Giáo án Lịch sử 12 chân trời Bài 14: Khái quát về cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu hình ảnh và dẫn dắt: Chủ tịch Hồ Chí Minh là nhà ái quốc chân chính, nhà cách mạng sáng suốt, vị lãnh tụ thiên tài. Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Người gắn liền với lịch sử vẻ vang của dân tộc Việt Nam. Người đã cống hiến trọn đời mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam, góp phần vào cuộc đấu tranh chung của các dân tộc vì hòa bình, độc lập, dân chủ và tiến bộ xã hội. Năm 1987, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) đã tôn vinh Hồ Chí Minh là “Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa kiệt xuất của Việt Nam”. Vậy, những yếu tố ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp vẻ vang của Chủ tịch Hồ Chí Minh?

Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ảnh tư liệu

- GV yêu cầu HS liên hệ với những bài học trước, suy nghĩ và trả lời câu hỏi: Vì sao khẳng định “Đến đầu thế kỉ XX, sự nghiệp cứu nước và giải phóng dân tộc Việt Nam lâm vào tình hình đen tối như không có đường ra”?

- GV chia HS cả lớp thành 4 nhóm.

- GV yêu cầu HS khai thác Hình 14.2, 14.3, mục Tư liệu 1, thông tin mục 1 SGK tr.92 và trả lời câu hỏi: Nêu những yếu tố ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh.

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu (Đính kèm phía dưới Hoạt động 1).

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi “Nhà sử học thông thái”.

- GV phổ biến luật chơi cho HS:

+ HS chia làm 2 đội chơi. 2 đội bấm chuông giành quyền trả lời câu hỏi liên quan đến hoàn cảnh quê hương – yếu tố ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

+ Đội chơi nào có câu trả lời chính xác với số điểm cao hơn, đó là đội chiến thắng.

Câu 1: Kể tên một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu diễn ra ở vùng đất Nghệ An mà em biết.

Câu 2: Kể tên một số anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa và nhà khoa bảng nổi tiếng ở vùng đất Nghệ An mà em biết. 

Câu 3: Hình ảnh dưới đây gợi cho em nhớ đến câu thơ nào về vẻ đẹp của xứ Nghệ?

Gợi ý:

Câu 1: Khởi nghĩa Mai Thúc Loan chống lại sự đô hộ của nhà Đường thời Bắc thuộc; khởi nghĩa Trần Tấn, Đặng Như Mai chống thực dân Pháp cuối thế kỉ XIX,…

Câu 2: Mai Hắc Đế, Lý Nhật Quang, Bạch Liêu, Nguyễn Xí, Hồ Xuân Hương, Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh,…

Câu 3:

Đường vô xứ Nghệ quanh quanh

Non xanh, nước biếc như tranh họa đồ.

Ai vô xứ Nghệ thì vô…

- Kết thúc trò chơi, GV cho HS nghe bài hát Ấm tình quê Bác.

https://www.youtube.com/watch?v=ByW0otbbwm4

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS cả lớp cùng suy nghĩ và trả lời câu hỏi: Theo em, đâu là yếu tố quyết định nhất, ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh? Vì sao?

- GV hướng dẫn HS về nhà xem thêm tài liệu để hiểu thêm về hoàn cảnh gia đinh, quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh:

Video: Hồ Chí Minh - Chân dung một con người.

https://www.youtube.com/watch?v=e51E8mbMyyc

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục, tư liệu do GV cung cấp và trả lời câu hỏi

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS 4 nhóm nêu những yếu tố ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh.

- GV mời đại diện 2 HS trả lời câu hỏi liên hệ:

“Đến đầu thế kỉ XX, sự nghiệp cứu nước và giải phóng dân tộc Việt Nam lâm vào tình hình đen tối như không có đường ra”, bởi: Đầu thế kỉ XX, cách mạng Việt Nam diễn ra cuộc khủng hoảng về đường lối cứu nước, về giai cấp lãnh đạo sự nghiệp giải phóng dân tộc. Vượt qua sự hạn chế của điều kiện lịch sử xã hội Việt Nam lúc đó, vượt lên những hạn chế của các sĩ phu yêu nước đương thời (cách làm của Phan Bội Châu chẳng khác gì “đuổi hổ của trước, rước beo cửa sau”; cách làm của Phan Châu Trinh chẳng khác nào “xin giặc rủ lòng thương”; cách làm của Hoàng Hoa Thám tuy có phần thực tế hơn nhưng vẫn mang nặng cốt cách phong kiến), mặc dù rất khâm phục tinh thần yêu nước của các bậc tiền bối nhưng Nguyễn Tất Thành không tán thành con đường cứu nước của họ mà quyết tâm ra đi tìm con đường cứu nước mới. 

→ Đấu tranh giành độc lập cho dân tộc, tự do và hạnh phúc cho nhân dân là nhiệm vụ cấp bách của dân tộc và cũng là khát vọng của cả cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh.

- GV mời 1 HS trả lời câu hỏi mở rộng:  Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh, mỗi yếu tố có những vị trí khác nhau, nhưng hoàn cảnh đất nước là yếu tố quyết định nhất. Bởi:

+ Đất nước bị mất độc lập, các con đường cứu nước và giải phóng dân tộc đều rơ vào khủng hoảng, bế tắc.

+ Không tìm đường cứu nước để giải phóng dân tộc thì các yếu tố truyền thống quê hương và gia đình không thể được bảo tồn, phát huy.

+ Đây là yếu tố xuyên suốt trong quá trình hoạt động yêu nước và cách mạng của Hồ Chí Minh. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: 

+ Việt Nam là đất nước có nền văn hiến lâu đời, nhân dân Việt Nam đã hun đúc nên truyền thống quý báu. Từ giữa thế kỉ XIX, thực dân Pháp xâm lược và từng bước áp đặt ách cai trị ở Việt Nam, nền độc lập dân tộc và quyền tự do của đại bộ phận nhân dân bị tước đoạt. Cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX, các phong trào yêu nước chống Pháp đều thất bại. 

+ Nam Đàn xứ Nghệ nổi tiếng là vùng đất “địa linh nhân kiệt”, “sơn thủy hữu tình”, quê hương của nhiều bậc hiền tài, danh nhân và hào kiệt của đất nước. Quê hương Nam Đàn là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh ra và sống những năm tháng tuổi thơ êm đềm với những ước mơ cao đẹp. 

+ Vùng quê Nam Đàn trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước, thường xuyên đương đầu với muôn vàn thử thách, tàn phá do giặc giã, thiên tai, nhưng trong khổ đau vẫn gan góc, trong mất mát vẫn kiên cường, trong đói nghèo vẫn “đói sạch, rách thơm”. Người xưa quan niệm rằng: “Lưu giữa ngã ba hai nhánh sông gặp nhau ắt sản sinh ra vĩ nhân cho nhân loại” và chính nơi đây đã sản sinh ra Danh nhân văn hóa thế giới Hồ Chí Minh.

Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh ra trong một gia đình yêu nước, có nền nếp, truyền thống hiếu học, giàu tình yêu thương với cha là một nhà nho mẫu mực, mẹ là người phụ nữ đảm đang, chăm chỉ và rất am hiểu các loại hình văn hoá dân gian.

- GV kết luận chung HĐ1: Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh, mỗi yếu tố có những vị trí khác nhau, nhưng hoàn cảnh đất nước là yếu tố quyết định nhất.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1.  Những yếu tố ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh

- Hoàn cảnh đất nước:

+ Bị thực dân Pháp chia thành 3 xứ để cai trị và tiến hành khai thác thuộc đoạ.

→ Mâu thuẫn giữa toàn thể nhân dân Việt Nam với thực dân Pháp xâm lược ngày càng gay gắt.

+ Các phong trào yêu nước chống thực dân Pháp đều không thành công.

+ Cuộc khủng hoảng về đường lối cứu nước diễn ra sâu sắc.

→ Đòi hỏi phải tìm con đường cứu nước mới để giải phóng dân tộc.

- Hoàn cảnh quê hương:

+ Nghệ An là vùng đất địa linh nhân kiệt, giàu truyền thống và văn hoá, hiếu học, người dân cần cù, chịu khó.

+ Có nhiều nhà khoa bảng, nhiều sĩ phu yêu nước lãnh đạo các phong trào đấu tranh chống ngoại xâm.

+ Các nhà Nho “xứ Nghệ” đương thời tiếp xúc với sách báo mới, thường bàn luận về các phong trào yêu nước.

- Hoàn cảnh gia đình:

+ Sinh ra trong một gia đình nhà Nho yêu nước, có nền nếp, giàu lòng thương người, trọng nghĩa.

+ Cha là cụ Nguyễn Sinh Sắc - tấm gương kiên trì về ý chí vượt khó vươn lên, người thầy mẫu mực trong dạy chữ, dạy người.

+ Mẹ là cụ Hoàng Thị Loan - một người cần mẫn, nhân hậu, đảm đang; nuôi dưỡng các con bằng tình yêu thương và những điệu hò câu ví của dân ca xứ Nghệ. 

Tư liệu 1: Hoàn cảnh đất nước.

     1.1. “Kể từ khi thực dân Pháp xâm lược, các phong trào yêu nước của nhân dân Việt nam đã diễn ra liên tục và anh dũng, sử dụng nhiều con đường cứu nước khác nhau, nhưng không giành được thắng lợi. Sự nghiệp giải phóng dân tộc lâm vào tình hình đen tối tưởng như không có đường ra”.

(Vũ Quang Hiển (Chủ biên), Tuyên ngôn Độc lập: Những khát vọng về quyền

 dân tộc và quyền con người. NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2013, tr.108)

Video: Bối cảnh đất nước đầu thế kỉ XX.

https://www.youtube.com/watch?v=qUnSMdFBB9c

Tư liệu 2: Hoàn cảnh quê hương.

     2.1. Văn Miếu Vinh được xây dựng năm 1803 tại Yên Dũng, tổng Yên Trường (nay là phường Hồng Sơn, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An). Đây là nơi thờ Khổng Tử, đồng thời là nơi vinh danh các nhà khoa bảng của tỉnh. Từ khi có Văn Miếu Vinh, phong trào hiếu học ở Nghệ An ngày càng phát triển, trường thi Nghệ An trở thành một trong 7 trường thi Hương trên cả nước.

Video: Làng sen quê Bác tháng Năm. 

https://www.youtube.com/watch?v=EU9XhdQJNHo

Tư liệu 3: Hoàn cảnh gia đình.

     3.1. “Nhân dân Việt Nam, trong đó có ông cụ thân sinh ra tôi, lúc này thường tự hỏi nhau ai sẽ là người giúp mình thoát khỏi ách thống trị của Pháp. Người này nghĩ là Anh, có người lại cho là Mỹ. Tôi thấy phải đi ra nước ngoài xem cho rõ”.

(Hồ Chí Minh trả lời nhà văn Mỹ, An-na Lu-y Xtơ-rông, 

Báo Nhân Dân số 4062, ngày 18/5/1965)

Video: Về Hoàng Trù thêm nhớ Bác.

https://www.youtube.com/watch?v=HSV4OPmfvQ4

Video: Những kỷ vật của cụ Nguyễn Sinh Sắc được Bác Hồ gìn giữ.

https://www.youtube.com/watch?v=GiBiMf31LRk

Video: Lễ tưởng niệm 92 năm Ngày mất cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc.

https://www.youtube.com/watch?v=wRw6r_GgAfA

Video: Về Hưng Yên thăm nhà thờ bà Hoàng Thị Loan.

https://www.youtube.com/watch?v=2NdCZtk0HLM