của ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản
• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 13: Vấn đề phát triển công nghiệp
• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 14: Một số hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp
• Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 15: Thực hành Vẽ biểu đồ, nhận xét và giải thích tình hình phát triển của các ngành công nghiệp ở nước ta

Ngày soạn:…/…/…

Ngày dạy:…/…/…

BÀI 5: VẤN ĐỀ SỬ DỤNG HỢP LÍ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN 

VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG 

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ: 

• Trình bày và giải thích được sự suy giảm các loại tài nguyên thiên nhiên ở nước ta.

• Nêu được một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên ở nước ta.

• Chứng minh và giải thích được hiện trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam.

• Nêu được các giải pháp bảo vệ môi trường.

• Viết được đoạn văn ngắn tuyên tuyền mọi người trong cộng đồng tham gia vào việc sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên hoặc bảo vệ môi trường ở địa phương.

2. Năng lực

Năng lực chung:

• Giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.
• Tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.
• Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.

Năng lực riêng: 

• Năng lực tìm hiểu địa lí: Khai thác và sử dụng Bảng 5.1 – 5.2, mục Em có biết để tìm hiểu về sự suy giảm các loại tài nguyên thiên nhiên ở nước ta; một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên ở nước ta; hiện trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam; các giải pháp bảo vệ môi trường.

• Năng lực nhận thức và tư duy địa lí: Trình bày và giải thích được sự suy giảm các loại tài nguyên thiên nhiên ở nước ta; Nêu được một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên ở nước ta; Chứng minh và giải thích được hiện trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam; Nêu được các giải pháp bảo vệ môi trường.

• Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng: Viết được đoạn văn ngắn tuyên tuyền mọi người trong cộng đồng tham gia vào việc sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên hoặc bảo vệ môi trường ở địa phương.

3. Phẩm chất

• Trách nhiệm: Tích cực đánh giá cá nhân, đánh giá đồng đẳng, khách quan, đóng góp vào quá trình học tập, kiểm tra, đánh giá; Chủ động, tích cực tham gia và vận động mọi người tham gia các hoạt động tuyên truyền, bảo vệ thiên nhiên và phòng, chống thiên tai. 

• Chăm chỉ: Luôn cố gắng vươn lên đạt kết quả tốt trong học tập; Có ý thức vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học được ở nhà trường, từ sách báo và các nguồn tin cậy khác vào học tập và đời sống hằng ngày.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC 

1. Đối với giáo viên

• Giáo án, SGK, SGV, SBT Địa lí 12 – Kết nối tri thức. 

• Hình ảnh, video về suy giảm tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm môi trường.

• Phiếu học tập, phiếu đánh giá sản phẩm. 

• Máy tính, máy chiếu (nếu có).

2. Đối với học sinh

• SGK, SBT Địa lí 12 – Kết nối tri thức.

• Atlat Địa lí Việt Nam. 

• Thiết bị điện tử có kết nối internet.

• Giấy ghi chú.

• Đọc trước nội dung bài học và sưu tầm tranh ảnh, tư liệu về bài học Vấn đề sử dụng hợp lí tài nguyên và bảo vệ môi trường.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo sự phấn khởi cho HS khi bước vào bài học mới. 

b. Nội dung: GV cho HS xem video về “Con người và thiên nhiên” và yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Nêu những cảm nhận của bản thân sau khi xem đoạn video. 

c. Sản phẩm: Cảm nhận của HS sau khi xem đoạn video về “Con người và thiên nhiên”.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS cả lớp xem 2 đoạn video về “Con người và thiên nhiên”.

+ Đoạn video 1: https://www.youtube.com/watch?v=YARYEaAnZQA

+ Đoạn video 2: https://www.youtube.com/watch?v=uw1iRR_K-jM

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, thực hiện nhiệm vụ sau vào giấy ghi chú: Nêu những cảm nhận của bản thân sau khi xem các đoạn video.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS xem video và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 HS lần lượt nêu cảm nhận của bản thân sau khi xem các đoạn video.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt đáp án:

+ Video 1: Thiên nhiên có vai trò quan trọng đối với đời sống con người, các sinh vật tồn tại có mối quan hệ mật thiết với nhau tạo nền tảng cho sự cân bằng khí hậu.

+ Video 2: Câu chuyện kể về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên. Con người đã chà đạp, tàn phá thiên nhiên để đạt được những ham muốn cá nhân của mình.

- GV dẫn dắt HS vào bài học: Chúng ta đang sống trong môi trường tự nhiên, tác động vào tự nhiên để phục vụ cho nhu cầu của con người. Nước ta có nguồn tài nguyên thiên nhiên đa dạng. Tuy nhiên, các loại tài nguyên đang bị khai thác quá mức, ô nhiễm môi trường ngày càng gia tăng. Vậy, hiện trạng tài nguyên và môi trường ở nước ta ra sao? Chúng ta cần có những giải pháp gì để sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường? Bài học hôm nay sẽ giúp các làm rõ được điều đó. Chúng ta cùng vào Bài 5 – Vấn đề sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên ở nước ta

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- Trình bày và giải thích được sự suy giảm các loại tài nguyên thiên nhiên ở nước ta.

- Nêu được một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên ở nước ta. 

b. Nội dung: GV yêu cầu HS thảo luận nhóm, quan sát tư liệu giáo viên cung cấp, khai thác Bảng 5.1, 5.2, thông tin mục I.1, 2 SGK tr.24 – 26 và hoàn thành Bảng mẫu.

c. Sản phẩm: Bảng thông tin về sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS	DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập - GV chia HS cả lớp thành 6 nhóm. - GV yêu cầu HS thảo luận nhóm, quan sát tư liệu giáo viên cung cấp, khai thác Bảng 5.1, 5.2, thông tin mục I.1, 2 SGK tr.24 – 26 và hoàn thành Phiếu học tập số 1. + Nhóm 1, 2, 3: Tìm hiểu sự suy giảm tài nguyên sinh vật ở nước ta. Sự suy giảm tài nguyên sinh vật ở nước ta Biểu hiện  ? Nguyên nhân ? Giải pháp ? + Nhóm 4, 5, 6: Tìm hiểu sự suy giảm tài nguyên đất ở nước ta. Sự suy giảm tài nguyên đất ở nước ta Biểu hiện  ? Nguyên nhân ? Giải pháp ? - GV cung cấp tư liệu cho các nhóm tham khảo (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1).  Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm được phân công. - GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS trong quá trình thực hiện (nếu cần thiết). Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - HS di chuyển theo sơ đồ để tham quan sản phẩm các nhóm. - GV phát cho mỗi HS Phiếu thông tin 1 (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1) để hoàn thành nội dung trong quá trình tham quan, trao đổi. - Các nhóm đặt câu hỏi giải đáp thắc mắc và đánh giá đồng đẳng theo Phiếu đánh giá (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1). Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV nhận xét, đánh giá và kết luận: + Nước ta có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, một số loại tài nguyên thiên nhiên đang dần bị suy giảm, ảnh hưởng tới việc khai thác, sử dụng hợp lí tài nguyên và bảo vệ môi trường.  + Tài nguyên thiên nhiên là tiền đề cơ bản của sự phát triển kinh tế - xã hội. Do vậy, cần có các giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên, nhằm hướng tới phát triển bền vững. - GV chuyển sang nội dung mới.	I. Sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên 1. Sự suy giảm tài nguyên thiên nhiên ở nước ta.  Bảng thông tin Sự suy giảm tài nguyên sinh vật ở nước ta; Sự suy giảm tài nguyên đất ở nước ta đính kèm phía dưới Hoạt động 1.
Tư liệu 1: - Suy giảm tài nguyên sinh vật: Diện tích rừng của nước ta giai đoạn 1943 – 2021  (Đơn vị: triệu ha)                      Năm Tiêu chí 1943 2010 2021 Diện tích rừng 14,3 13,4 14,7 - Diện tích rừng tự nhiên 14,3 10,3 10,1 - Diện tích rừng trồng 0 3,1 4,6 (Nguồn: Niên giám thống kê Việt Nam năm 2011, 2021) Tình hình suy giảm số lượng loài sinh vật ở nước ta năm 2021                    Tiêu chí Loài Thú Chim Cá Bò sát Lưỡng cư   Đã biết (loài) 348 869 2 041 384 221   Đang giảm (loài) 114 404 228 54 135   (Nguồn: Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên tại Việt Nam năm 2021)   Khai thác đá vôi quá mức Đất ngập nước (Thái Thuy, Thái Bình) Chỉ trong vòng 2 thập niên, ít nhất 10 loài động vật đã vĩnh viễn biến mất  khỏi các khu rừng và sông suối của đất nước ta Tàn phá thiên nhiên – Những cánh rừng đang dần mất đi https://www.youtube.com/watch?v=4eRoW9UsKsg https://www.youtube.com/watch?v=BT8bL1iiXD8 https://www.youtube.com/watch?v=L7KxvjRCjUg  - Sự suy giảm tài nguyên đất: Đất bị rửa trôi, xói mòn nặng https://www.youtube.com/watch?v=xGDBQmtbUkU Tư liệu 2: Giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên nước ta: https://www.youtube.com/watch?v=UjyqHk1eLPA https://www.youtube.com/watch?v=X98BhBi5FCU Tư liệu 3: Video hướng dẫn thí nghiệm suy thoái đất: https://youtu.be/_B64jfdf3Xw?si=xFmAqFIR5SQ6vP5d https://youtu.be/ZNJe6hrdL3M?si=2HdQ0Foh6UnZtJn&t=330   BẢNG 1: SỰ SUY GIẢM TÀI NGUYÊN SINH VẬT Ở NƯỚC TA Sự suy giảm tài nguyên sinh vật ở nước ta Biểu hiện  - Về diện tích và chất lượng rừng tự nhiên: + Năm 1943, rừng tự nhiên chiếm 100% tổng diện tích rừng của nước ta, trong đó có khoảng 70% là rừng giàu.  + Đến 2021, tổng diện tích rừng có xu hướng tăng lên nhờ mở rộng trồng rừng, khoanh nuôi và bảo vệ rừng tự nhiên, nhưng chất lượng rừng chưa phục hồi lại so với trước đây. + Rừng tự nhiên phần lớn là các vườn quốc gia, khu dự trữ sinh quyền và khu bảo tồn thiên nhiên.  + Phần lớn diện tích rừng trồng và rừng tái sinh tự nhiên là rừng nghèo, mới phục hồi.  → Chưa đáp ứng được yêu cầu bảo vệ môi trường sinh thái. - Về đa dạng sinh học:  + Số lượng cá thể của nhiều loài và số lượng loài sinh vật bị giảm sút rõ rệt, số loài bị đe doạ tăng lên, một số loài có nguy cơ tuyệt chủng (năm 2021 có hơn 800 loài).  + Các nguồn gen quý hiếm bị mất dần và rất khó có thể phục hồi. Nguyên nhân - Khai thác quá mức tài nguyên sinh vật, thiếu sự kiểm soát chặt chẽ. - Chuyển đổi phương thức sử dụng đất do nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. → Các hệ sinh thái rừng, đặc biệt là rừng tự nhiên bị thu hẹp diện tích hoặc chuyển sang các hệ sinh thái thứ sinh khác. - Ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, cháy rừng, hậu quả của chiến tranh,...  → Giảm diện tích, chất lượng rừng, biến đổi các hệ sinh thái tự nhiên và suy giảm tỉnh đa dạng sinh học,... - Các nguyên nhân gián tiếp như: sự gia tăng dân số, tình trạng di dân, sự phát triển của các ngành kinh tế kéo theo nhu cầu và quy mô khai thác tài nguyên sinh vật ngày càng lớn,.... các hạn chế và sự thiếu đồng bộ trong công tác quản lí việc khai thác, bảo vệ và sử dụng tài nguyên sinh vật.... Giải pháp - Tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng và yêu cầu khai thác, sử dụng hợp lí, hiệu quả và bền vững tài nguyên. - Đẩy mạnh công tác điều tra, đánh giá tiềm năng, trữ lượng, giá trị kinh tế, thiết lập cơ sở dữ liệu các nguồn tài nguyên của đất nước.  - Hoàn thiện hệ thống quy hoạch khai thác, sử dụng tài nguyên bảo đảm phân bổ nguồn lực tài nguyên hợp lí cho phát triển kinh tế - xã hội. - Thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh. - Tiếp tục nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật và cơ chế quản lí, sử dụng tài nguyên phù hợp với yêu cầu và bối cảnh mới. - Tăng cường năng lực tổ chức thực hiện và cơ chế giám sát, đánh giá việc thực thi các chiến lược, quy hoạch, chính sách, pháp luật về quản lí tài nguyên.   BẢNG 2: SỰ SUY GIẢM TÀI NGUYÊN ĐẤT Ở NƯỚC TA Sự suy giảm tài nguyên đất ở nước ta Biểu hiện  - Quá trình xói mòn đất diễn ra chủ yếu ở miền núi, diện tích đất trống, đồi núi trọc, hoang hoá do xói mòn đất ở nước ta đã giảm nhưng vẫn còn lớn.  - Quá trình hoang mạc hoá xảy ra chủ yếu ở Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên. - Quá trình phèn hoá, mặn hoá diễn ra chủ yếu ở các đồng bằng, đặc biệt là Đồng bằng sông Cửu Long.... Độ phì của đất cũng đang suy giảm ở Đồng bằng sông Cửu Long, Đồng bằng sông Hồng, đặc biệt là các vùng chuyên canh nông nghiệp. - Tình trạng ô nhiễm đất xảy ra ở các thành phố lớn, nơi tập trung đông dân cư, kinh tế - xã hội phát triển, các vùng chuyên canh, các làng nghề.... Nguyên nhân - Các biện pháp canh tác đất không hợp lí, đặc biệt là trên các vùng đất dốc.  → Làm cho đất bị xói mòn, suy giảm độ phì.... - Sự suy giảm của tài nguyên rừng, biến đổi khí hậu cùng với sự bất thường của thiên tai. → Gia tăng lượng đất mất do xói mòn, sạt lở, xâm nhập mặn, hoang mạc hoá.... - Chất thải từ các ngành công nghiệp, các làng nghề, sinh hoạt, việc sử dụng phân bón hoá học, thuốc bảo vệ thực vật trong nông nghiệp không hợp lí.... → Gây ô nhiễm đất, làm giảm độ phì của đất.... Giải pháp - Tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng và yêu cầu khai thác, sử dụng hợp lí, hiệu quả và bền vững tài nguyên. - Đẩy mạnh công tác điều tra, đánh giá tiềm năng, trữ lượng, giá trị kinh tế, thiết lập cơ sở dữ liệu các nguồn tài nguyên của đất nước.  - Hoàn thiện hệ thống quy hoạch khai thác, sử dụng tài nguyên bảo đảm phân bổ nguồn lực tài nguyên hợp lí cho phát triển kinh tế - xã hội. - Thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh. - Tiếp tục nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật và cơ chế quản lí, sử dụng tài nguyên phù hợp với yêu cầu và bối cảnh mới. - Tăng cường năng lực tổ chức thực hiện và cơ chế giám sát, đánh giá việc thực thi các chiến lược, quy hoạch, chính sách, pháp luật về quản lí tài nguyên.

Hoạt động 2. Tìm hiểu bảo vệ môi trường ở nước ta

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- Chứng minh và giải thích được hiện trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam.

- Nêu được các giải pháp bảo vệ môi trường. 

b. Nội dung: GV yêu cầu HS thảo luận nhóm, thông tin mục II.1, 2 SGK tr.27 – 28 và hoàn thành phiếu học tập số 1.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS về hiện trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam; các giải pháp bảo vệ môi trường. 

d. Tổ chức thực hiện: