Giáo án Địa lí 12 Cánh diều bài 24: Phát triển kinh tế - xã hội ở Đông Nam Bộ

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, quan sát hình ảnh 24.1, khai thác thông tin mục I SGK tr.132, 133 và trả lời câu hỏi: 

- Xác định vị trí của vùng Đông Nam Bộ trên bản đồ. Chỉ các vùng, quốc gia tiếp giáp với Đông Nam Bộ.

- Cho biết các điểm nổi bật về vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ của vùng Đông Nam Bộ.

- Dân số Đông Nam Bộ có đặc điểm gì nổi bật?

- GV tổ chức cho HS xem video về vùng Đông Nam Bộ: https://www.youtube.com/watch?v=Udp2V3vKtbs

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày khái quát về vùng Đông Nam Bộ

- Những HS còn lại quan sát, lắng nghe và bổ sung ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận khái quát chung về vùng Đông Nam Bộ.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

I. Khái quát

1. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ

- Là vùng kinh tế phát triển hàng đầu cả nước. 

- Vùng giáp với Đồng bằng sông Cửu Long, Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung, Tây Nguyên; giáp nước láng giềng Cam-pu-chia và Biển Đông.

- Đông Nam Bộ có Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị lớn nhất cả nước, trung tâm dịch vụ, công nghiệp, khoa học – công nghệ, giao lưu quốc tế và 5 tỉnh là: Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu. 

- Diện tích tự nhiên của vùng khoảng 23,6 nghìn km². 

- Đông Nam Bộ có vùng biển và thềm lục địa rộng lớn với các đảo và một quần đảo Côn Sơn.

=> Đông Nam Bộ có vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế, chính trị, an ninh quốc phòng ở khu vực phía nam và cả nước.

2. Dân số

- Là vùng có dân số đông. Năm 2021, vùng có trên 18,3 triệu người; tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên là 0,98%.

- Mật độ dân số cao với 778 người/km² (năm 2021), cao gấp 2,6 lần mật độ trung bình cả nước. Đây cũng là vùng có tỉ lệ dân thành thị cao nhất cả nước với 66,4%.

- Vùng có nhiều dân tộc cùng chung sống như: Kinh, Chăm, Khơ-me, Hoa,... với văn hoá truyền thống phong phú, đa dạng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, quan sát hình ảnh 23.1, khai thác thông tin mục II SGK tr.131 - 133 và trả lời câu hỏi: Đông Nam Bộ có những thế mạnh và hạn chế gì để phát triển kinh tế?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày về những thế mạnh và hạn chế để phát triển kinh tế ở vùng Đông Nam Bộ.

- Những HS còn lại quan sát, lắng nghe và bổ sung ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về những thế mạnh và hạn chế để phát triển kinh tế ở vùng Đông Nam Bộ.

- GV nhấn mạnh cho HS: 

+ Về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên: HS cần thấy được đây là vùng có thiên nhiên khá thuận lợi, ít khó khăn hơn so với các vùng khác.

+ Về điều kiện kinh tế xã hội: Nguồn lao động của vùng có trình độ, cơ sở hạ tầng tốt, vì vậy, đối với Đông Nam Bộ không chỉ dừng lại ở việc khai thác tài nguyên mà phải làm sao để khai thác có hiệu quả nhất nguồn tài nguyên và bảo vệ môi trường.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

II. Thế mạnh và hạn chế đối với phát triển các ngành kinh tế

1. Thế mạnh

a. Về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên

- Địa hình và đất: 

+ Nằm trong khu vực chuyển tiếp giữa Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ có địa hình tương đối bằng phẳng.

=> Thuận lợi cho phát triển kinh tế. 

+ Trong vùng có hai nhóm đất chính là đất ba-dan với khoảng 40% và đất xám phù sa cổ với khoảng 40% tổng diện tích đất tự nhiên của vùng. 

=> Thích hợp cho phát triển các vùng chuyên canh cây công nghiệp lâu năm (cao su, điều, hồ tiêu) và cây ăn quả.

- Khí hậu: khí hậu cận xích đạo với nền nhiệt cao, lượng mưa lớn, phân hoá giữa mùa mưa và mùa khô rõ rệt.

=> Thuận lợi cho hoạt động sản xuất diễn ra quanh năm và phát triển nền nông nghiệp nhiệt đới cho năng suất cao.

- Nguồn nước: 

+ Hệ thống sông Đồng Nai, sông Sài Gòn và các hồ như: Dầu Tiếng, Trị An,... có giá trị phát triển thuỷ điện, cung cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt. 

+ Nguồn nước nóng, nước khoáng, thích hợp đối với phát triển du lịch.

- Rừng: 

+ Phần lớn là rừng đặc dụng và rừng phòng hộ, phân bố chủ yếu ở Đồng Nai và Bình Phước. 

+ Vùng có các vườn quốc gia là: Cát Tiên, Bù Gia Mập, Côn Đảo, Lò Gò - Xa Mát và khu dự trữ sinh quyển thế giới Cần Giờ và Đồng Nai. Tài nguyên rừng ở đây có ý nghĩa lớn đối với việc đảm bảo môi trường sinh thái và du lịch.

- Khoáng sản: 

+ Một số loại có giá trị như: dầu mỏ và khí tự nhiên. 

+ Các khoáng sản khác như: ti-tan, cao lanh, đá vôi,... là nguyên liệu quan trọng cho các ngành công nghiệp khai thác và chế biến.

- Tài nguyên biển: Đông Nam Bộ có vùng biển và thềm lục địa rộng lớn, giàu tài nguyên, gần các ngư trường lớn, có các đảo, bãi tắm và phong cảnh đẹp.

=> Thuận lợi cho phát triển tổng hợp các ngành kinh tế biển: khai thác dầu thô và khí tự nhiên, khai thác thuỷ sản, xây dựng cảng nước sâu, du lịch biển đảo,....

b) Về điều kiện kinh tế – xã hội

- Nguồn lao động dồi dào, tỉ lệ lao động đã qua đào tạo khá cao, là địa bàn thu hút đông lực lượng lao động có chuyên môn cao từ các vùng khác... 

=> Là điều kiện để phát triển nhiều ngành kinh tế, nhất là các ngành có trình độ khoa học cao.

- Đông Nam Bộ có cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật phát triển đồng bộ, hiện đại, tạo sức thu hút lớn các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

- Vùng có nhiều chính sách đổi mới, sáng tạo, phủ hợp với mô hình tăng trưởng và cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng hiện đại, tạo nền tảng và động lực để phát triển.

2. Hạn chế

- Mùa khô gây thiếu nước cho sản xuất và sinh hoạt; xâm nhập mặn và các diễn biến thất thường của biến đổi khí hậu.

- Tỉ lệ dân nhập cư cao, gây sức ép đến nhà ở, cơ sở hạ tầng, việc làm, an sinh xã hội của vùng, nhất là tại các khu công nghiệp.

- Vấn đề ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm môi trường nước.