Nêu được khái niệm trao đổi chất ở tế bào.
Phân biệt được các hình thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất: vận chuyển thụ động và chủ động. Nêu được ý nghĩa của các hình thức đó. Lấy được ví dụ minh họa.
Trình bày được cơ chế và ý nghĩa của quá trình xuất, nhập bào.
Vận dụng những hiểu biết về sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất để giải thích một số hiện tượng thực tiễn.

Về năng lực

- Năng lực sinh học:

Nhận thức sinh học: Nêu được khái niệm trao đổi chất ở tế bào; Phân biệt được các hình thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất; Nêu được ý nghĩa của các hình thức vận chuyển và lấy ví dụ minh họa; Trình bày được cơ thể và ý nghĩa của quá trình xuất, nhập bào; Lấy được ví dụ minh họa quá trình xuất, nhập bào ở sinh vật.
Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Vận dụng những hiểu biết về sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất để giải thích một số hiện tượng thực tiễn (muối dưa, muối cà,...).

- Năng lực chung:

Giao tiếp và hợp tác: Biết sử dụng ngôn ngữ kết hợp với các phương tiện phi ngôn ngữ để trình bày cơ chế xuất bào, nhập bào; Phân tích được các công việc cần thực hiện để hoàn thành nhiệm vụ của nhóm khi tìm hiểu về cơ chế vận chuyển các chất qua màng sinh chất.

Phẩm chất

Trách nhiệm: Sẵn sàng chịu trách nhiệm về những nội dung đã trình bày trong quá trình học tập.

PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC

- Dạy học theo nhóm và cặp đôi.

- Dạy học trực quan.

- Phương pháp thuyết trình.

- Phương pháp hỏi – đáp nêu vấn đề.

- Kĩ thuật khăn trải bàn.

III. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

Đối với giáo viên

- Hình ảnh, phim, một số thí nghiệm về các hình thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất.

- Các câu hỏi liên quan đến bài học.

- Máy tính, máy chiếu.

Đối với học sinh

- Bảng trắng, bút lông

- Biên bản thảo luận nhóm.

TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
Mục tiêu: Tạo hứng thú và tò mò cho HS trước khi bắt đầu bài học mới.
Nội dung: GV yêu cầu HS quan sát hình ảnh SGK và đặt câu hỏi gợi mở. HS dự đoán câu trả lời.
Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS (HS không nhất thiết phải trả lời đúng).
Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS quan sát hình 11.1 (SGK tr.56) và trả lời câu hỏi: Khi tay của chúng ta ngâm trong nước quá lâu sẽ xuất hiện các nếp nhăn nheo. Nguyên nhân của hiện tượng này là gì?

- GV sử dụng kĩ thuật tia chớp, khuyến khích HS suy nghĩ và trả lời nhanh trong vòng 1 phút.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS dựa vào hiểu biết cá nhân và nền tảng kiến thức đã học, suy nghĩ và đưa ra câu trả lời câu hỏi của GV.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS xung phong chia sẻ ý kiến cá nhân (HS không nhất thiết phải trả lời đúng).

- GV khuyến khích HS đóng góp ý kiến xây dựng bài.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV tuyên dương tinh thần đóng góp xây dựng bài của HS và dẫn dắt vào bài mới: Để lí giải chính xác nguyên nhân khiến tay chúng ta bị nhăn nheo khi ngâm trong nước là gì, hãy cùng đi vào bài học hôm nay – Bài 11: Vận chuyển các chất qua màng sinh chất.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
TRAO ĐỔI CHẤT Ở TẾ BÀO

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm trao đổi chất ở tế bào

Mục tiêu: Nêu được khái niệm trao đổi chất ở tế bào.
Nội dung:

- GV yêu cầu HS làm việc theo cặp, đọc thông tin và quan sát hình ảnh mục I (SGK tr.56 – 57) để tìm hiểu về trao đổi chất ở tế bào.

- GV sử dụng phương pháp dạy học trực quan kết hợp hỏi – đáp để hướng dẫn và gợi ý cho HS thảo luận nội dung SGK.

Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS.
Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc thông tin và quan sát hình ảnh mục I (SGK tr.56 – 57) để tìm hiểu về trao đổi chất ở tế bào.

- GV đặt câu hỏi thảo luận cho HS:

+ Quan sát hình 11.2, hãy cho biết trao đổi chất ở tế bào bao gồm những quá trình nào?

+ Chọn một số ví dụ về quá trình đồng hóa và dị hóa trong tế bào.

+ Quá trình trao đổi chất có ý nghĩa gì đối với tế bào?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin và quan sát hình ảnh SGK, trao đổi và trả lời các câu hỏi của GV.

- GV quan sát, hỗ trợ HS khi cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện một số cặp HS trả lời các câu hỏi.

- Các HS khác nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có)

* Gợi ý:

+ Trao đổi chất ở tế bào bao gồm quá trình trao đổi chất giữa tế bào với môi trường và các phản ứng sinh hóa diễn ra bên trong tế bào. Quá trình chuyển hoá vật chất trong tế bào gồm đồng hoá và dị hoá.

Đồng hoá là quá trình tổng hợp các chất phức tạp từ các chất đơn giỏn, đồng thời tích luỹ năng lượng.

Dị hoá là quá trình phân giải các chất phức tạp thành các chất đơn giản và giải phóng năng lượng.

+ Một số ví dụ về quá trình đồng hoá và dị hóa trong tế bào.

-> Đồng hoá: quá trình quang hợp, quá trình tổng hợp các enzyme,...

-> Dị hoá: quá trình tiêu hoá, quá trình hô hấp tế bào,...

+ Nhờ có quá trình trao đổi chất, tế bào có thể hấp thụ các chất dinh dưỡng để cung cấp cho các hoạt động sống, đồng thời, đào thải các chất gây hại cho tế bào.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét câu trả lời của HS, chốt kiến thức.

- GV hướng dẫn HS rút ra kiến thức trọng tâm như SGK tr.57.

I. Trao đổi chất ở tế bào

- Gồm:

+ Chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tế bào.

+ Trao đổi chất qua màng sinh chất.

- Quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tế bào gồm 2 mặt:

+ Đồng hóa: quá trình tổng hợp các chất phức tạp từ các chất đơn giản, đồng thời tích luỹ năng lượng.

+ Dị hóa: quá trình phân giải các chất phức tạp thành các chất đơn giản và giải phóng năng lượng.

- Quá trình trao đổi chất qua màng sinh chất là quá trình vận chuyển có chọn lọc các chất giữa tế bào và môi trường.

- Các hình thức trao đổi chất qua màng sinh chất: vận chuyển thụ động, vận chuyển chủ động và xuất, nhập bào.