Giáo án Lịch sử 12 chân trời Bài 9: Đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4 – 1975 đến nay. Một số bài học lịch sử của các cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc từ năm 1945 đến nay

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, khai thác Tư liệu 1, thông tin mục 1 SGK tr.57, kết hợp hình ảnh GV cung cấp và trả lời câu hỏi: Trình bày khái quát bối cảnh lịch sử của cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4 năm 1975 đến nay.

Kì họp thứ nhất của Quốc hội khóa VI (1976)  

– kì họp quyết định nhiều vấn đề quan trọng  

để thống nhất đất nước về mặt Nhà nước

- GV mở rộng, liên hệ và yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Có cách nào để ngăn chặn cuộc chiến tranh này lại không?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu bối cảnh lịch sử của cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng: Không có cách nào để ngăn chặn cuộc chiến tranh này vì đã xuất hiện ý đồ và hoạt động chống phá, xâm phạm chủ quyền lãnh thổ Việt Nam, Trung Quốc, Cam-pu-chia.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Bối cảnh quốc tế, trong nước vừa tạo ra thời cơ, vừa đặt ra những thách thức mới cho cách mạng Việt Nam trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Bối cảnh lịch sử của cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975 đến nay

- Trong nước:

+ Bước vào thời kì độc lập, thống nhất, cả nước đi lên chủ nghĩa xã + Hậu quả của 30 năm chiến tranh trên cả nước còn rất nặng nề.

+ Bị Mỹ cẩm vận, quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, Việt Nam - Cam-pu-chia có dấu hiệu bất ổn.

- Thế giới:

+ Thay đổi của xu thế hoà hoãn Đông - Tây, các cường quốc (Mỹ, Liên Xô, Trung Quốc,...) và các nước trong khu vực Đông Nam Á.

+ Tình trạng bất ổn, xung đột diễn ra ở nhiều nơi trên thế giới.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 3 nhóm.

- GV giao nhiệm vụ cho các nhóm chuẩn bị trước ở nhà (1 tuần):

Khai thác Hình 9.2 – 9.6, mục Em có biết, thông tin mục 2a – 2c, kết hợp sưu tầm tư liệu trên sách, báo, internet để:

+ Nhóm 1: Tìm hiểu về cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc ở vùng biên giới Tây Nam.

Hình 9.3. Các lực lượng vũ trang Cam-pu-chia

cùng quân tình nguyện Việt Nam tiến vào giải phóng Thủ đô Ph nôm Pênh, trưa ngày 7/1/1979

+ Nhóm 2: Tìm hiểu về cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc ở vùng biên giới phía Bắc.

Hình 9.4. Bộ đội Việt Nam bên cột mốc số 0 

Lạng Sơn, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ 

biên giới phía Bắc (tháng 2/1979)

Hình 9.5. Thông cáo của Bộ Quốc phòng Việt Nam đăng trên báo Nhân Dân số ra ngày 20/3/1979

+ Nhóm 3: Tìm hiểu về cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia trên Biển Đông.

Hình 9.6. Các chiến sĩ hải quân Việt Nam 

canh gác bên cột mốc chủ quyền 

tại đảo Trường Sa của Việt Nam

- GV cung cấp thêm cho các nhóm một số tư liệu về các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975 (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2). 

- GV dành thời gian 5 – 10 phút cho các nhóm chuẩn bị tư liệu, thông tin trước khi thuyết trình trước lớp về sản phẩm học tập đã chuẩn bị. 

- GV hướng dẫn HS sử dụng thiết bị có kết nối internet, tìm hiểu về:

+ Bài hát “Chiến đấu vì độc lập tự do” của nhạc sĩ Phạm Tuyên sáng tác ngày 17/2/1979. 

https://www.youtube.com/watch?v=tJ9Q1oUAipo

• Bài hát được sáng tác ngay đêm đầu tiên của trận chiến ngày 17/2/1979 khi tin chiến sự vừa bùng nổ ở biên giới phía Bắc - Chấm dứt chiến tranh chia cắt, đất nước thống nhất nhưng hoà bình chưa yên.

• Nhạc sĩ Phạm Tuyên đã viết cho dân tộc bài ca ra trận, để mỗi người dân cầm súng giữ nước ngày ấy hòa cùng nhịp khi vào trận chiến mới. Lời bài hát như lời hịch kêu gọi cả nước lên đường, toàn dân ra trận bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc.

→ Thế hệ sau cần ghi nhớ, biết ơn, tôn vinh những chiến sĩ và đồng bào đã hi sinh để bảo vệ biên cương Tổ quốc, rút ra bài học cho các mối quan hệ quốc tế trong bối cảnh phức tạp ngày nay. 

+ Huyện đảo Hoàng Sa và huyện đảo Trường Sa của Việt Nam: 

• Hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là bộ phận không thể tách rời của lãnh thổ Việt Nam và Việt Nam có đầy đủ chủ quyền đối với hai quần đảo này, phù hợp các quy định của luật pháp và thực tiễn quốc tế. 

• Hiện nay, huyện đảo Hoàng Sa trực thuộc thành phố Ðà Nẵng; huyện đảo Trường Sa trực thuộc tỉnh Khánh Hòa với một thị trấn và hai xã đảo.

- GV mở rộng kiến thức, tổ chức cho HS chơi trò chơi “Nhà sử học thông thái”.

+ GV hướng dẫn các nhóm tiếp tục thảo luận, sử dụng thiết bị kết nối internet và trả lời câu hỏi:

- GV cho HS cả lớp suy nghĩ và trả lời câu hỏi tổng kết HĐ: Em có nhận xét gì về các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975?

- GV cho HS xem thêm video Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

https://www.youtube.com/watch?v=2jUS7kFQNEI

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục, kết hợp sưu tầm thông tin trên sách, báo, internet và chuẩn bị sản phẩm thuyết trình.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện lần lượt 3 nhóm trình bày sản phẩm học tập đã chuẩn bị, thuyết trình về các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc sau T4/1975.

- GV mời đại diện 3 nhóm lần lượt trả lời câu hỏi trò chơi (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2).

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi tổng kết HĐ: 

+ Dù là một dân tộc yêu chuộng hoà bình, nhưng trước sự xâm phạm chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, Đảng và nhân dân ta đã thực hiện quyền tự vệ chính đáng, sử dụng vũ lực để đấu tranh bảo vệ Tổ quốc. 

+ Các cuộc chiến đấu diễn ra rất ác liệt, rất nhiều chiến sĩ đã anh dũng hi sinh với quyết tâm không gì thay đổi được: đó là sự toàn vẹn chủ quyền, lãnh thổ của Việt Nam.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận:

+  Ngay sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, quân dân Việt Nam phải tiếp tục cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam, chống lại sự xâm lược của chính quyền Pôn Pốt. Quân tình nguyện Việt Nam cùng quân dân Cam-pu-chia đánh đổ chính quyền Pôn Pốt. Ngày 7/1/1979, Thủ đô Phnôm Pênh hoàn toàn giải phóng.

+  Từ giữa năm 1975, quan hệ Việt Nam – Trung Quốc trở nên căng thẳng. Trung Quốc khiêu khích, xâm phạm biên giới phía Bắc Việt Nam. Trước cuộc chiến đấu ngoan cường của quân dân Việt Nam và sự phản đối của dư luận quốc tế, ngày 5/3/1979, Trung Quốc tuyên bố rút quân. 

+ Sau Đại thắng Xuân 1975, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quản lí toàn bộ lãnh thổ đất nước (bao gồm cả quần đảo Hoàng Sa, quần đảo Trường Sa). Việt Nam tăng cường xây dựng lực lượng quản lí, bảo vệ biển đảo, kiên quyết, kiên trì giải quyết tranh chấp biển, đảo bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, thực hiện công tác đối ngoại quốc phòng, tuyên truyền về chủ quyền biển đảo,…

- GV chuyển sang nội dung mới.

2. Diễn biến chính của các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc từ sau tháng 4/1975

a. Cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam

- Từ 30/4/1975 đến T4/1977: Quân Pôn Pốt liên tục khiêu khích, xâm phạm lãnh thổ Việt Nam, gây xung đột ở biên giới.

- Đêm 30/4/1977: 

+ Quân Pôn Pốt tấn công, gây ra các vụ thảm sát ở Ba Chúc - An Giang, Tân Lập - Tây Ninh,... 

+ Quân dân các tỉnh biên giới Tây Nam đánh đuổi quân xâm lấn, bảo vệ nhân dân, biên giới.

- Cuối T12/1978:

+ Quân Pôn Pốt (19 sư đoàn) xâm lược tuyến biên giới Tây Nam Việt Nam. 

+ Quân dân ta mở cuộc tổng phản công tiêu diệt, quét sạch quân xâm lược.

- Đầu năm 1979: 

+ Quân tình nguyện Việt Nam phổi hợp với quân dân Cam-pu-chia chiến đấu, lật đổ chế độ diệt chủng Khơ-me đỏ.

→ Giải phóng Thủ đô Phnôm Pênh (7/1/1979), thiết lập lại quan hệ láng giếng.

b. Cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc

- Từ giữa năm 1975:

+ Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc căng thẳng. 

+ Trung Quốc đơn phương chấm dứt các viện trợ kinh tế, kĩ thuật, gây ra vấn đề người Hoa ở Việt Nam, khiêu khích xâm phạm biên giới phía Bắc của Việt Nam.

- Sáng 17/2/1979: 

+ Trung Quốc huy động 32 sư đoàn tiến công sang 6 tỉnh biên giới phía Bắc Việt Nam từ Móng Cái (Quảng Ninh) đến Phong Thổ (Lai Châu). 

+ Quân dân Việt Namchiến đấu quyết liệt ở Lạng Sơn, Cao Bằng và Lào Cai,... 

→ Mục tiêu “đánh nhanh, thắng nhanh” của Trung Quốc thất bại. 

- Ngày 5/3/1979, Trung Quốc tuyên bố rút quân.

c. Cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia trên Biển Đông

- Sau 1975: Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam quản lí toàn bộ lãnh thổ đất nước, trong đó có quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa. 

- Năm 1979, 1981, 1988: công bố Sách trắng khẳng định chủ quyền lãnh thổ, lãnh hải của Việt Nam.

- Năm 1982: 

+ Thành lập huyện đảo Hoàng Sa (thuộc tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng) và huyện đảo Trường Sa (thuộc tỉnh Đồng Nai); sau đó, huyện đảo Trường Sa thuộc tỉnh Phú Khánh. 

- Tháng 7/1989: huyện đảo Trường Sa thuộc tỉnh Khánh Hòa.

- Tháng 1/1997: huyện đảo Hoàng Sa thuộc thành phố Đà Nẵng.

- Năm 2007: thành lập thị trấn Trường Sa, 2 xã đảo Song Tử Tây, Sinh Tổn trực thuộc huyện đảo Trường Sa.

- Các hoạt động thực thi chủ quyền ở huyện đảo Hoàng Sa và huyện đảo Trường Sa:

triển lãm các hiện vật, xây dựng bia chủ quyển, thiết lập ngọn hải đăng, xây chùa, trường học, bưu điện, hỗ trợ cuộc sống người dân,...

- Xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển kinh tế biển toàn diện: 

 Đưa Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về kinh tế biển.

+ Gắn với bảo đảm quốc phòng và an ninh.

- Xây dựng lực lượng quản lí, bảo vệ biển, đảo:

+ Đấu tranh chống mưu đồ xâm phạm chủ quyền, quyền chủ quyền của Việt Nam trên Biển Đông.

+ Đối ngoại quốc phòng, tuyên truyền về chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

- Giải quyết tranh chấp biển, đảo bằng biện pháp hoà bình:

+ Phản đối xây dựng các đảo nhân tạo và quân sự hoá các đảo nhân tạo ở quần đảo Hoàng Sa, quần đảo Trường Sa.

+ Ngăn chặn hành vi lợi dụng ấn phẩm văn hoá xâm phạm chủ quyền biển đảo Việt Nam,...

- Ngày 14/3/1988:

+ Quân Trung Quốc đánh chiếm Gạc Ma, Cô Lin, Len Đao của Việt Nam.

+ Hàng chục chiến sĩ Hải quân Việt Nam đã anh dũng hi sinh. 

Tư liệu 2: “Tôi đã đến thăm Trường Trưng học Tuol Seng từ nay trở nên nổi tiếng, và ở ngoại ô Phnôm Pênh trên khu đất rộng có những hồ chôn người chung. Một số hỗ vẫn còn chưa đào hăn, nhưng bị lún, tạo thành vùng trũng lớn. Những hố khác đã bị bật lên… Việc Việt Nam đã chấm dứt được những hành động man rợ này là một trong những điều quan trọng mà thế giới phải thể hiện sự biết ơn đối với Việt Nam.

(Sác-lơ Phốc-ni-ô, Việt Nam như tôi đã thấy (1960 - 2000),

NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2007, tr.264)

Video: Quân tình nguyện Việt Nam truy quét Pôn Pốt.

https://www.youtube.com/watch?v=mLoNv_FVd3Q

Video: Chiến tranh biên giới Tây Nam - Tổng Tấn Công Phnôm Pênh.

https://www.youtube.com/watch?v=T3RC8I-BPoc (GV cho HS xem video nếu còn thời gian). 

Tư liệu 3: 

Mặt trận Vị Xuyên: “Lò vôi thế kỉ”

Mặt trận Vị Xuyên là chiến trường ác liệt chống quân xâm lược, diễn ra trong suốt 10 năm (1979 - 1989). Hàng trăm trận chiến đấu đã diễn ra rất quyết liệt, nhiều cán bộ chiến sĩ ở mọi miền đất nước và đồng bào ta đã hi sinh trên mảnh đất này. Đây là cuộc chiến tranh xâm lược quy mô lớn nhất kể từ sau khi Việt Nam đánh thắng Mỹ. Để chống lại cuộc chiến tranh xâm lược lần thứ hai của Trung Quốc, trong 5 năm (từ năm 1984 - 1989), Việt Nam chúng ta cũng đã lần lượt huy động tới hàng chục sư đoàn chủ lực, các trung đoàn bộ binh địa phương, đặc công; một số trung đoàn, lữ đoàn pháo binh, công binh, hoá học,... hàng vạn dân quân, du kích tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới Vị Xuyên, hàng chục vạn thanh niên xung phong, dân công hoà tuyến phục vụ cho mặt trận Vị Xuyên. Từ năm 1984 - 1989, chiến sự xảy ra ác liệt ở xã Thanh Thuỷ, Minh Tân, Thanh Đức,.... Tại mặt trận Vị Xuyên, đã có hơn một chục sư đoàn bộ binh luân phiên tham gia chiến đấu. Các đơn vị bộ đội chủ lực của Bộ và Quân khu cùng bộ đội địa phương, dân quân tự vệ của tỉnh và nhân dân đã quyết tâm chiến đấu, giành giật với địch từng chiến hào, từng cao điểm để giữ vững chủ quyền biên giới quốc gia,... gần chục năm ròng, chưa khi nào Vị Xuyên ngớt tiếng pháo, đạn súng cối từ bên kia biên giới rót sang.

(Theo 1984 - 1989: Mặt trận Vị Xuyên được ví như “lò vôi thế kỉ”, 

Báo Điện tử VOV, ngày 17/02/2022)

Video: 43 năm cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc. 

https://www.youtube.com/watch?v=Us2i6HM5fD4 (từ 0p29 đến 2p30). 

…………………