Giáo án tiết: Văn bản 2. Mùa thu về trùng khánh nghe hạt dẻ hát

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS trình bày theo nhóm:

+ Nhóm 1: Nêu hiểu biết về tác giả, tác phẩm.

+ Nhóm 2: Trình bày phần tìm hiểu về địa danh Trùng Khánh.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin và chuẩn bị trình bày.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, góp ý, bổ sung (nếu cần thiết).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Y Phương (sinh năm 1948) tên thật là Hứa Vĩnh Sước.

- Quê quán: Trùng Khánh - Cao Bằng , ông là người dân tộc Tày.

- Ông nhập ngũ năm 1968, phục vụ trong quân đội đến năm 1981 chuyển về công tác tại sở văn hóa và thông tin tỉnh Cao Bằng.

- Năm 1993 là chủ tịch hội văn nghệ Cao Bằng

2. Tác phẩm

- Trích Tháng Giêng - tháng Giêng một vòng dao quắm.

- Trùng Khánh: là một huyện nằm ở tỉnh Cao Bằng, nổi tiếng với sản vật hạt dẻ, được trồng ở nhiều xã.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Đọc văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV gọi 2-3 HS đọc văn bản và cả lớp theo dõi nội dung. Chú ý các cột theo dõi bên phải.

- GV hướng dẫn HS giải nghĩa các từ khó: chiêu, mường, quý nhân, hôi của, nỏ, vắt…

- GV yêu cầu HS:

+ Xác định thể loại văn bản. Em hãy nhắc lại khái niệm đặc điểm thể loại văn bản đã học trong phần tìm hiểu Tri thức ngữ văn.

+ Bố cục văn bản.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm thảo luận, trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức  Ghi lên bảng.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu vị ngon và giá trị của hạt dẻ Trùng Khánh.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp, đọc đoạn văn từ đầu đến “ đãi quý nhân” và trả lời câu hỏi:

+ Tác giả đã khẳng định điều gì trong phần đầu đoạn văn?

+ Hạt dẻ Trùng Khánh được tác giả giới thiệu thông qua những đặc điểm nào? Tìm những hình ảnh, chi tiết cụ thể.

+ Tìm những chi tiết nói lên tình cảm, cảm xúc của tác giả đối với hạt dẻ, rừng dẻ quê hương. 

+ Tác giả đã giới thiệu cách thưởng thức hạt dẻ nào? Cách thưởng thức ấy có gì đặc biệt?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo cặp, suy nghĩ để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời một số HS trình bày trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét, bổ sung.

Dự kiến sản phẩm:

- Tác giả giới thiệu hạt dẻ Trùng Khánh về màu sắc, hình dáng, thời gian thu hoạch.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV bổ sung: Tác giả Y Phương đã viết về sản vật của quê hương, đó là hạt dẻ Trùng Khánh. Những câu văn miêu tả về hình dáng, màu sắc, mùi vị của hạt dẻ kết hợp biểu cảm cảm xúc “Giống hạt dẻ Trùng Khánh là số một La Mã chứ không chịu nhì” đã thể hiện lòng tự hào, yêu mến với thức quà của quê hương.

Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu vẻ đẹp và giá trị văn hóa, du lịch của rừng dẻ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc theo cặp, trả lời câu hỏi:

+ Em hãy tìm những chi tiết  miêu tả âm thanh, màu sắc của rừng dẻ. Tác giả đã sử dụng nghệ thuật tu từ gì?

+ Em có hình dung thế nào về cảnh được tả trong đoạn văn “Hạt dẻ rơi rơi….vừa dày vừa cứng”

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo cặp để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 3 HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét, góp ý.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 4: Tìm hiểu ý nghĩa của mối tương giao giữa thiên nhiên với con người

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc phần cuối và trả lời: + Đoạn văn “Ở những vùng núi cao…cười sung sướng” gợi cho em suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm thảo luận.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm phát biểu, yêu cầu các nhóm khác góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 5: Tổng kết bài học

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV đặt câu hỏi gợi ý để HS tổng kết về nghệ thuật và nội dung của văn bản.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS ghi lại câu hỏi, suy nghĩ để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 2 HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, góp ý.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

3. Đọc văn bản

- Thể loại: tản văn

- Bố cục: 3 phần

+ Phần 1 (từ đầu đến “…cốm trộn hạt dẻ là một thứ vật quý, dùng để khoản đãi quý nhân”): giới thiệu về vị ngon và giá trị của hạt dẻ Trùng Khánh.

+ Phần 2 (tiếp đến “…trên đầu mẹ có cả một rừng dẻ đang độ ngọt bùi…”): Ca ngợi vẻ đẹp và giá trị văn hóa, du lịch của rừng dẻ.

+ Phần 3 (còn lại): Ý nghĩa của mối tương giao giữa con người với tự nhiên.

II. Tìm hiểu chi tiết

1. Vị ngon và giá trị của hạt dẻ Trùng Khánh.

- Tác giả khẳng định: Giống hạt dẻ Trùng Khánh là số một La Mã chứ không chịu nhì.

- Tác giả lí giải cho vị trí số một của hạt dẻ Trùng Khánh là vì: Nếu mang hạt dẻ đó đi trồng nơi khác sẽ cho mùi vị hoàn toàn khác lạ.

- Tác giả đã giới thiệu về hạt dẻ qua các đặc điểm:

+ Hình dáng: tròn đều, hạt nhỏ nhất bằng ngón chân cái.

+ Màu sắc: Khi chín, vỏ lên màu hỗn hợp, giữa nâu và tía. Khi còn tươi, thịt của nó rắn chắc, giòn tan, vị ngọt thanh và có màu vàng hoàng yến.

+ Vỏ: có vỏ cứng, dày và có nhiều lông măng.

+ Cách ăn: đem luộc, hấp hoặc nướng chín sẽ có hương thơm và vị ngọt bùi tự nhiên.

+ Thời gian thu hoạch: mùa thu – tháng 8 âm lịch.

- Cốm trộn hạt dẻ trở thành một món ăn đặc sản, sang trọng, một thứ vật quý để khoản đãi quý nhân.

Tác giả giới thiệu một cách say mê, tự hào về sản vật quê hương.

2. Vẻ đẹp và giá trị văn hóa, du lịch của rừng dẻ

- Âm thanh: dẻ lao xao, rì rào, tí tách rơi theo nhịp, rừng dẻ khe khẽ hát như rang.

- Màu sắc: Hạt dẻ rơi rơi như mưa màu nâu

 Không gian thơ mộng, nơi con người hòa mình vào thiên nhiên, cảm nhận được vẻ đẹp, lắng nghe được thanh âm, khúc hát của rừng dẻ.

- Nghệ thuật nhân hóa khiến cho cây cối, động vật trong rừng trở nên sống động, gần gũi với con người.

- Tác giả kiến nghị: phát triển du lịch, rừng dẻ là địa điểm

 Vẻ đẹp say đắm lòng người của rừng dẻ và tình cảm say mê, tự hào của tác giả với hạt dẻ, rừng dẻ và niềm mong muốn được giao hòa với thiên nhiên.

3. Ý nghĩa của mối tương giao giữa thiên nhiên với con người

- Con người và thiên nhiên gắn bó, gần gũi, giao hòa, tâm hồn con người cũng hồn hậu như cỏ cây.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật

- Ngôn ngữ giàu cảm xúc.

- Lối viết hấp dẫn, thú vị.

- Cách triển khai ý kiến, lí lẽ mạch lạc, rõ ràng.

2. Nội dung

- Tác giả Y Phương đã thể hiện sự say mê, tự hào của tác giả đối với hạt dẻ, rừng rẻ. Văn bản cũng thể hiện Cái tôi tinh tế, độc đáo, mới lạ của nhà văn chứa đựng sự nhạy cảm với sự rung động về cảnh vật thiên nhiên, những sản vật tinh túy của đất trời.