Giáo án Ngữ văn 9 Cánh diều bài 2: Kiều ở lầu Ngưng Bích (Trích Truyện Kiều – Nguyễn Du)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân tham gia trò chơi Ai là triệu phú?

Câu 1: Truyện thơ Nôm được hình thành vào khoảng thời gian nào?

A. Thế kỉ XVI – XVII.

B. Thế kỉ XVI – XVIII.

C. Thế kỉ XV – XVII.

D. Thế kỉ XV – XX.

Câu 2: Ở giai đoạn đầu, truyện thơ Nôm được sáng tác bằng thể thơ nào?

A. Đường luật.

B. Lục bát và song thất lục bát.

C. Đường luật và song thất lục bát.

D. Song thất lục bát.

Câu 3: Đâu là nhận xét đúng về đặc điểm của truyện thơ Nôm?

A. Đề tài, chủ đề rộng mở, giàu chất hiện thực, phê phán.

B. Đề tài, chủ đề tập trung vào đạo lý vua tôi, giàu chất chính luận.

C. Đề tài, chủ đề rộng mở, giàu chất kì ảo, hoang đường.

D. Đề tài, chủ đề rộng mở, phong phú, giàu cảm hứng nhân đạo và có giá trị hiện thực sâu sắc.

Câu 4: Đâu là mô hình cơ bản trong truyện thơ Nôm?

A. Gặp gỡ - đoàn tụ - chia li.

B. Gặp gỡ - chia li – đoàn tụ.

C. Chia li – gặp gỡ - đoàn tụ.

D. Đoàn tụ - chia li – gặp gỡ.

Câu 5: Nhân vật trong truyện thơ Nôm có đặc điểm gì?

A. Những cô gái, chàng trai có nhiều sự thiếu sót, mắc sai lầm sau đó mới trưởng thành và hoàn thiện bản thân.

B. Những cô gái, chàng trai có vẻ đẹp toàn diện nhưng cuộc sống thường gặp nhiều trắc trở, gian nan.

C. Những cô gái, chàng trai tuy ngoại hình có nhiều khiếm khuyết nhưng tâm hồn thanh cao, trong sáng.

D. Những cô gái, chàng trai có vẻ đẹp toàn diện, gặp nhiều may mắn, hạnh phúc trong cuộc sống.

Câu 6: Tác phẩm nào dưới đây không phải truyện thơ Nôm?

A. Truyện Hoa Tiên.

B. Bích Câu kì ngộ.

C. Tống Trân – Cúc Hoa.

D. Đồ trung ký hữu.

Câu 7: Truyện thơ Nôm có những tuyến nhân vật nào?

A. Chính diện và phản diện.

B. Thần tiên và ma quỷ.

C. Con người và ma quỷ.

D. Chỉ có nhân vật chính diện.

Câu 8: Nhân vật phản diện trong truyện thơ Nôm đại diện cho điều gì?

A. Những điều tốt đẹp, công bằng, lẽ phải.

B. Cái kì ảo, siêu nhiên, không có thực.

C. Cái ác, cái xấu xa, bất công.

D. Cái hài hước, hóm hỉnh, gây cười.

Câu 9: Đâu là nhận xét đúng về đặc điểm của truyện thơ Nôm?

A. Thể loại vay mượn từ văn học nước ngoài.

B. Từ một thể loại của Trung Hoa mà sáng tạo ra truyện thơ Nôm.

C. Mang đậm màu sắc kì ảo, hoang đường.

D. Là một bộ phận văn học độc đáo và thể hiện nét thẩm mỹ độc đáo của nền văn học phong kiến Việt Nam mà không nền văn học nào có được.

Câu 10: Nguồn gốc cốt truyện của truyện thơ Nôm từ đâu?

A. Cốt truyện dân gian.

B. Cốt truyện từ lịch sử.

C. Cốt truyện từ chính cuộc đời tác giả.

D. Cốt truyện dân gian, văn học viết Trung Quốc hoặc từ chính cuộc đời tác giả.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS dựa vào kiến thức đã học, hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 trình bày kết quả trước lớp.

- HS khác lắng nghe.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

II. Kiến thức ngữ văn

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 - GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, thực hiện yêu cầu dưới đây: 

+ GV đọc mẫu một đoạn ngắn, HS lắng nghe.

+ GV hướng dẫn cách đọc và cho HS đọc trực tiếp văn bản, lưu ý cách ngắt nhịp, tốc độ, âm lượng đọc phù hợp.

+ HS lưu ý một số từ khó trong bài.

+ GV hướng dẫn HS trả lời câu hỏi trong thẻ chỉ dẫn bên phải văn bản.

+ Trình bày xuất xứ văn bản Kiều ở lầu Ngưng Bích.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động 

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày sản phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

III. Tìm hiểu chung về văn bản

1. Đọc

- Cách đọc: Khi đọc, HS cần nhấn mạnh vào các điển tích, điển cố và chú ý đến phần giải thích nghĩa các từ khó.

- Câu hỏi trong thẻ chỉ dẫn:

2. Xuất xứ đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích

­Sau khi bị Mã Giám Sinh làm nhục, biết mình bị lừa bán vào lầu xanh, Kiều liều minh tự vẫn. Mụ chủ nhà chứa sợ mất “cả vốn lẫn lời” nên đã vỡ hứa hẹn sẽ gả chồng cho Kiều, rồi đưa nàng ra ở lầu Ngưng Bích để kén chồng nhưng thực chất là giam lỏng và chuẩn bị thực hiện âm mưu bắt nàng phải tiếp khách làng chơi.

=> Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích nằm ở Phần thứ hai: Gia biển và lưu lạc.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Xác định bố cục đoạn trích Cảnh ngày xuân

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, thực hiện yêu cầu: Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” có thể chia làm mấy phần? Trình bày nội dung chính của mỗi phần.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật Thúy Kiều trong đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ gồm 4 HS theo kĩ thuật Khăn trải bàn với vị trí ngồi như hình vẽ dưới đây:

- GV yêu cầu HS thực hiện nhiệm vụ: 

+ Khung cảnh được miêu tả ở sáu dòng thơ đầu có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện tâm trạng của Thuý Kiều?

+ Thuý Kiều lần lượt nhớ tới những ai? Theo em, trình tự nỗi nhớ đó có hợp lí không? Vì sao? 

+ Hoàn thành Phiếu học tập số 1 phân tích nỗi nhớ Thúy Kiều dành cho Kim Trọng và cha mẹ.

+ Theo em, tám dòng thơ từ dòng 7 đến dòng 14 trong đoạn trích là lời của ai? Vì sao em biết điều đó? Những lời này có tác dụng gì trong việc thể hiện nội tâm nhân vật?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

……….

IV. Đọc hiểu văn bản

1. Bố cục

- Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích có thể chia làm ba phần:

+ 6 câu đầu: Hoàn cảnh cô đơn tội nghiệp của Thúy Kiều.

+ 8 câu tiếp: Nỗi nhớ thương Kim Trọng và nhớ thương cha mẹ của Kiều.

+ 8 câu cuối: Tâm trạng đau buồn và dự cảm trước tương lai sóng gió.

2. Diễn biến tâm trạng của nhân vật Thúy Kiều trong đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích

a. Khung cảnh được miêu tả ở sáu dòng thơ đầu

Trong sáu câu thơ đầu, khung cảnh thiên nhiên trước lầu Ngưng Bích với không gian, thời gian được nhìn qua con mắt của nhân vật, bộc lộ hoàn cảnh tâm trạng cô đơn, tội nghiệp của Thuý Kiều:

- Cảnh thiên nhiên, không gian trước lầu Ngưng Bích hiện ra mênh mông, hoang vắng: 

+ Theo chiều rộng (bốn bề bát ngát xa trông, cát vàng cồn nọ, bụi hồng dặm kia).

+ Chiều cao (dãy núi xa và mảnh trăng như ở cùng trong một vòm trời); không gian cảnh vật rợn ngợp, mênh mông, hoang vắng.

- Thời gian qua cảm nhận của Thúy Kiều: “Mây sớm đèn khuya” gợi thời gian tuần hoàn khép kín. Thời gian cũng như không gian giam hãm con người. Sớm và khuya, ngày và đêm, Kiều chỉ có một mình thui thủi. Thời gian cứ trôi đi rồi gặp lại.

=> Qua khung cảnh thiên nhiên có thể thấy Kiều đang ở trong hoàn cảnh cô đơn tuyệt đối với tâm trạng bẽ bàng, cô đơn, buồn tủi, hổ thẹn. Cụm từ “như chia tấm lòng” diễn tả nỗi niềm chua xót, nỗi lòng tan nát của Kiều.

=> Bút pháp chấm phá đặc sắc, khung cảnh làm nền cho Kiều thổ lộ tâm tình. Thiên nhiên rộng lớn mà con người nhỏ bé, đơn côi.

b. Nỗi nhớ của Thúy Kiều

* Thứ tự của nỗi nhớ:

……..