Giáo án dạy thêm Ngữ văn 12 Kết nối bài 1: Nỗi buồn chiến tranh (Trích – Bảo Ninh)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Hiểu biết chung về tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, dựa vào kiến thức đã học về văn bản Nỗi buồn chiến tranh, thực hiện nhiệm vụ: Trình bày thông tin cơ bản về tác giả Bảo Ninh và xuất xứ “Nỗi buồn chiến tranh”.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức bài học

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS chia thành 4 nhóm lớn, đọc văn bản Nỗi buồn chiến tranh sau đó thảo luận và lần lượt hoàn thành các nhiệm vụ sau: Trả lời các câu hỏi trong Phiếu học tập về đặc điểm của tiểu thuyết hiện đại trong văn bản Nỗi buồn chiến tranh. Thời gian thực hiện: 15 phút.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá theo Bảng tiêu chí đánh giá ở phần Phụ lục, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Hiểu biết chung về tác phẩm

1. Tác giả Bảo Ninh

- Sinh năm 1952.

- Quê quán: tỉnh Quảng Bình.

- Là nhà văn cựu chiến binh, sinh ra trong gia đình nhiều đời nho gia.

- Sau 1975, ông giải ngũ bắt đầu viết văn từ năm 1987.

- Mang vào trang văn những suy tư nặng trĩu, những trải nghiệm gai góc, giọng văn trầm bổng nhưng đều thấm đẫm nỗi buồn.

2. Xuất xứ tác phẩm

- Nỗi buồn chiến tranh là tên gốc của tiểu thuyết được Bảo Ninh hoàn thành năm 1987, ra mắt với nhan đề  Thân phận của tình yêu.

- Là người lính đi qua chiến tranh, nhà văn Bảo Ninh, sau khi chiến tranh kết thúc đã nói lên một tiếng nói khác, có phần ngược lại – nỗi buồn của chiến tranh.

- Tác phẩm được dịch ra nhiều thứ tiếng, nhà văn nhận được nhiều giải thưởng danh giá trong và ngoài nước.

II. Đặc điểm của tiểu thuyết hiện đại qua văn bản Nỗi buồn chiến tranh

- Phụ lục đáp án Phiếu học tập. 

PHIẾU HỌC TẬP

Trả lời các câu hỏi trong bảng dưới đây về đặc điểm của tiểu thuyết hiện đại trong văn bản Nỗi buồn chiến tranh

Nhận xét về kết cấu, điểm nhìn và ngôi kể của văn bản Nỗi buồn chiến tranh.

- Kết cấu: được kể bằng một mạch phi tuyến tính, các sự kiện trong văn bản không rời rạc mà còn liên kết với nhau tạo thành một tổng thể hoàn chỉnh. 

- Điểm nhìn và ngôi kể: hai phần của đoạn trích có hai điểm nhìn khác nhau.

+ Phần (1): được kể bằng ngôi thứ ba với điểm nhìn duy nhất của Kiên.

+ Phần (2): là lời của một người đọc đặc biệt xưng “tôi”.

=> Văn bản được triển khái với nghệ thuật trần thuật đa tầng bậc. Với cách kể chuyện song hành, tác phẩm xuất hiện hai người kể chuyện: Kiên và người kể lại câu chuyện của anh. Đây là một hiện tượng tương đối phức tạp khi ngôi thứ ba lấy điểm nhìn chủ yếu ở nhân vật Kiên, nhưng lại được nới rộng điểm nhìn linh hoạt từ nhiều người, tạo tính chân thực và độ tin tưởng cao.

Nhận xét về sự xuất hiện của những cơn mưa trong văn bản Nỗi buồn chiến tranh.

- Mưa là cầu nối đưa Kiên trở lại với chiến trường, với đồng đội, về với cuộc sống đã ngủ sâu, kết thúc trong chiến tranh.

- Trong cơn mưa, Kiên đã quay trở lại chiến trường xưa, quay lại với trận đánh đẫm máu, tàn ác đã xóa sạch tiểu đoàn của Kiên. Đó là cảnh tượng tiểu đoàn của Kiên tháo chạy trên sườn dốc, quá nửa tiểu đoàn tan tác nằm gục xuống Truông Gọi Hồn.  

=> Mưa trong tác phẩm mang sự u ám, lặng lẽ, chứng nhân cho cái chết, chứng nhân cho tuổi trẻ, sự hăng say, nhiệt huyết của Kiên cùng những đồng đội nằm lại chiến trường.

Nhận xét về trạng thái tâm lí của nhân vật Kiên trong văn bản.

- Tác phẩm thuộc loại có một nhân vật chính là Kiên xuyên suốt câu chuyện. Các nhân vật khác đều là phụ, xuất hiện thấp thoáng trong các tình tiết.

- Kiên là nhân vật chính mang ba vai: 

+ Anh là người chiến sĩ sống sót sau chiến tranh, không thể tự giải thoát khỏi các hồi tưởng về cuộc chiến – “hội chứng chiến tranh”.

+ Là người đánh mất mối tình đẹp đẽ với Phương.

+ Là người viết tiểu thuyết với ý thức sứ mệnh.

- Kiên bước ra khỏi cuộc chiến nhưng tâm hồn anh không hề có sự bình yên, thanh thản. Thực tại mới chính là cuộc chiến với Kiên, sự tẻ nhạt, khô khan của cuộc sống cùng những đêm quay ngược kí ức đang bòn rút từng chút một sinh lực của anh.

=> Kiên sống đồng thời trong hai cuộc sống: hiện tại và quá khứ, đan xen lẫn lộn không tách rời.

Khi bắt tay vào viết tập bản thảo, Kiên đã nhận ra sứ mệnh của mình là gì?

Kiên tìm ra sứ mệnh của mình là vĩnh viễn lùi sâu vào cuộc chiến, tìm kiếm đồng đội, tìm kiếm những điều bị lãng quên, khiến cho cuộc chiến không bao giờ kết thúc trong tâm tưởng.

Tiêu chí

Diễn giải

Điểm

Kết cấu, điểm nhìn, ngôi kể của văn bản Nỗi buồn chiến tranh.

- Nêu được chính xác kết cấu (tuyến tính hay phi tuyến tính) của văn bản.

- Nêu và phân tích được những điểm nhìn mà nhà văn sử dụng trong văn bản.

3

Sự xuất hiện của những cơn mưa trong văn bản Nỗi buồn chiến tranh

Phân tích được ý nghĩa, tác dụng của “mưa” trong văn bản Nỗi buồn chiến tranh.

2

Trạng thái tâm lí của nhân vật Kiên trong văn bản.

Phân tích và nhận xét được những giằng xé, mâu thuẫn trong tâm lí của nhân vật Kiên sau khi trở về từ chiến trường khói lửa, khốc liệt.

2

Sứ mệnh của Kiên khi bắt tay vào viết tập bản thảo

Nêu được chính xác sứ mệnh mà Kiên đã tìm ra khi bắt tay vào sáng tác.

2

Hoạt động nhóm

- Các thành viên được chia nhiệm vụ và cùng tham gia thảo luận.

- Các nhóm trình bày kết quả rõ ràng, khoa học.

1

Trường THPT:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN NỖI BUỒN CHIẾN TRANH

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Phần (1) của văn bản có nội dung chính là gì?

A. Kể về kỉ niệm chiến đấu cùng đồng đội ở Truông Gọi Hồn của nhân vật Kiên

B. Kể về trạng thái luôn sống với kí ức chiến tranh của nhân vật Kiên, thôi thúc anh cầm bút ghi chép lại tất cả trải nghiệm.

C. Kể về cuộc sống sau chiến tranh đầy khó khăn, thiếu thốn về vật chất của nhân vật Kiên.

D. Kể về quá trình hoàn thành cuốn tiểu thuyết đầu tay của nhân vật Kiên.

Câu 2: Phần (2) của đoạn trích được kể theo ngôi kể nào?

A. Ngôi kể thứ nhất.

B. Ngôi kể thứ ba.

C. Ngôi kể thứ hai.

D. Cả ngôi thứ nhất và thứ ba.

Câu 3: Nhân vật Kiên có trạng thái tâm lí như thế nào?

A. Vui vẻ, hạnh phúc khi được quay trở lại cuộc sống yên bình, không chiến tranh.

B. Sợ hãi, khủng hoảng tâm lí khi nghĩ đến sự khốc liệt nơi chiến trường.

C. Tiếc nuối những kỉ niệm chiến đấu bên đồng đội.

D. Buồn đau dai dẳng, luôn bị kí ức chiến tranh lôi ngược về quá khứ.

Câu 4: Trong hồi ức của Kiên, chiến tranh hiện lên như thế nào?

A. Kí ức khó phai nhạt về tình đồng chí, đồng đội.

B. Dữ tợn, chết chóc, phi nhân tính, gây ám ảnh nặng nề.

C. Căng thẳng, khốc liệt nhưng hào hùng, đáng tự hào.

D. Gắn liền với kỉ niệm về mối tình đầu dang dở, khó phai.

Câu 5: Đâu là đặc điểm của tiểu thuyết hiện đại?

A. Thường có kết cấu đa tầng, đa tuyến.

B. Nhân vật được xây dựng với diện mạo và tính cách hoàn chỉnh.

C. Điểm nhìn và ngôi kể cố định xuyên suốt tác phẩm.

D. Tập trung xây dựng tình huống truyện đầy bất ngờ, độc đáo.

Câu 6: Nỗi đau buồn của Kiên có ý nghĩa như thế nào đối với bản thân nhân vật này?

A. Khiến Kiên rơi vào hố sâu trầm cảm, không thể thoát ra được.

B. Kiên chìm đắm vào quá khứ, ám ảnh bởi kí ức đau thương, đánh mất chính mình.

C. Phục sinh về mặt tinh thần, soi tỏ toàn bộ tháng ngày qua bằng một cái nhìn mới, đầy ý thức.

D. Kiên thức tỉnh, có đồng lực và niềm tin sống hơn.

Câu 7: Nỗi buồn chiến tranh có kết cấu như thế nào?

A. Kết cấu tuyến tính.

B. Kết cấu phi tuyến tính.

C. Kết cấu song song giữa hiện tại và quá khứ.

D. Kết cấu đảo ngược.

Câu 8: Tiểu thuyết hiện đại đòi hỏi những thách thức nào cho độc giả trong quá trình tiếp nhận tác phẩm?

A. Phải tìm hiểu bối cảnh sáng tác của tác phẩm.

B. Ngoài việc chú trọng đến câu chuyện được kể thì người đọc cần tìm hiểu cách kể, cách viết của nhà văn.

C. Phải có hiểu biết về nhiều lĩnh vực của đời sống.

D. Phải có kiến thức chuyên sâu về thi pháp văn học để phân tích tác phẩm.

1. B

2. A

3. D

4. B

5. A

6. C

7. B

8. B