Giáo án dạy thêm Ngữ văn 12 Kết nối bài 2: Ôn tập thực hành tiếng Việt

Em đã biết gì về những biện pháp tu từ thường được sử dụng trong thơ?

Em có gì chưa hiểu về những biện pháp tu từ thường được sử dụng trong thơ?

Em muốn biết thêm điều gì về những biện pháp tu từ thường được sử dụng trong thơ?

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Củng cố kiến thức về biện pháp tu từ trong thơ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS thảo luận nhóm nhỏ (4 – 6 HS), dựa vào kiến thức đã học về một số biện pháp tu từ trong thơ thực hiện yêu cầu: Kể tên và trình bày đặc điểm về một số biện pháp tu từ thường được sử dụng trong thơ mà em biết.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động 

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Củng cố kiến thức về một số biện pháp tu từ nổi bật thường dùng trong thơ ca

1. Biện pháp tu từ nhân hóa

- Khái niệm: Nhân hóa là biện pháp tu từ sử dụng những từ ngữ chỉ hoạt động, tính cách, suy nghĩ, tên gọi ... vốn chỉ dành cho con người để miêu tả đồ vật, sự vật, con vật, cây cối khiến cho chúng trở nên sinh động, gần gũi, có hồn hơn.

- Tác dụng: Làm cho những vật vô tri vô giác trở nên có hồn và suy nghĩ sống động hơn.

Ví dụ:

Sông Đuống trôi đi

Một dòng lấp lánh

Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kì

[Bên kia sông Đuống – Hoàng Cầm]

2. Biện pháp tu từ ẩn dụ

- Khái niệm: Ẩn dụ là biện pháp tu từ gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

- Tác dụng: có tác dụng nhằm tăng sức gợi hình và gợi cảm.

Ví dụ:

Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng

[Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải]

3. Biện pháp tu từ điệp ngữ

- Khái niệm: Điệp ngữ, hay còn gọi là điệp từ, là một biện pháp tu từ độc đáo và nghệ thuật, trong đó tác giả tinh tế lặp lại từ, cụm từ hoặc toàn bộ câu với mục đích tăng cường tính biểu cảm, đặc sắc cho bài thơ hoặc đoạn văn.

- Tác dụng: Việc lặp lại từ ngữ trong văn bản giúp tác giả tạo sự nhấn mạnh ý đồ và mong muốn của mình, truyền đạt thông điệp mạnh mẽ qua lời văn.

- Ví dụ:

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây súng ngửi trời

Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống

[Tây Tiến – Quang Dũng]

4. Biện pháp tu từ đối

- Khái niệm: Đối là biện pháp tu từ sử dụng những từ ngữ (cùng từ loại) hoặc câu (cùng cấu trúc) sóng đôi với nhau nhằm nhấn mạnh sự tương đồng hoặc tương phản giữa các nội dung cần biểu đạt, tạo nhịp điệu và làm tăng vẻ đẹp cân xứng cho lời văn.

- Tác dụng:

+ Gợi sự phong phú về ý nghĩa.

+ Tạo ra sự hài hoà, cân xứng về ý nghĩa và nhạc điệu cho lời thơ, câu văn.

+ Nhấn mạnh ý.

+ Miêu tả sự việc, cảnh vật một cách cô đúc, khái quát.

- Ví dụ:

Kể từ khi gặp chàng Kim

Khi ngày quạt ước, khi đêm chén thề.

[Truyện Kiều –  Nguyễn Du]